داستان از يك تصادم آغاز شد؛ برخورد هواپيماي ATR ٧٢ ایرلاین آسمان در مسیر تهران-ياسوج با كوه دنا كه ٦٦ سرنشين آن را به كام مرگ كشاند. حرف‌وحديث‌ها درباره اين واقعه بسيار است و احتمالات و گمانه‌زني‌ها هم فراوان، اما این سانحه جدا از ابهام‌هایی که درباره چگونگی و چرایی سقوط براي مردم و كارشناسان صنعت هوانوردي ايجاد كرد، موجب شد زخم کهنه خلبانان شرکت هوايي آسمان، یعنی نارضایتی از این ایرلاین سر باز کند و خبرهاي ضد و نقيضي هم در این‌باره منتشر شود. خبرهاي مربوط به شكايت تعدادي از خلبانان شركت آسمان نخستين‌بار در گفت‌وگوي یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس با خبرنگاران منعكس شد. محمد دامادي در‌اين‌باره گفته بود: شکایت‌های بسیاری از سوی خلبانان آسمان به کمیسیون عمران مجلس ارسال شده بود و بیش از ٣٠نفر از خلبانان توانمند آسمان در ماه‌های گذشته به‌دلیل سوء‌مدیریت استعفا كرده‌اند. دريافت چك از خلبانان ايرلاين آسمان دومين موردي بود كه دامادی به آن اشاره كرده و گفته بود: متأسفانه تعدادی از خلبانان اعلام کرده‌اند که این شرکت با دریافت چک از خلبانان، آنها را مجبور به پرواز می‌کند. سومين موضوعي كه تنش‌ها ميان اين نماينده مجلس و مديريت شركت آسمان را تشديد كرد، بحث درباره نامناسب‌بودن وضعيت آب‌و‌هوايي مسير براي پرواز تهران-ياسوج بود، دامادي در‌اين‌باره هم گفته بود: سازمان هواپیمایی هشدارهای سازمان هواشناسی درباره نامساعد‌بودن آب‌وهوای منطقه دنا را به هواپیمایی آسمان داده بود، اما این شرکت دستور پرواز را لغو نکرد. البته انتقاد این نماینده مجلس بی‌پاسخ نماند و حسین علایی، مدیرعامل ایرلاین آسمان، در گفت‌و‌گو با تسنیم، تمامي اين ادعاها را رد كرد. اين مباحث درباره ایرلاینی است كه مديريت آن را سازمان بازنشستگي كشوري به‌عنوان مالك آن انتخاب مي‌كند. اين سازمان زيرمجموعه‌اي از وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي است. اجبار خلبانان به پرواز با گزارش‌‌هاي غيرقانوني آب‌وهوا و حقوق پايين اين ايرلاين دو مورد مهمي هستند كه خلبانان مستعفي آسمان در گفت‌وگو با «شرق» آن را مطرح كرده‌اند.
استعفاي ٤٨ خلبان
با وجود اينكه مديرعامل آسمان به تمامي انتقادهاي محمددامادي، عضو كميسيون عمران، پاسخ داده است، اما گفت‌وگوی «شرق» با دوتن از خلبانان باسابقه ایرلاین آسمان نشان مي‌دهد بيش از ٤٨ نفر از خلبانان اين ايرلاين در چهار سال گذشته اقدام به استعفا كرده‌اند، اما بحث چك دريافتي از خلبانان نه براي اجبار آنها به پرواز بوده و نه براي گذراندن دوره آموزشي است، بلكه ضمانتي است تا خلبانان مجبور به ماندن در اين ايرلاين شوند كه دريافت اين چك‌ها بدين منظور موجب شكايت تعدادي از خلبانان از ايرلاين آسمان شده است.
علت استعفاي خلبانان
يكي از خلبانان مستعفي شركت آسمان دلايل استعفاي خلبانان اين ايرلاين را نبود مديريت مناسب مي‌داند و به «شرق» مي گويد:‌ كيفيت پايين مديريتي در اين ايرلاين موجب شد كه بيش از ٤٠ نفر از كاپيتان‌هاي باتجربه از سمت خود استعفا دهند.او مي‌افزايد: اغلب خلبان‌هايي كه اقدام به استعفا كردند، از كاپيتان‌هاي با سابقه بودند و خلبان‌هايي كه مانده‌اند از قديمي‌هاي اين ايرلاين هستند كه ديگر تمايلي به ترك شركت نداشتند يا اينكه خلبان‌هاي تازه‌واردي هستند كه فعلا تصميم به ماندن در اين شركت را دارند.اين خلبان مستعفي درباره طبيعي‌خواندن استعفاي خلبانان آسمان از سوي مديريت اين ايرلاين مي‌گويد: استعفاي بيش از ٤٨ خلبان در چهار سال طبيعي نيست و در‌حال‌حاضر مي‌توان با ٣٠ خلبان يك ايرلاين تأسيس كرد. ضمن اينكه اغلب اين خلبانان باسابقه بودند و بسياري از ايرلاين‌هاي دنيا به دنبال جذب خلباناني با اين سطح از تجربه و مهارت هستند، اما متأسفانه پس از استعفاي خلبانان، هيچ واكنشي از سوي مديريت اين ايرلاين درباره علت استعفاي آنان صورت نگرفت.اين خلبان باسابقه ايرلاين آسمان مي‌افزايد: شرايط فعاليت خلبانان اين ايرلاين مانند شرايط فعاليت پزشكان يك بيمارستان است كه يك مهندس كشاورزي اين بيمارستان را مديريت مي‌كند. او با تكذيب دريافت چك از خلبانان براي انجام پرواز اجباري اظهار مي‌كند: شركت‌هاي داخلي براي جلوگيري از استعفاي خلبان‌هاي باسابقه از آنها تعهدي دريافت مي‌كنند تا پس از كسب سابقه خوب اقدام به ترك ايرلاين نكنند، ايرلاين‌ها حدود هفت، هشت سال است كه‌ اقدام به دريافت چنين تعهدنامه‌اي مي‌كنند كه شركت آسمان هم از اين موضوع مستثنا نيست. ايرلاين‌ها از خلبان‌ها چكي دريافت مي‌كنند تا اين چك ضمانتي براي ادامه حضور آنها باشد. درحالي‌كه دريافت اين چك كاملا غيرقانوني است و خلبان تنها تا زمان تعيين‌شده در قرارداد كاري خود موظف به پرواز است و زماني كه با خلبان‌هاي آسمان قرارداد يك‌ساله بسته مي‌شود، آنها مي‌توانند پس از يك سال ادامه همكاري با اين ايرلاين را متوقف كنند.
چك ٤٠٠ميليون‌توماني براي ادامه فعاليت
به گفته اين خلبان مستعفي، ايرلاين اقدام به دريافت چك ٤٠٠ميليون‌توماني از خلبانان مي‌كند تا ادامه فعاليت او در اين ايرلاين را ضمانت كند اما دريافت اين چك به معناي اجبار خلبان براي انجام پرواز غيراستاندارد نمي‌شود. براساس قانون هم دريافت چك ٤٠٠ميليون‌توماني از خلبان براي تداوم فعاليت در ايرلاين در شرايطي كه قراردادهاي بسته‌شده يك‌ساله بوده، ‌غيرقانوني است. اين خلبان مستعفي شركت آسمان درباره يكي از تجربيات خود از قوانين سختگيرانه اين ايرلاين مي‌گويد: به‌عنوان نمونه بنده پس از تأخير هشت‌ساعته پرواز و با وجود خستگي درحالي‌كه از لحاظ قانوني مجاز به پرواز نبودم، اما با اصرار مجبور به پرواز شدم. اين خلبان باسابقه ايرلاين آسمان تصريح مي‌كند: ساعت موظفی خلبان نبايد بيش از ١٠ ساعت باشد اما در برخي موارد، مديريت ايرلاين، خلبان‌ها را مجبور به پرواز خارج از ساعت موظفي مي‌كرد.
تخلف در گزارش آب‌وهوا
او بيان مي‌كند: براساس قوانين پرواز شركت آسمان، اين‌گونه است كه تا سه بار گزارش هواشناسي گرفته مي‌شود و درصورتي‌كه در اين سه گزارش هوا مناسب نباشد، پرواز بايد باطل شود، اما اين موضوع در شركت آسمان رعايت نمي‌شود و ممكن است ١٠ بار گزارش هواشناسي گرفته شود تا يكي از اين گزارش‌ها حاكي از بهبود آب‌و‌هوا در مسير پرواز باشد. تا پيش از انجام پرواز، مسئوليت با خلبان نيست و با مديريت ايرلاين است و به دليل فشار مديريت، اين خلبان مجبور به پرواز شده است، زيرا در شش گزارش گرفته‌شده هواشناسي، شرايط براي انجام پرواز مناسب نبوده و براساس قوانين اگر سه گزارش هواشناسي نشانگر بدي آب‌و‌هوا باشند، پرواز بايد كنسل شود، اما در پرواز تهران –ياسوج، شش گزارش هواشناسي دريافت شده كه تنها در يكي از اين گزارش‌ها، هواي منطقه رو به بهبود گزارش شده و بر اساس آن پرواز انجام شده است.او ادامه مي‌دهد: در واقع مشاهده شده كه ايرلاين آسمان گزارش‌هاي مختلفي از هواشناسي مي‌گيرد تا در يكي از اين گزارش‌ها هوا رو به بهبود باشد تا پرواز انجام شود، زيرا در صورت باطل‌شدن پرواز، هزينه بايد به مسافران بازگشت داده شود و شركت ضرر مالي مي‌كند.اين خلبان باسابقه ايرلاين آسمان كه سال‌ها براي اين ايرلاين پرواز كرده است، مي‌گويد: هواي مسير تهران- ياسوج در روز پرواز يعني ٢٩ بهمن براي چنين هواپيمايي مناسب نبوده است، آب‌و‌هوای مسیر برای هواپیمایی که در ارتفاع كم پرواز مي‌كند، بسیار مهم است و در مسیر پرواز تهران-یاسوج جبهه هوايي وجود داشته که این موضوع احتمال یخ‌زدگی بدنه را افزایش می‌داده اما با وجود اين،‌ پرواز انجام شده است.او می‌گوید: فرودگاه‌ها به سه طبقه تقسيم مي‌شوند كه فرودگاه یاسوج در رده چارلی قرار می‌گيرد كه پرواز به اين فرودگاه‌ها از ساير فرودگاه‌ها سخت‌تر است. شرایط آب‌وهوایی برای این پرواز (تهران-ياسوج) مناسب نبوده و خلبان در حالي تيك‌آف كرده است كه شرايط آب‌و‌هوايي فرودگاه ياسوج مناسب نبوده و از ٨,٨ حجم آسمان ٧.٨ با ابر پوشيده شده بود، در حالي ‌كه خلبان هنگام فرود بايد فرودگاه را با وضوح ببيند و در ساعات پيش از پرواز هم، تمام سطح آسمان فرودگاه ياسوج با ابر پوشيده شده بوده است. اين پرواز در حالي انجام شده كه علاوه بر بدي آب‌وهوا در مسير، هواپيماي ATR نسبت به يخ‌زدگي كاملا ضعيف است و در اين شرايط نبايد چنين هواپيمايي پرواز مي‌كرد.
حقوق سرمهماندار بيشتر از خلبان
يكي از خلبانان ايرلاين آسمان هم كه از مديريت اين ايرلاين ناراضي است، درباره استعفاي تعدادي از خلبانان اين شركت هواپيمايي به «شرق» مي‌گويد: آسمان در چهار سال گذشته حقوق خلبانان را كاهش داده است و همين كاهش حقوق موجب شد كه تعداد بسياري از خلبانان؛ حدود ٤٨ نفر از آنها از شغل خود استعفا دهند.او ادامه مي‌دهد: حقوق خلبانان آسمان بسيار كمتر از خلبانان ساير ايرلاين‌هاست و درحالي‌كه خلبانان ايرلاين‌هاي ديگر بيش از ٢٠ ميليون تومان در ماه حقوق دريافت مي‌كنند، متوسط حقوق خلبانان آسمان كمتر از ١٠ ميليون تومان است و حتي برخي سرمهماندارها از خلبانان حقوق بيشتري مي‌گيرند.اين خلبان باسابقه ادامه مي‌دهد: با توجه به اينكه حقوق خلبانان ايرلاين آسمان كم است، آنها تمايلي به فعاليت در اين ايرلاين ندارند، اما از خلبانان ضمانتي گرفته مي‌شود كه آنها مجبور به ماندن در اين شركت شوند. به گفته او،‌ تمام خلبان‌هاي مستعفي با توجه به چك‌هاي دريافت‌شده از آنها، مجبور به شكايت از اين ايرلاين شدند تا بتوانند از اين شركت رفته و در ايرلاين ديگري مشغول به فعاليت شوند.اين خلبان به گله خود ادامه داده و مي‌گويد: مهم‌ترين افراد در يك ايرلاين، خلبان‌ها و فعالان بخش فني و تعميرات هستند و بيشترين فشار كاري هم بر اين افراد وارد مي‌شود برهمين اساس بايد اين افراد بيشترين حقوق را دريافت كنند تا با آرامش اقدام به پرواز يا تعمير كنند اما در ايرلاين آسمان اين اولويت رعايت نمي‌شود.اين خلبان باسابقه ايرلاين آسمان با اشاره به اينكه يك خلبان نمي‌تواند شغل دومي داشته باشد و بر همين اساس بايد حقوق مناسبي دريافت كند، مي‌گويد: برنامه پروازي خلبانان به گونه‌اي است كه ساعات پروازي آنها بسيار پراكنده است. مديريت براي پرداخت بدهي‌ها، حقوق خلبان‌ها را كاهش داد و سيستم حقوق رياضتي را در اين چهار سال اجرائي كرد؛ ضمن اينكه دو آيتم مهم حقوق خلباني را حذف كرد كه حذف این دو آيتم موجب كاهش شديد حقوق خلباني شد.اين خلبان شركت آسمان مي‌گويد: كاهش حقوق خلبان‌هاي شركت آسمان موجب شد كه خلبانان براي افزايش حقوق خود گاهي مجبور به پروازهايي مي‌شوند كه در شرايط آب‌وهوايي مناسبي انجام نمي‌شود و همين موضوع احتمال افزايش سانحه را به همراه دارد؛ زيرا ٦٠ تا ٧٠ درصد حقوق خلبان را حق پرواز تشكيل مي‌دهد و انجام‌ندادن پرواز موجب كاهش حقوق يك خلبان مي‌شود.
نقص در تجهيزات ناوبري فرودگاه ياسوج
او درباره سانحه هوايي تهران-ياسوج نيز مي‌گويد: در برخي فرودگاه‌ها (بجنورد، سنندج، ايلام، ياسوج) انجام پرواز بسيار خطرناك است؛ زيرا دور تا دور فرودگاه را كوه گرفته است و تجهيزات ناوبري و راداري اين فرودگاه‌ها هم بسيار ناقص است. در فرودگاه ياسوج از تجهيزات (ان‌دي‌بي) استفاده مي‌شود كه مانند يك دستگاه راديو است و عقربه آن بسيار نوسان دارد و براي چنين فرودگاه‌هايي كه بسيار خطرناك هستند، مناسب نيست.اين خلبان با‌سابقه ايرلاين آسمان می‌گوید: اغلب پروازهاي آسمان هم در چنين فرودگاه‌هايي انجام مي‌شود و درحالي‌كه بايد خلبانان آسمان براي انجام چنين پروازهايي حقوق بيشتري دريافت كنند، حقوق آنها كمتر از خلبان‌هاي ايرلاين‌هايي است كه به فرودگاه‌هاي عادي پرواز دارند.او درباره چك‌هاي دريافت‌شده از خلبان‌ها مي‌گويد: در ايرلاين آسمان براي ارتقاي تايپ (فوكر به ايرباس يا اي‌تي‌آر براي فوكر ١٠٠) پروازي يك خلبان از او چك و ضمانت‌نامه دريافت مي‌كنند؛ زيرا خلباني كه ارتقا مي‌يابد، ممكن است به دليل حقوق پايين استعفا بدهد.اين خلبان شركت آسمان تصريح مي‌كند: ايرلاين آسمان براي جلوگيري از استعفاي خلبان‌هاي ارتقايافته از آنها چك دريافت مي‌كند. همچنين از كمك‌خلبان‌هايي كه ارتقا يافته و خلبان مي‌شوند، هم علاوه بر دريافت چك ٢٠٠ ميليون‌توماني از آنها ضمانت فعاليت ١٠‌ساله در ايرلاين آسمان گرفته مي‌شود كه اگر كمتر از ١٠ سال در اين ايرلاين فعاليت كنند، بايد اين غرامت را پرداخت كنند. او ادامه مي‌دهد: در سال‌هاي گذشته از كمك‌خلبان‌هايی كه تازه به شركت آسمان وارد مي‌شدند يا خلبان‌هايي كه تغيير تايپ مي‌دادند، يك تعهد ٣٠ساله با ٤٠٠ ميليون تومان چك دريافت مي‌شد؛ اما هم‌اكنون اين رقم به ٢٠٠ ميليون تومان و ١٠ سال خدمت به اين ايرلاين تغيير كرده است.خلبان شركت آسمان اضافه مي‌كند: يك خلبان با ٢٦ سال سابقه در هواپيمايي آسمان اگر پرواز نكند، هفت ميليون تومان در ماه حقوق مي‌گيرد و اگر ٨٠ ساعت پرواز كند ١٦، ١٧ ميليون تومان حقوق مي‌گيرد.به گفته او، ايرلاين‌ها با توجه به اهميتي كه حفظ جان مسافران دارند، نيازمند مديراني هستند كه در اين حوزه تخصص داشته باشند.