کنار گذاشتن کارت سوخت اشتباه بود

افزایش قیمت بنزین بالاخره پس از سال‌ها اتفاق افتاد، اما تبعات این افزایش قیمت چه خواهد بود؟ برخی کارشناسان این تصمیم دولت را در شرایط فعلی مناسب نمی‌دانند و آن را بیشتر فشار بر قشر ضعیف و فرودست جامعه می‌دانند. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند یارانه پنهانی که دولت بابت تثبیت قیمت بنزین در سال های اخیر پرداخت کرده باید مدیریت شود و یکی از راهکارها افزایش قیمت بنزین است.

در همین رابطه آلبرت بغوزیان کارشناس اقتصاد و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه با افزایش قیمت بنزین به شرط نظارت قوی موافق است  می‌گوید: به نظر من قیمت بنزین باید افزایش پیدا می‌کرد ولی نظارت دولت بر اینکه این گرانی بنزین به باقی کالاها انتقال پیدا نکند و تبدیل به بهانه‌ای برای گرانی سایر کالاها نشود نیز باید قوی‌تر باشد.

او ادمه می‌دهد: علت افزایش قیمت بنزین به هر علتی که می‌خواهد باشد از افزایش درآمد دولت گرفته تا کاهش مصرف بنزین و قاچاق، هر کدام راه‌حل‌های منحصر به خود را دارد و نیازی نیست که بخواهیم با افزایش قیمت به این اهداف برسیم. وقتی درآمدها به ریال است و بخواهیم قیمت بنزین را منطقی کنیم باید خیلی چیزهای دیگر را هم منطقی کنیم از قیمت خودرو گرفته تا کالاهای دیگر.

علت افزایش قیمت بنزین چه بود؟

دلیل افزایش قیمت بنزین مسئله‌ای است که برای این اقتصاددان در هاله‌ای از ابهام مانده است. «درباره افزایش قیمت بنزین باید از دولت بپرسیم که هدف از این کار چیست چراکه آن هدف قطعا می‌تواند راهکارهای دیگری به جای افزایش ناگهانی قیمت بنزین هم داشته باشد. طبق برنامه هدفمندسازی یارانه‌های سوخت قرار بود هزینه حاصل از آن در جاهای دیگری خرج شود که عملا این امر اتفاق نیفتاد.

از نظر بغوزیان افزایش قیمت بنزین می‌تواند به علت افزایش قیمت دلار و به تبع آن سنگین شدن مبلغ یارانه‌های اعطایی دولت برای بنزین باشد. «باید دید آیا افزایش قیمت بنزین به این خاطر است که هزینه یارانه‌ آن به تبع افزایش قیمت دلار بالا رفته است؟ دولت باید این نکته مهم را در نظر می‌گرفت که وقتی نرخ ارز را تعدیل می‌کرد ممکن بود به مسئله بنزین که دچار آن شده است هم برخورد کند.

این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند که بحث حول محور افزایش قیمت بنزین ، بحثی بسیار طولانی است و تمام این اطناب را اینچنین به یک جمله خلاصه می‌کند: «هدف دولت از افزایش قیمت بنزین همیشه از سوی خود دولت و دیگران مطرح شده است اما باید برنامه رسیدن به این هدف و همچنین برنامه افزایش قیمت بنزین یا اصلاح قیمت بنزین به طور کامل مشخص شود. اگر دولت برنامه‌ریزی می‌داشت و طبق برنامه‌ریزی خود اعلام می‌کرد که هر سال می‌خواهد قیمت بنزین را ۲۰ درصد افزایش دهد، تکلیف مردم و فعالان اقتصادی مشخص بود و می‌دانستند چه کنند و این افزایش برنامه‌ریزی شده را در معادلات خود درنظر می‌گرفتند ولی اینکه دولت برای چندین وقت بگوید قصدی برای افزایش قیمت بنزین ندارد اما ناگهان یک‌شبه اعلام کند که قیمت بنزین افزایش یافته است، این کار نه سیاستگذاری است نه عقلانی بلکه بلاتکلیف گذاشتن مردم است».

دولت موظف به داشتن  «سیاست‌های همراه» است

داشتن “سیاست‌های همراه” با نرخ دلار و بنزین در شرایط کنونی نکته دیگری است که بغوزیان به آن اشاره دارد. «افزایش قیمت بنزین خوب یا بد، دولت باید مشخص کند که این برنامه را دارد و بگوید قرار است در ۵ سال قیمت بنزین به این مقدار برسد و در کنار آن نرخ ارز هم به این میزان از تعادل می‌رسد و در کنار همه آن‌ها دولت موظف به داشتن  “سیاست‌های همراه” است.

این اقتصاددان می‌گوید:  اگر کرایه‌های وسایل حمل و نقل  گران شود و حمل و نقل عمومی هم پاسخگو نباشد بهانه‌ای می‌شود برای هر تولیدکننده‌ای که قیمت محصولش را بالا ببرد چون بنزین گران شده است.

کاهش قاچاق بنزین یکی دیگر از اهداف دولت برای افزایش قیمت بنزین است که این اقتصاددان می‌گوید این افزیش راه رسیدن به آن نیست. «به نظر من قاچاق توسط چند ساکن لب مرزی یا راننده صورت نمی‌گیرد و اگر قرار است جلوی قاچاقی گرفته شود باید به سراغ قاچاق های سازمان یافته و  کسانی رفت که با حجم‌های بالا بنزین کشور را قاچاق می‌کنند اما گران شدن قیمت بنزین به جلوگیری از اقدام این افراد کمک نمی‌کند چرا که بنزین در خارج به قیمت یک دلار هم اگر به فروش برسد بیش از ۱۰ هزار تومان خواهد بود و قیمت دو هزار تومانی داخل نمی‌تواند مانعی برای جلوگیری از قاچاق بنزین باشد».

او ادامه می‌دهد: احیای کارت سوخت می‌تواند به این سوال که قاچاقچیان بنزین چه کسانی هستند پاسخ داده و نشان دهد که بنزین از کدام مقاصد قاچاق می‌شود، اما اشتباه زنگنه، وزیر نفت، لغو استفاده از این کارت‌ها بود هرچند که امروز دوباره مجبور شده اند سیاست استفاده از کارت سوخت را دوباره اعمال کنند.

بغوزیان حاصل افزایش فعلی قیمت بنزین را دو چیز می‌داند: به نظر من افزایش قیمت بنزین نه می‌تواند از قاچاق جلوگیری کند و نه می‌تواند سرانه مصرف آن در داخل را آن طور که باید پایین بیاورد و این گران شدن بنزین چیزی جز افزایش درآمد برای شرکت نفت و بهانه ای برای افزایش قیمت کالاهای دیگر ندارد و نتیجه اینکه از این پس این انرژی دولت بیشتر برای مهار افزایش قیمت‌ بسیاری از کالاها صرف خواهد شد. پس بهتر بود که دولت فعلا در قیمت بنزین تغییری ایجاد نمی‌کرد.

گرانی بنزین به هیچ‌وجه به نفع فرودستان نخواهد بود

این اقتصاددان در ادامه درباره اینکه آیا افزایش قیمت بنزین می‌تواند به نفع طبقه فرودست جامعه باشد چنین می‌گوید: درست است که بنزین قیمت، با خود یارانه‌ای به همراه دارد و مصرف کننده بیشتر آن، طبقات بالا هستند اما تبعات افزایش قیمت بنزین به ضرر طبقات پایین درآمدی است، یعنی افزایش قیمت حمل و نقل و شلوغ شدن وسایل حمل و نقل عمومی و افزایش قیمت محصولات و کالاهای دیگر.

بغوزیان ادامه می‌دهد: فردی که در طبقات اقتصادی بالا و مرفه زیست می‌کند و از نظر  درآمدی مشکلی ندارد، حتی ماشین کم مصرف‌تر و تعداد ماشین های بیشتری هم دارد و همچنان به همان میزان قبل، از بنزین استفاده می‌کند اما گرانی محصولات و کالاها بر دوش طبقات پایین سنگینی بیش‌تری می‌کند.