ادامه بازی دولتمردان نرخ جدید دلار در بازار را رونمایی کرد. دلار رکورد پنج هزار تومان را نیز زد و به این ترتیب دستاورد جدید مسوولان برای بازار ارز در دولت رقم خورد. بازار ارز به آرامش نمی‌رسد؛ قیمت‌ها همچنان تغییرات لحظه‌ای خود را ثبت می‌کنند و آرامش بازار سکه را نیز بر هم زده‌اند. مرور صحبت‌های دولتمردان در هفته‌های گذشته این موضوع را تایید می‌کند که هر زمان یکی از این مقامات به بازار ورود کرد و سعی داشت با صحبت‌های دلگرم‌کننده آرامش را در بازار حفظ کند ورق بازی برگشت و نوسانات در بازار تشدید شد.
در تازه‌ترین اقدام، دولتمردان به سازمان مالیاتی متوسل شدند و این بار سعی داشتند با اهرم مالیات جلوی تشدید این نوسانات را بگیرند اما باز هم شرایط به گونه دیگری رقم خورد و به فاصله یک روز قیمت دلار بیشتر از 100 تومان افزایشی شد.
روز گذشته نیز معاون اقتصادی رییس‌جمهور از ابزار جدیدی که در هفته‌های گذشته رییس کل بانک مرکزی نوید حضور آن را در بازار داده بود رونمایی کرد. نهاوندیان با تاکید بر اینکه اولویت دولت ایجاد ثبات و آرامش در بازار است، گفت: در این راستا دولت در روزهای آینده اوراق مشارکت ارزی منتشر خواهد کرد.
در این میان نکته قابل تامل این است که نهاوندیان می‌گوید اگر نرخ ارز را مصنوعی نگه داریم و تورم بالاتر رود، آنگاه شاهد جهش سه برابر شدن نرخ ارز بودیم و اگر همان سیاست پولی و مالی دنبال می‌شد، آن تورم ادامه می‌یافت و نرخ ارز اکنون به جای دیگری رسیده بود. واقعا چطور دولت با صراحت سیاست‌های پیشین خود را زیر سوال می‌برد؟! مگر غیر از این است که طی چهار سال دولت یازدهم نرخ ارز را میخکوب کردند بنابراین اگر به قول آقای نهاوندیان دولت طرفدار افزایش نرخ ارز متناسب با مابه‌التفاوت تورم داخلی و خارجی است، باید هر سال متناسب با این مابه‌التفاوت یا شکاف، نرخ ارز افزایش می‌یافت.
بی تدبیری دولت
اما دقیقا دولت برعکس عمل کرد و برای اینکه دستاورد تورم تک‌رقمی را حفظ کند تا در دور دوم انتخابات پیروز شود ارز را اصطلاحا لنگر کردند.
اما گویی مقامات چشم خود را روی واقعیت‌ها بسته‌اند و هر کدام با تعبیر جدیدی از بازار آن را به مسایل دیگر ربط می‌دهند.
آنقدر از قیمت‌های جدیدی که هر روز در بازار به ثبت می‌رسد گفته‌ایم که گویی فراموش کرده‌ایم داستان چیز دیگری است؛ گویی خود دولتمردان هم از داستان‌سرایی برای مردم خوش‌شان آمده و به جای نظارت بر بازار هر روز ذهن مردم را با نرخ‌های ثبت‌شده جدید در بازار گرم می‌کنند.
تغییرات زیاد نرخ ارز در بازار انگار یک بازی است که مردم حواس‌شان پرت شود که اقتصادمان چقدر در چاه بی‌تدبیری دولتمردان فرو رفته است. مردم چنان در این بازی سرگرم شده‌اند که نمی‌دانند خودشان نیز به گونه‌ای مسبب نوسانات بیشتر در بازار هستند.
هر روز که می‌گذرد صف‌های پشت در صرافی‌ها طویل‌تر می‌شود و حضور مردم عام در صف معاملات بازار بیشتر می‌شود. کاملا روشن است که اقتصاد مسیر خود را به گونه‌ای عوض کرده که پول ملی دیگر جایگاهی در ذخایر پس‌اندازی مردم نداشته باشد به عبارتی مردم به دنبال پر کردن ذخایر ارزی خود از ارزی همچون دلار هستند و دیگر نمی‌خواهند پولی با ارزش ریالی را در ذخایر پس‌اندازی خود داشته باشند.
سوال اینجاست که اگر حتی مردم نیز ندانند چنین فضایی تا چه اندازه می‌تواند به پول ملی کشور لطمه بزند، چه چیز موجب آن شده که مقامات نیز با رویگردانی از چنین شرایطی و بدون دور‌اندیشی به التهابات بیشتر در بازار دامن می‌زنند و بازار را برای تبادلات ارزی بیش از پیش گرم کنند.
اگر دولت به دنبال تامین کسری‌های بودجه‌ای خود است، به نظر می‌رسد آتش زدن به ارزش پول ملی برای تامین کسری‌های بودجه دولت راهکار مناسبی آن هم برای اقتصاد ایران نباشد. اقتصاد ایران سال‌هاست در چاه بی‌تدبیری دولتمردان فرو رفته و تاکنون هیچ‌یک از دولت‌های روی کار آمده نتوانسته آن‌طور که باید و شاید ثبات را هرچند کم به اقتصاد کشور بازگرداند.
تکرار اشتباهات
اکنون اما در چنین شرایطی موضوعی که بیش از هر موضوع دیگری مهم به نظر می‌رسد بحث ارزش پول ملی است. اگر بخواهیم با چشم باز به این موضوع بپردازیم باید بگوییم سقوط ارزش پول ملی مساوی است با افول تدریجی اقتصادی که از هر طرف نیاز به درمان دارد. اقتصاد کشور کاملا بیمار است و نیاز به جراحی‌های گسترده‌ای دارد بنابراین برای چنین اقتصادی باید به دنبال راه درمان باشیم نه آنکه بخواهیم با تکرار اشتباه و به‌کارگیری سیاست‌های غلط آن را بیمارتر کنیم.
در همین زمینه سخنگوی دولت اعلام کرده خرید ارز با شتاب کنونی به زیان پول ملی است. دولت با کاهش ارزش پول ملی موافق نیست و از ملت می‌خواهیم به کشور کمک کنند چون خرید ارز با روند کنونی به زیان پول ملی است. در پاسخ به چنین صحبت‌هایی باید این سوال را پرسید که دولت تاکنون چه اقدام مثبتی برای صیانت از پول ملی انجام داده که اکنون مقامات دست خود را به سوی مردم برای کمک به چنین اوضاعی دراز کرده‌اند؟
در چنین شرایطی باید گفت اگر دولتمردان با چشم بازتری به فضای روانی شکل گرفته در بازار نگاه نکنند پول ملی دیگر ارزشی در چرخه اقتصادی کشور نخواهد داشت.
موضوع را کمی باز می‌کنیم. اگر دلار با همین سرعت کنونی به افزایش خود در بازار ادامه دهد، به زودی به سرمایه اصلی مردم تبدیل می‌شود. به عبارتی غالب معاملات کشور با پول ملی انجام خواهد شد که این موضوع به معنی افزایش نقدینگی و پول در دست مردم در اقتصاد است. نتیجه چنین فرآیندی نیز چیزی نیست جز افزایش‌های پی‌در‌پی در قیمت‌ها و اوج گرفتن دوباره تورم در اقتصاد. از طرفی افزایش دوباره تورم می‌تواند منجر به کاهش قدرت خرید مردم شود و در نتیجه فاصله دهک‌های مختلف درآمدی در اقتصاد افزایش می‌یابد. از طرفی هم اقتصاد در رکود عمیق اقتصادی دست و پا می‌زند که دامن زدن دوباره به تورم به رکود تورمی می‌انجامد و دیگر نمی‌توان هیچ‌گونه امیدواری به چنین اقتصادی داشت و تمام دستاوردهای دولت یازدهم در یک چشم به هم زدن تباه می‌شود.
سقوط 25 درصدی ارزش پول ملی
در همین رابطه عده‌ای از کارشناسان اعتقاد دارند کاهش پول ملی می‌تواند به افزایش صادرات در کشور منجر شود و واردات را در کشور کم می‌کند اما باید به این مهم توجه داشت که چنین شرایطی زمانی در اقتصاد مهیا می‌شود که تورم در داخل کشور کنترل شده باشد در حالی که این تغییرات لحظه‌ای در قیمت‌های ارز می‌تواند به تورم‌های گسترده در اقتصاد دامن بزند بنابراین هیچ نتیجه مثبتی از آن عاید اقتصاد کشور نخواهد شد.
در دو سه ماه اخیر ارزش دلار آمریکا در مقابل یورو و سایر ارزها 15 درصد تضعیف شده ولی واحد پولی ما در مقابل دلار 25 درصد تضعیف شده. اگر این دو رقم را با هم جمع کنیم به 40 درصد می‌رسیم!
بنابراین بهتر آن است که دولتمردان دست از ادعاهای بی‌اساس خود در بازار بردارند و به جای تعبیرهای غلطی که از بازار می‌کنند و به جای پاسکاری بی‌تدبیری‌هایشان به سمت همدیگر به یک راهکار اساسی برای اصلاح شرایط متوسل شوند و اقتصاد بیمار کشور را از گرداب سقوط نجات دهند.
افزایش دوباره تورم
در همین رابطه عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: افزایش نرخ ارز انتظارات تورمی را تشدید کرده و باید انتظار افزایش تورم در سال آینده را داشته باشیم.
علی‌اکبر قلی‌زاده با بیان اینکه نرخ ارز یک متغیر بسیار مهم در اقتصاد کشور است، اظهار کرد: وقتی نرخ ارز بالا رود انتظارات تورمی تشدید شده و تمام هزینه‌هایی که کشور در طول چهار سال گذشته تحمل کرده، از بین می‌رود.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه در نظریات اقتصادی افزایش نرخ ارز باعث کاهش واردات و افزایش صادرات می‌شود، تصریح کرد: این بحث‌ها نظری است اما اینکه تا چه حد اتفاق بیفتد بستگی به ساختار اقتصادی کشور و کشش صادرات نسبت به ارز دارد که تجربه نشان می‌دهد کشور ما قدرت رقابت‌پذیری بالایی ندارد.
قلی‌زاده با بیان اینکه نوسان نرخ ارز نشان‌دهنده این است که کشور مدیران اقتصادی خوب و توانمندی ندارد، افزود: نوسان نرخ ارز تمام برنامه بنگاه‌های اقتصادی که با ارز سروکار دارند را به هم می‌ریزد و در صورتی‌که از حدی خارج شود دولت و بانک مرکزی هم قادر نیست این نوسان را از بین ببرد.
وی با بیان اینکه با افزایش نرخ ارز بازار سرمایه، پول و بورس به سمت ارز می‌رود، تاکید کرد: افزایش ارز باعث خروج پول از بانک‌ها شده و سمت خرید دلار می‌رود که در این صورت بانک قدرت وام‌دهی ندارد و درآمدی هم نخواهد داشت.وی با تاکید بر اینکه باید بازارهایی به وجود بیاید که منابع و پول‌های سرگردان را جذب کند، ادامه داد: برخی تصور می‌کنند سیاست‌های دولت و بانک مرکزی این است که نرخ ارز باید افزایش یابد در صورتی‌که باید عملکرد دولت در این زمینه دیده شود تا مردم اطمینان حاصل کنند که سیاست دولت این‌گونه نبوده و به صورت عملی نگرش و انتظارات مردم را نسبت به بازار ارز و دولت اصلاح کنند.
نظارت بانک مرکزی بر بازار ارز
یک کارشناس مسایل اقتصادی نیز با بیان اینکه بازار ارز در مقیاس‌های متفاوتی به شوک‌های خاصی دچار شده است، گفت: بانک مرکزی ابزارهای مشخصی دارد که می‌تواند ضمن رصد و پایش، بر گردش بازار نظارت موثری داشته باشد.
ساسان شاه‌ویسی با بیان اینکه بانک مرکزی بر بازار ارز نظارت می‌کند، ادامه داد: ذی‌نفعان بازار ارز از جمله دولت‌ها، بانک‌ها، شرکت‌های تجاری، مردم و سوداگران توجه می‌کنند که نهاد ناظر به وظایف حاکمیتی خود عمل می‌کند ضمن اینکه به شفافیت نظام ارزی دوام می‌بخشد و روابط بین دستگاهی و حاکمیت نسبت به تغییرات توزیع پول در کشور را رصد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه رییس کل بانک مرکزی معتقد است دامنه تغییرات نرخ ارز باید کاهنده باشد نه فزاینده، افزود: به نظر می‌رسد انحرافی به شکل مداخله‌ای بر اساس سیاست‌های بانک مرکزی توسط جریانی در حال رصد است.
قیمت دلار غیر‌واقعی است
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در همین خصوص قیمت دلار را در مدت اخیر غیر‌واقعی دانست.
محمدرضا پورابراهیمی‌داورانی در خصوص نوسانات بازار ارز گفت: ثبات نسبی بازار ارز در طول فعالیت دولت یازدهم در بازار وجود داشت اما در چند ماه گذشته روند صعودی قیمت دلار با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شده است.
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دولت در چهار سال گذشته تلاش‌های خوبی برای مهار رشد شدید نرخ تورم داشته است اما در صورتی که نوسانات بازار ارز کنترل نشود نرخ تورم نیز افزایش می‌یابد.
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: نوسانات قیمت دلار در کوتاه‌مدت نباید تاثیری بر بازار مصرف داشته باشد و باید بانک مرکزی بازار را به صورت موثر مدیریت کند تا قیمت ارز کاهش یابد.
دلایل افزایش قیمت سکه چیست
عضو اتحادیه طلا و جواهر تهران نیز مهم‌ترین عامل افزایش بی‌سابقه قیمت سکه را رشد قیمت دلار و بالا رفتن تقاضا در بازار دانست.
محمد کشتی‌آرای دو عامل را باعث افزایش فعلی قیمت سکه دانست و گفت: یکی از این عوامل افزایش ۱۵ دلاری قیمت هر اونس طلا و دیگری وضعیت نرخ ارز است که امروز قیمت دلار به بیش از ۴۹۰۰ تومان رسیده است.
وی با اشاره به اینکه اگر عامل قیمت جهانی طلا را چندان دخیل ندانیم، بیشترین سهم افزایش قیمت سکه مربوط به دلار است، خاطرنشان کرد: وضعیت موجود بازار موجب شده که یک حباب حدود ۹۰ هزار تومانی روی سکه ایجاد شود.
عضو اتحادیه طلا و جواهر تهران تصریح کرد: تقاضا در بازار وجود دارد، خیلی از واحدها از این ترس دارند که از فروش جا بمانند. به همین دلیل مجموع این عوامل باعث شده که قیمت سکه به قیمت بی‌سابقه یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان برسد.
کشتی‌آرای در مورد وضعیت تقاضا در بازار گفت: اکنون مردم فکر می‌کنند پول‌شان از ارزش می‌افتد و برای همین علاقه‌مندند حتی سرمایه‌های خرد و کوچک خود را سکه یا ارز بخرند.
این عامل هم باعث شده است که قیمت سکه و طلا به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کند.
