بیماری کرونا از دی ماه 1398 در چین آغاز شد و با اقدامات سختگیرانه دولت مانند قرنطینه شهر ووهان، تعطیلی کارخانه ها و پروژه های ساخت و ساز در سراسر کشور چین همراه بود. کار به جایی رسید که در بهمن 98 برخی روزها تا 2 هزار مبتلا اضافه می شد؛ اما در 15 اسفند 98 ، خبرگزاری شین هوآی چین اعلام کرد روز قبل تنها 126 مورد جدید شناسایی شده است همچنین به جز استان هوبی که شهر ووهان در آن قرار گرفته، مابقی استان های چین مورد جدیدی از شهروندان ساکن چین گزارش نکرده اند و تنها مبتلایان جدید به مسافران خارجی که به چین سفر کرده اند مربوط می شود.

 

تاثیر اپیدمی بر اقتصاد جهانی

الف) تاثیر بر تقاضا

در کوتاه مدت این اپیدمی بر صنعت توریسم، حمل و نقل، خرده فروشی، سرگرمی و به طور کمی بر همه خدماتی که افراد در جایی جمع می شوند تاثیر سوء خواهد گذاشت و در نتیجه با افزایش بیکاری و رکود اقتصادی کوتاه مدت مواجه خواهیم شد. به طور مثال شرکت هواپیمایی لوفت هانزا تاکنون 7100 پرواز خود را بدلیل ملاحظات بهداشتی در مورد ویروس کرونا لغو کرده و سهام این کمپانی 30% افت داشته است. شرکت هواپیمایی فلای بی(FLYBE) نیز با 40 سال سابقه و حمل 8 میلیون مسافر در سال اعلام ورشکستگی کرد. اگر حمل و نقل را حلقه اول زنجیره صنعت گردشگری فرض کنیم، بزودی شاهد ورشکستگی و یا دست کم بحران در صنایع دیگر مانند هتلداری و رستوران نیز خواهیم بود.

ب ) تاثیر بر زنجیره تامین کالا درجهان

شرایط نامناسب پزشکی و مدیریت و کنترل نادرست، منجر به اپیدمی ویروس در جهان شده و این باعث می شود کمپانی ها میزان ساعات کاری خود را کاهش و یا کارکنان خود را به دور کاری ترغیب و یا حتی ممکن است تعطیلی موقت را انتخاب کنند. فرشگاه اینترنتی آمازون علی رغم آنکه این روزها بدلیل ترس مردم در آمریکا از خرید حضوری، بسیار پر طرفدار شده و سفارشات خود را با تاخیر در حال تحویل دادن است، اما بدلیل حفاطت از جان کارمندان خود در چند دفتر در شهرهای امریکا خواسته که کار خود را از خانه انجام دهند. کمپانی اپل، سومین برند با ارزش جهان نیز طی هفته های اخیر با کاهش شدید ارزش سهام و کاهش درآمد روبرو شده است؛ چرا که از یک سو بدلیل تعطیلی بسیاری از اپ استورهای این کمپانی در چین، فروش محصولات کاهش یافته  و از سوی دیگر از آنجا که مراحل ساخت نهایی آیفون در چین صورت می گیرد، کارخانه ها بر اثر اپیدمی کرونا تعطیل ویا با کاهش ساعت کار روبرو شده اند.

ج ) تاثیر بر بازارهای مالی:

اپیدمی این بیماری سود شرکت ها و ریسک پذیری بازار را کاهش می دهد و نوسانات بازار سهام در کشورهای مختلف بصورت دومینویی در حال افزایش است. در چین شاخص بورس شانگهای در ابتدای اپیدمی در دی 1398 ، 15 درصد کاهش یافت اما از اواسط بهمن و تا امروز در حال بهبود و نزدیک شدن به اعداد و ارقام قبل از آغاز اپیدمی است. اما شاخص بورس در ژاپن و کره جنوبی، تا اروپا و آمریکا هر روز در حال کاهش می باشد. گسترش اپیدمی در بازارهای مالی عمدتا به دو اثر تقسیم می شود: از یک سو گسترش اپیدمی تاثیر منفی بر مصرف، تولید و سرمایه گذاری می گذارد و منتج به کاهش شاخص سهام می گردد؛ از سوی دیگر بدلیل احساس هراس، سرمایه گذاران ترجیح می دهند در اوراق خزانه کوتاه مدت و بلند مدت سرمایه گذاری کنند که این امر نیز باعث کاهش شاخص سود اینگونه اوراق گردیده است.

اجازه دهید موضوع اپیدمی را در دو سناریو خوش بینانه و بدبینانه بررسی کنیم:

اول: سناریو خوش بینانه: کنترل سریع اپیدمی و تاثیر حداکثر 4 تا  6 ماهه بر اقتصاد جهان.

دوم: سناریو بد بینانه: اپیدمی از کنترل خارج شود؛ همه کشورها درگیر مسئله شده و بیش از 10 میلیون نفر آلوده این بحران در سراسر جهان گردند؛ ظهور بحران اقتصادی در جهان.

سناریو خوشبینانه

چین اپیدمی را تا اواخر فروردین 1399 کاملا کنترل کند و موارد جدید نزدیک به صفر شود و در سایر کشورها نیز اپیدمی تا اواخر خرداد 1399 کنترل و یا دست کم تا اردیبهشت ماه واکسن مقابله، تولید و روانه بازار گردد. تعداد مبتلایان حداکثر دو برابر مقدار کنونی یعنی 200.000 نفر شود و تعداد جان باختگان نیز کمتر از 6.000 نفر باشد.

آکسفورد اکونومیک با بررسی کشورهای چین با دربرگیری 17 درصد اقتصاد دنیا، ژاپن 7 درصد، کره جنوبی و ایتالیا هرکدام 2 درصد اقتصاد دنیا پیش بینی می کند، رشد اقتصاد جهانی در سال 2020 ، دو دهم درصد کاهش یابد. این عدد در پیش بینی موسسه گلدمن پنج دهم درصد است. در زمان اپیدمی سارس 2003 در چین ، GDP  این کشور 2درصد کاهش یافت و اقتصاد جهان نیز با سه دهم درصد کاهش مواجه شد. باید توجه داشت، در آن زمان، اندازه اقتصاد چین نصف اندازه فعلی بود و میزان گسترش  اپیدمی ویروس سارس در سایر کشورها کمتر از زمان فعلی بود.

سناریو بدبینانه

اپیدمی از کنترل خارج شود و به یک بیماری همه گیر جهانی تبدیل شود. در این صورت ممکن است باعث برهم خوردن نظام عرضه و تقاضا تا پایان سال 1399 شده  و زنجیره تامین کالا را در سراسر جهان تحت تاثیر شدید قرار دهد. در اینصورت رشد تولید ناخالص داخلی بطور متوسط 2 تا 3 درصد در کل جهان کاهش خواهد یافت.

راه حل چین برای

مقابله با تاثیرات منفی اپیدمی کرونا

چین برای عبور از بحران های مالی مانند بحران های سال 1998 و 2008 اوراق خزانه ویژه صادر می کند و سرمایه گذاری گسترده ای در زیر ساخت ها انجام می دهد. ساخت راه های جدید، توسعه حمل و نقل ریلی، ساخت شهرک های جدید، ساخت فرودگاه و بیمارستان از جمله این اقدامات هستند. هر چند در آن زمان موضوع بسیار بحث برانگیز بود اما اکنون و پس از گذشت سالها، ثابت گردیده، آن ساخت و سازها کاملا درست و بجا بوده و باعث حفظ ثبات اقتصاد و رونق تولید شد. البته برخی از آن ساخت و سازها هم مثل برخی شهرک های مسکونی که به شهر ارواح مشهور شده بلا استفاده ماندند اما اکنون چین با درس گرفتن از آن اشتباهات درحال آغاز دور جدیدی از ساخت و ساز و توسعه زیر ساخت ها می باشد. از جمله این اقدامات، توسعه شبکه ریلی بین شهری و شهری، توسعه آموزش، پزشکی و تکنولوژی، بخصوص توسعه شبکه  5G، هوش مصنوعی و شهر های هوشمند است. موضوع دیگر اعطاء تسهیلات جهت مشارکت بخش خصوصی در ایجاد وتوسعه زیر ساخت هاست که همراه با مشوقهای ویژه و تضمین سود است. کاهش مالیات از دیگر مشوق های دولت چین در مواقع مواجه با بحران اقتصادی است. وقتی اقتصاد با مشکلی روبرو می شود با پایین آوردن مالیات ها، دولت منابع مالی صاحبان کسب و کار را افزایش داده و به آنها برای عبور از بحران کمک می کند؛ چرا که اگر چنین نکند و کسب و کارها وارد رکود و ورشکستگی شوند دولت از مالیات آنها محروم خواهد شد.

کمک دیگر دولت، پرداخت بخشی از سهم بیمه تامین اجتماعی کارفرمایان است. از دیگرسو، دولت ورود شرکتها به بازار  بورس را تسهیل نموده و اقدام به تشویق اشخاص برای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار می کند که این امر موجب تامین بخشی از سرمایه درگردش شرکت ها خواهد شد. این دوران زمان خوبی برای اصلاح و یا ادغام برخی صنایع و کسب و کارها نیز می باشدکه با توجه به عملکرد گذشته آن صنایع، دولت اقدام به اصلاحات در آن صنایع می کند. از دیگر اقدامات دولت در این بحران ها، اعطای مشوق های ساخت و خرید مسکن، خرید خودرو ، کاهش تعرفه ها و تقویت صنایع پیشرفته است. بدون تردید، اپیدمی نبرد اصلاحات و تبدیل تهدید به فرصت است.

 

احسان چلونگر/ دکترای اقتصاد کاربردی

هفته نامه نوسان