سرانجام بگیر و ببند دلال‌ها ترمز دلار را کشید و نرخ دلار را به کانال ٤‌هزار و ٨٠٠ تومان کشید. نیروی انتظامی در سبزه‌میدان و فردوسی صف کشید و البته ماجرا به صف‌های انتظامی خلاصه نشد و ٩٠ دلال ارز دستگیر شدند. در این دستگیری‌ها جانشین جمشید بسم‌الله هم گرفتار پلیس شد؛ فردی که رئیس‌پلیس تهران از او به صورت اختصاری «س» نام برد. خبرها حاکی از آن است که ٧٥٥ حساب دلالان ارزی با گردش مالی ٢٠‌هزار ‌میلیارد تومان بلوکه و مسدود شده است. غیر از این گفته می‌شد دیروز اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم نشست محرمانه‌ای با روسای بانکی برگزار کرده است و علاوه بر دریافت گزارشی از وضع بازار ارز، خواستار بکارگیری تمهیداتی برای خروج تقاضاهای سفته‌بازانه از بازار ارز شده است.
این در حالی است که ولی‌اله سیف، رئیس بانک مرکزی هم پیش از این از ارسال اسامی دلالان بزرگ ارز به سازمان امور مالیاتی خبر داده است. با وجود این عملکرد ضعیف بانک مرکزی در بازار ارز این روزها انتقادهای زیادی را در میان فعالان اقتصادی و حتی نمایندگان مجلس به دنبال داشته است.
حالا نرخ ارز ظرف دو ماه ٢٥‌درصد رشد داشته و کارشناسان معتقدند این جهش یک‌باره قیمت دلار به دلیل تصنعی پایین نگه‌داشتن قیمت اسکناس آمریکایی است. برخی دیگر از کارشناسان هم جهش ارز را ناشی از دستکاری دولت در بازار می‌دانند. با این حال عده‌ای معتقدند ارز باید به قیمت واقعی خود برسد و دولت باید منافع بلندمدت اقتصادی را در نظر بگیرد؛ نه این‌که با پایین نگه‌داشتن قیمت ارز به صورت موقت قیمت‌ها را کنترل کند.
دستگیری ۹۰ دلال ارز
با حضور نیروی انتظامی در بازار تهران و دستگیری برخی دلالان ارز، فضای متفاوتی در جنب پاساژ افشار و خیابان منوچهری به وجود آمد؛ نبش خیابان منوچهری عاری از هرگونه دلال ارز بود.
از طرف دیگر با توجه به عدم عرضه اسکناس دلار در صرافی‌های منتخب، بازار نسبت به روزهای قبل بسیار خلوت بود و حتی در صرافی‌ها هم مشتری دیده نمی‌شد.
حسین رحیمی، رئیس‌پلیس پایتخت از دستگیری ۹۰ نفر از دلالان و اختلالگران بازار ارز در عملیات پلیس خبر داد و گفت: در روزهای اخیر بازار ارز وضع خوبی نداشت و با برگزاری جلسات قرار شد دستگاه قضا و ناجا وارد عمل شوند.
او ادامه داد: عملیات انتظامی در بازار ارز موثر بوده و باعث کاهش ١٠٠ تومانی قیمت دلار شده است.
رحیمی گفت: صبح دیروز با رصد‌های اطلاعاتی پلیس آگاهی به همراه پلیس پیشگیری و یگان امداد و پلیس امنیت وارد عمل شدند و تاکنون ۹۰ نفر از دلالان و اختلالگران دستگیر شدند. در این عملیات بالغ بر ۵۰۰‌هزار انواع ارز کشف و ضبط شد. همچنین ۱۰ صرافی غیر مجاز پلمپ شده و ١٦ صرافی نیز اخطار پلمپ دریافت کردند.
رحیمی در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که آیا دلال‌ها ارتباطی با بانک مرکزی داشتند یا خیر؟ گفت: ما اطلاعی از این موضوع نداریم اما شیوه این دلال‌ها این‌گونه بود که عصرها و هنگام تثبیت قیمت دلار و مشخص‌بودن نرخ آن، آن را با قیمت بالاتر برای صبح روز بعد پیش‌خرید می‌کردند.
رئیس‌پلیس پایتخت با بیان این‌که این طرح با قوت و به صورت مستمر ادامه خواهد داشت، تأکید کرد: بانک مرکزی از ما درخواست ورود به بازار و برخورد با اخلالگران را دارد. پلیس محل فعالیت دلالان را ترک نمی‌کند و حتی پاتوق‌های جدید احتمالی آنان را شناسایی می‌کند.
او با بیان این‌که اغلب کسانی که دستگیر شده‌اند از قبل شناسایی شده بودند، گفت: عملیات کمتر از ۱۰ دقیقه انجام شد و نفرات اصلی دستگیر شدند. افراد در خیابان‌های منوچهری، سبزه‌میدان و پاساژ افشار دستگیر شدند. به پلیس فتا نیز ماموریت شناسایی دلالان در فضای مجازی محول شد و ۱۶ واحد دیگر از سوی پلیس امنیت شناسایی شده و تذکر گرفتند.
رحیمی درباره این‌که آیا «جمشید بسم‌الله» نیز در این عملیات دستگیر شده یا خیر؟ گفت: فردی به نام «س» که جایگزین این فرد شده بود در عملیات امروز دستگیر شد. رئیس‌پلیس پایتخت کشور درباره این‌که آیا افراد دستگیر‌شده سابقه کیفری نیز داشته‌اند، گفت: برخی از این افراد سابقه‌دار هستند.
نرخ ارز دستکاری می‌شود
فرشاد مومنی، اقتصاددان اما اعتقاد دارد كه نرخ ارز دستکاری می‌شود. او به ایسنا گفته است: اکنون این مسأله مطرح است که دولت دچار کسری مزمن بودجه و بحران مالی بی‌سابقه شده، بنابراین اقدام به دستکاری نرخ ارز و بازی با آن و در عین ‌حال بازی با قیمت‌های کلیدی دیگر می‌کند. به نظر من افزایش قیمت‌های کلیدی و چنین بازی‌هایی را نباید فقط از منظر مسأله بازی با عدد و رقم کسری مالی دولت بررسی کرد، بلکه باید به تبعات بدتر آن هم توجه داشت.
او با اشاره به این‌که بهره‌مندان از رانت‌ها و غیرمولدها اکنون از افزایش نرخ ارز استقبال می‌کنند، افزود: افرادی که نیروی جریان‌ساز برای افزایش گاه و بیگاه نرخ ارز هستند، رسانه‌هایی دارند که در نقش تریبون آنها افزایش نرخ ارز را تبلیغ می‌کنند. در چنین وضعیتی که مردم و تولیدکنندگان ما باید برای بقای خود تلاش کنند، ثروت بادآورده‌ای هم هست که نصیب غیرمولدها می‌شود.
عضو هیأت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: بزرگترین توجیه دولت برای بازی با نرخ ارز این است که اگر نرخ ارز را بالا ببرد، می‌تواند اوضاع و احوالش را از نظر مالی ساماندهی کند؛ ولی غافل از این‌که دولت به‌عنوان یک ابربنگاه که بزرگترین مصرف‌کننده و بزرگترین سرمایه‌گذاراست، بزرگترین زیان‌بیننده از بازی نرخ ارز هم است.
مومنی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اکنون ما با تحولات ساختاری بسیار خطرناکی روبه‌رو شده‌ایم که باید مورد توجه قرار گیرند. کشوری که در سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ دستیابی به درآمد ارزی سالانه ۱۵‌میلیارد دلار را رویایی و آرمانی می‌پنداشت، اکنون با درآمد ارزی بالای ۵۰‌میلیارد دلار قادر به مهار هیچ‌یک از بحران‌های کوچک و بزرگ موجود نیست؛ این یک تحول ساختاری و کیفی است. در این تحول ضربه‌های بسیار سهمگینی به بنیه تولید ملی وارد شده و ولنگاری‌های بی‌سابقه‌ای در الگوی مصرف جامعه پدیدار شده است. اکنون حلقه تکمیلی خطرناک که می‌تواند نقش میخ روی تابوت را بازی کند، این است که اهتمام اصلی بخش‌های مهمی از تولیدکنندگان ما هم این است که از تولید به مثابه محملی برای بهره‌گیری از توزیع رانت استفاده کنند و در چنین شرایطی ما باید ویژگی‌های فوق‌العاده این شرایط را درک و بایسته‌های آن را هم رعایت کنیم.
او ادامه داد: از موضع بقای نظام ملی باید این جهت‌گیری‌های خطرناک که به مردم و کیفیت زندگی آنها و همچنین بنیه تولید ملی پشت کرده را کنار بگذاریم و در عوض به آنها توجه کنیم و فشارهای طاقت‌فرسای کنونی بر عامه مردم و تولیدکنندگان را برداشته و فشارها را به رانت‌خوارها و رباخوارها و دلال‌ها و وارکننده‌ها و مونتاژکارها معطوف کنیم. راه نجات ما از این مسیر می‌گذرد و دولت هم بهتر است به جای کارهای نمایشی رویه‌های خود را اصلاح کند.
دولت منافع بلندمدت را در نظر بگیرد
دولت برگشت تورم دو رقمی را بزرگترین نگرانی خود از واقعی‌سازی قیمت ارز می‌داند. با وجود‌ این هادی حق‌شناس، تحلیلگر اقتصاد نگاه دیگری به موضوع افزایش قیمت دلار دارد و به «شهروند» می‌گوید: موضوع نرخ ارز و تورم قضیه مرغ و تخم‌مرغ است و هم تورم و هم نرخ ارز معلول هستند و علت‌العلل کنترل نقدینگی و انضباط پولی و مالی است که باعث می‌شود تورم کنترل شود و دولت اگر می‌خواهد اصلاح اقتصادی رخ دهد باید تلاش کند این سیاست انضباط پولی و مالی را ادامه دهد تا تورم به زیر ٥‌درصد برسد و در این صورت است که بقیه شاخص‌ها هم خود به خود اصلاح می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: در حال حاضر ٩٠‌درصد کشورهای جهان تورم زیر ٥‌درصدی دارند و ایران دو برابر این رقم را در حال حاضر تجربه می‌کند و کشوری که حدود ٤٠‌سال تورم دو رقمی را تجربه کرده است، برای تثبیت‌کردن تورم یک رقمی باید منافع میان‌مدت و بلندمدت کشور را در نظر بگیرد؛ نه این‌که با منافع کوتاه‌مدت و راضی نگه‌داشتن مردم تلاش کند قیمت ارز را به زور پایین نگه دارد.
حق‌شناس تأکید می‌کند: دولت نمی‌تواند ارز را به قیمت‌ سال ٩٢ نگه دارد زیرا تورم تجمیعی در سال‌های ٩٢ تا ٩٦ معادل ٦٠‌درصد بوده حال آن‌که کشورهایی که طرف تجاری ایران هستند تورم تجمیعی‌شان حدود ٣٠‌درصد است. بنابراین برای این‌که قاچاق و واردات صرف نكند و صادرات سود کند باید نرخ ارز بیشتر از ٣٠‌درصد تعدیل شود.
افزایش قیمت ارز ناشی از لحاظ نشدن ٤‌سال تورم در نرخ ارز است
محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم به فارس گفته است: تا زمانی که ارز به یک ثبات نسبی نرسد و تک‌نرخی نشود، با ابزارهایی مانند بازار مشتقه ارزی نمی‌توان سیستم ارزی کشور را مدیریت کرد.
رئیس کنفدراسیون صادرات با بیان این‌که پیشنهاد تشکیل بازار مشتقه ارزی در ابتدا توسط سازمان بورس مطرح شد، افزود: بانک مرکزی در ابتدا در مقابل تشکیل این بازار بسیار مقاومت کرد و بعد هم که نسبتا شرایط را پذیرفت، موضوع اجرایی نشد؛ زیرا بانک مرکزی خیلی علاقه‌مند نیست دستگاه دیگری به مسأله سیاست‌های پولی ورود پیدا کند.
او با بیان این‌که در کشورهای دیگر موضوع ارز و بحث بازار مشتقه ارزی در خود سیستم بانکی تعریف شده است، گفت: این کارها کمتر در بورس کالایی انجام می‌شود و من فکر می‌کنم که اگر تمام موضوعات مربوط به سیستم پولی و ارزی در خود بانک متمرکز شود، نتیجه بهتری خواهد داشت تا این‌که یک موضوعی از جنس پول وارد جایی شود که در آن کالا و تولید معامله می‌شود.
لاهوتی با تأکید بر این‌که تا شفافیت به وجود نیاید بورس هم نمی‌تواند به موضوع ارز ورود پیدا کند، گفت: شفافیت زمانی حاصل می‌شود که در کشور یک نرخ ارز وجود داشته باشد و وقتی انواع و اقسام نرخ ارز در بازار وجود دارد، مدیریت آن بسیار مشکل است.