دستیابی به توافق یاد شده در حالی است که اتحادیه اروپا تا ۳۱ دسامبر، حدود یک هفته دیگر، به بریتانیا فرصت داده بود که بر سر برگزیت به توافق برسند. توافق یاد شده به طرفین امکان تجارت بدون تعرفه کالا را می‌دهد و همچنین همکاری‌های نزدیک پلیس و نهادهای قضایی را ممکن می‌کند.
توافق بیش از دو هزار صفحه‌ای برگزیت به «خروج با توافق» بریتانیا از اتحادیه اروپا منجر می‌شود و طیف گسترده‌ای از مسائل، از همکاری‌های هسته‌ای غیرنظامی تا ارتباطات انرژی، ماهیگیری و حوزه هوانوردی را شامل می‌شود. پیشتر هشدارهایی درباره زیان
۴۰ میلیارد پوندی بریتانیا در سال آینده و از بین رفتن ۳۰۰ هزار شغل در صورت خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا داده شده بود. با انتشار خبر توافق برگزیت، ارزش پوند بریتانیا مقداری افزایش یافت.
توافقی که سرانجام برای دوران پس از برگزیت و پس از مذاکرات طولانی میان بریتانیا و اتحادیه اروپا منعقد شد، تغییرات گسترده‌ای را در روابط تجاری دو طرف به وجود خواهد آورد. تغییرات از آن‌رو بسیار گسترده است که به روابطی که تاکنون میان آنها در چارچوب عضویت ۳۰ ساله بریتانیا در بازار واحد اروپا شکل گرفته بود، پایان می‌دهد.
اگرچه توافق جدید برای شرکت‌های دو طرف، امکان دسترسی ترجیحی به بازارهای یکدیگر در مقایسه با مقررات سازمان تجارت جهانی را فراهم کرده و این اطمینان را به وجود آورده که کالاهای وارداتی دو طرف از تعرفه و تعیین سهمیه معاف باشند، اما در مجموع توافقی که از اول ژانویه به اجرا گذاشته می‌شود، روابط اقتصادی دو طرف را در مقایسه با اکنون، محدودتر خواهد کرد.
از جمله اینکه بر اساس آنچه در جریان مذاکرات بروکسل و لندن حاصل شده، تولید ناخالص داخلی بریتانیا پس از برگزیت در مقایسه با دورانی که عضو اتحادیه اروپا بود، چهار درصد کاهش خواهد یافت. تحلیلگران بر این باورند که چنانچه لندن این اتحادیه را بدون رسیدن به توافقی ترک می‌کرد، افت تولید ناخالص داخلی این کشور تا شش درصد افزایش می‌یافت.
بریتانیا در اوایل سال ۲۰۲۰ اتحادیه اروپا را ترک کرد. تا پایان سال جاری اما یک مرحله‌ گذار پیش‌بینی شده و تمام قراردادهای پیشین به قوت خود باقی است. در صورتی که تا پایان سال جاری ۲۰۲۰ توافقی در مورد بسته تجاری میان بریتانیا و اتحادیه اروپا حاصل نمی‌شد، تعرفه‌های بالای گمرکی و دیگر موانع تجاری بر روابط طرفین سنگینی می‌کرد.
در همین حال، پارلمان بریتانیا از نمایندگان مجلس عوام و اعیان خواسته است که برای رای دادن به توافق برگزیت، چهارشنبه هفته آینده جمع شوند. با این‌حال، لینزی هویل سخنگوی مجلس عوام از نمایندگان خواسته است به خاطر وضعیت وخیم بهداشت عمومی در زمان کنونی (شیوع گسترده کرونا در بریتانیا و کشف نوع جهش یافته ویروس در این کشور)، از سفر به لندن و حضور فیزیکی در پارلمان اجتناب کنند.
هدیه کریسمس به انگلیسی‌ها
نخست‌وزیر انگلیس توافق بریگزیتی که رقم زد را «بشارت خوشحالی بزرگ» خواند. او گفت، این توافق هدیه‌ای «برای هر کسی که ممکن است در زمان ناهار خواب‌آور بعد از کریسمس به دنبال خواندن چیزی باشد» است.
بوریس جانسون در ویدئویی که در توئیتر منتشر کرد گفت، مردم باید بعد از آنکه شامشان را صرف کردند نگاهی اجمالی به این توافق بیندازند. او این توافق بریگزیت را «توافقی اطمینان دهنده از اول ژانویه به تجار، مسافران و همه سرمایه‌گذاران در کشور ما و توافقی با دوستان و شرکای ما در اتحادیه اروپا» توصیف کرد. جانسون اظهار کرد: شما توافقی که ما در ۳۱ ژانویه رقم زدیم و مثل یک غذای «از پیش آماده شده» بود را به یاد دارید. آن غذای از پیش آماده شده تنها شروع کار بود. این توافق ضیافت اصلی پر از ماهی است و من معتقدم این توافق مبنای یک شراکت با ثبات و شاد و موفق با دوستانمان در اتحادیه اروپا در سال‌های پیش رو خواهد بود.
جانسون قبل از انتشار این ویدئو و بعد از آنکه این توافق را قبل از جدایی نهایی انگلیس از اتحادیه اروپا در روز سال نوی میلادی به دست آورد آن را یک شروع جدید دانست.
اروپا، بزرگ‌ترین بازار بریتانیا
بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، بعد از توافق برگزیت اعلام کرد این توافق ثبات و اطمینان جدیدی در روابط بریتانیا و اتحادیه اروپا ایجاد خواهد کرد. او افزود: بریتانیا دوست، حامی و متحد اتحادیه اروپا باقی خواهد ماند و نباید از یاد برد که اروپا بزرگ‌ترین بازار بریتانیا است.‎
در همین حال، یک سخنگوی دولت بریتانیا گفت هر وعده‌ای که در جریان رفراندوم سال ۲۰۱۶ این کشور برای خروج از اتحادیه اروپا داده شده بود، در توافق بازتاب یافته است. او افزود اکنون بریتانیا بر پول خود، مرزهایش، قوانین، تجارت و آب‌های ماهیگیری‌اش کنترل دارد. به گفته او، بریتانیا موفق شد با اتحادیه اروپا بر سر تجارت کالای بدون تعرفه و عاری از سهمیه‌بندی به توافق برسد. همزمان، رییس کمیسیون اروپایی در بروکسل اعلام کرد بعد از مذاکراتی موفق، احساس شادی می‌کند.
اورسلا فن درلاین گفت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا خبر خوبی برای بسیاری نیست اما هر پایانی شروع تازه‌ای است و هر شروعی نیز نشان از پایانی دارد. او افزود: توافق برگزیت، تجارت بدون تعرفه و عاری از سهمیه‌بندی را در سطح سال ۲۰۱۹، یعنی حدود ۶۶۸ میلیارد پوند، تضمین می‌کند. رییس کمیسیون اروپایی اما گفت هزینه‌های بازرگانی به خاطر وجود نقاط بازرسی مرزی به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت و بسیاری از بریتانیایی‌ها از حق تردد آزادانه از مرزهای اروپا محروم خواهند شد.
فن‌درلاین از مذاکره‌کنندگان بریتانیایی قدردانی کرد و گفت اگرچه بریتانیا به طرف سوم تبدیل می‌شود، اما یک شریک قابل اعتماد خواهد بود. او اظهار کرد: «این توافق در راستای منافع بریتانیا است و بسترهای جدی برای شروعی تازه با یک دوست قدیمی فراهم می‌کند. و این بدان معنی است که ما بالاخره می‌توانیم برگزیت را پشت سر بگذاریم و اروپا رو به جلو حرکت کند.»
دولت بریتانیا اعلام کرده که این کشور دیگر قوانین و دادگاه‌های خود را خواهد داشت و از ابتدای سال آینده میلادی سیاست و اقتصاد کاملا مستقلی از اتحادیه اروپا در پیش خواهد گرفت. بریتانیا همچنین از ابتدای سال ۲۰۲۱ کنترل کامل بر ورود و خروج افراد به کشور خواهد داشت و این موضوع می‌تواند بر سیاست‌های کنترل مهاجرتی بریتانیا کمک کند.
همچنین توافق برگزیت، صلح در ایرلند شمالی را که یک اولویت برای جو بایدن رئیس‌جمهوری منتخب آمریکاست، تضمین می‌کند. در این میان نیکولا استورجن وزیر اول اسکاتلند با انتشار توئیتی، گفته است اکنون نوبت اسکاتلند است که به کشوری مستقل و عضو اتحادیه اروپا تبدیل شود. او افزوده است که قبل از هر چیزی، برگزیت بر خلاف تمایل اسکاتلند بود.
اسکاتلند در حال حاضر جزئی از بریتانیا است اما در رفراندوم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این منطقه علیه برگزیت رای داد. با این‌حال، دیوید فراست، مذاکره‌کننده ارشد بریتانیا با اتحادیه اروپا درباره برگزیت، می‌گوید از ابتدای سال آینده میلادی بریتانیا به یک کشور کاملا مستقل تبدیل خواهد شد و آینده کشور در دست مردم آن خواهد بود.
استقبال ایرلند از توافق پسابرگزیت
ایرلند ضمن استقبال از توافق تجاری به دست آمده میان بریتانیا و اتحادیه اروپا بر سر روابط تجاری میان دو طرف پس از پایان دوره انتقالی برگزیت استقبال کرد و خواستار کاهش تبعات منفی آن تا حد ممکن شد.
مایکل مارتین، نخست‌وزیر ایرلند شامگاه پنجشنبه گذشته در واکنش به توافقی که در پی شش ماه مذاکره سخت و نفس‌گیر برای تعیین ساز و کار روابط و مراودات تجاری میان بروکسل و لندن به دست آمد آنرا تسکین دهنده خواند و گفت که این توافق کم‌ ضررترین نسخه ممکن از برگزیت و بسیار بهتر از برگزیت بدون توافق است.
ایرلند، کشوری در همسایگی بریتانیا که عضو اتحادیه اروپا است همواره یک بازیگر بسیار مهم در گفتگوهای دشوار چهارساله پیش از اجرایی شدن برگزیت بوده و عمده اختلافات میان بروکسل و لندن نیز بر سر چگونگی مراودات از این منشأ گرفته است.
ایرلند از یک سو در پی حفظ جایگاه بخش کشاورزی و دامداری و دور نگه‌نداشتن این بخش از تبعات منفی اجرای برگزیت بود و از سوی دیگر تلاش داشت تا در صورت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا از ایجاد حصار و موانع سخت فیزیکی در مرز خود را با ایرلند شمالی که جز خاک بریتانیا محسوب می‌شود، جلوگیری کند. وجود چنین موانعی می‌توانست ضمن به مخاطره انداختن آینده شغلی و تحمیل تعرفه‌های گمرکی، مشکلاتی در تردد آزادانه ساکنان شبه‌جزیره ایرلند ایجاد و حتی وضعیت ثبات و امنیت در این منطقه را خدشه‌دار کند.
مایکل مارتین نخست‌وزیر ایرلند در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد برای کشورش چیزی به نام برگزیت خوب وجود ندارد اما به اعتقاد وی توافق به دست آمده میان لندن و بروکسل نسخه‌ای از برگزیت است که حداقل بدی را دارد.
شرکت‌های ایرلندی پس از رای مردم بریتانیا به برگزیت از سال ۲۰۱۶ تلاش کردند با تنوع‌بخشی به بازار، تجارت با بریتانیا را تا میزان ۹ درصد کل صادرات کالا به کشور همسایه کاهش دهند. این در حالی است که بریتانیا همچنان مقصد یک‌سوم صادرات مواد غذایی و کشاورزی ایرلند است.
اگر بریتانیا اتحادیه اروپا را با شرایط سازمان تجارت جهانی ترک می‌کرد، این بخش یعنی صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی با تعرفه‌های سنگین روبه‌رو می‌شد. در این صورت بخش دامداری و صنعت بزرگ تولید گوشت گاو در ایرلند که تقریبا نیمی از تولیدات خود را به بریتانیا صادر می‌کند مشمول تعرفه‌ای ۷۲ درصدی می‌شد.
ایرلند بودجه خود را برای سال ۲۰۲۱ با فرض شکست در مذاکرات تجاری میان بریتانیا و اتحادیه اروپا بسته بود. وزیر دارایی ایرلند در زمان تنظیم بودجه گفته بود حصول یک توافق می‌تواند ۳ تا ۴ درصد به محدوده پیش‌بینی شده برای تولید ناخالص داخلی اضافه کند. اتاق مشترک تجارت ایرلند- انگلیس نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد شرکت‌ها و صاحبان مشاغل در ایرلند و سراسر بریتانیا می‌توانند امروز نفس راحتی بکشند.
چشم‌انداز روابط ۳۰ ساله تجاری لندن و بروکسل
توافقی که سرانجام برای دوران پس از برگزیت و پس از مذاکرات طولانی میان بریتانیا و اتحادیه اروپا منعقد شد، تغییرات گسترده‌ای را در روابط تجاری دو طرف به وجود خواهد آورد. تغییرات از آن رو بسیار گسترده است که به روابطی که تاکنون میان آنها در چارچوب عضویت ۳۰ ساله بریتانیا در بازار واحد اروپا شکل گرفته بود، پایان می‌دهد.
اگرچه توافق جدید برای شرکت‌های دو طرف امکان دسترسی ترجیحی به بازارهای یکدیگر در مقایسه با مقررات سازمان تجارت جهانی را فراهم کرده و این اطمینان را به وجود آورده که کالاهای وارداتی دو طرف از تعرفه و تعیین سهمیه معاف باشند اما در مجموع توافقی که از اول ژانویه به اجرا گذاشته می‌شود، روابط اقتصادی دو طرف را در مقایسه با اکنون، محدودتر خواهد کرد از جمله اینکه بر اساس آنچه در جریان مذاکرات بروکسل و لندن حاصل شده، تولید ناخالص داخلی بریتانیا پس از برگزیت در مقایسه با دورانی که عضو اتحادیه اروپا بود، چهار درصد کاهش خواهد یافت. تحلیلگران بر این باورند که چنانچه لندن این اتحادیه را بدون رسیدن به توافقی ترک می‌کرد، افت تولید ناخالص داخلی این کشور تا شش درصد افزایش می‌یافت.
در ادامه به برخی از امتیازاتی که دو طرف در جریان مذاکرات برگزیت بر سر اعطای آن به یکدیگر توافق کردند، اشاره می‌شود.
تجارت کالا
نقطه شروع مذاکرات بریتانیا و اتحادیه اروپا در این مدت، حول این محور بود که باید به توافقی برسند تا در چارچوب آن هیچ تعرفه‌ای بر کالاهای طرفین وضع نشود. آنها همچنین می‌خواستند برای حجم کالاهای بدون تعرفه‌ای که تبادل می‌شود نیز محدودیتی وضع نشود.
مذاکرات در این باره به نتیجه رسید و به این ترتیب امتیازاتی که اتحادیه اروپا در چارچوب این بخش از توافق به لندن می‌دهد، فراتر از هر گونه امتیازی است که تاکنون در این موضوع به هر اقتصاد پیشرفته‌ای خارج از بازار واحد اروپا داده است.
با این وجود امتیازات داده شده به لندن در این بخش کاملا متفاوت با امتیازات تجاری در زمانی بود که این کشور عضوی از بازار واحد اروپا محسوب می‌شد از جمله اینکه با آغاز مرحله پسابرگزیت، یک مرز سخت گمرکی و نظارتی بین اتحادیه اروپا و بریتانیا به وجود خواهد آمد و کالاها تنها پس از عبور از مراحل کنترل اجازه ورود به این اتحادیه را خواهند داشت.
رقابت تجاری عادلانه
موافقت اتحادیه اروپا در زمینه تجارت بدون تعرفه، منوط به موافقت بریتانیا با برقراری «شرایط برابر» برای فعالیت اقتصادی و قبول اصل رقابت تجاری عادلانه به ویژه در زمینه‌هایی همچون رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و حقوق نیروی کار بود. بروکسل همچنین می‌خواست مطمئن شود که بریتانیا قصد اعطای کمک‌های دولتی نامحدود به صنایع خود را ندارد.
حفظ «شرایط برابر برای بازی» یکی از پردردسر‌ترین موضوعات مذاکرات بود و هدف از آن هم اطمینان از فعالیت شرکت‌های دو طرف در یک محیط رقابتی عادلانه بود. رسیدن به توافق در این باره از آن رو سخت بود که بریتانیا دیگر ملزم به رعایت قوانین اتحادیه اروپا یا پاسخگویی در مقابل دیوان عدالت اروپا نبود.
ماهیگیری
توافق حاصل شده یک دوره گذار پنج سال و نیم را ایجاد کرده که در جریان آن ماهیگیران اتحادیه اروپا می‌توانند وارد آب‌های بریتانیا شوند. اگرچه در این مدت سهمیه‌های اتحادیه اروپا در آب‌های بریتانیا در مقایسه با سطح فعلی آنها کاهش خواهد یافت اما اتحادیه حقوق قابل توجهی را برای ماهیگیری حفظ خواهد کرد.
در وضعیت کنونی ارزش صید قایق‌های ماهیگیری اتحادیه اروپا در آب‌های بریتانیا سالانه حدود ۶۵۰ میلیون یورو است. این رقم در دوران گذار پنج ساله تا ۲۵ درصد کاهش می‌یابد و این باعث می‌شود ماهیگیران بریتانیایی بتوانند درآمد بیشتری کسب کنند. پس از پایان این دوره گذار، دسترسی به این آب‌ها بستگی به مذاکرات سالانه دو طرف دارد. در این گفت‌وگوها مقدار کلی گونه‌های مختلف قابل صید نیز مشخص خواهد شد.
خدمات مالی
در پایان دوره گذار برگزیت یعنی ۳۱ دسامبر سال جاری ۲۰۲۰ میلادی، لندن در موضوع خدمات مالی از بازار واحد اروپا خارج خواهد شد و پس از آن، دسترسی به بازار برای شرکت‌های خدمات مالی بریتانیا و اتحادیه اروپا براساس تصمیمات یکجانبه هر کدام از طرف‌های لندن و بروکسل ممکن خواهد شد.
این تصمیم‌گیری‌های یکجانبه نیز با تکیه بر این موضوع که طرف مقابل تا چه اندازه درباره مقررات خدمات مالی سخت‌گیر است، گرفته خواهد شد. بانک‌ها و بازرگانان نسبت به این شیوه تصمیم‌گیری ابراز نگرانی کرده‌اند و معتقدند چنین سیستمی از ثبات کمتری برخوردار است.
مهاجرت
آن دسته از اتباع بریتانیا و اتحادیه اروپا که اکنون ساکن سرزمین طرف مقابل هستند، با تکیه بر توافق بریتانیا با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ میلادی می‌توانند همچنان از این حق سکونت استفاده کنند اما بزرگ‌ترین تغییر در مقررات مهاجرت از اول ژانویه اعمال خواهد شد و بر اساس آن، بریتانیایی‌ها دیگر نمی‌توانند از مزایای حق آزادی رفت و آمد در اتحادیه اروپا بهره ببرند.
منظور از حق آزادی رفت و آمد در اروپا، حق رفتن به هر کدام از کشورهای عضو این اتحادیه و حق اسکان یا جست‌وجوی کار در آن کشور است آن هم با تکیه بر همان حقوقی که شهروندان آن کشور دارند. با این وجود بریتانیایی‌ها پس از برگزیت همچنان اجازه سفر کوتاه‌مدت آن هم بدون نیاز به ویزا به اتحادیه اروپا را خواهند داشت. پایان دادن به حق رفت و آمد آزاد اتباع اتحادیه اروپا به بریتانیا، یکی از اهداف اصلی برگزیت بود. لندن قصد دارد پس از خروج از این اتحادیه یک سیستم مهاجرتی جدید طراحی کند.
امنیت
اتحادیه اروپا و بریتانیا بر اهمیت ادامه همکاری در مبارزه با تروریسم و جرائم سازمان‌یافته تاکید داشتند اما گفت‌وگوها در این زمینه به دلیل قصد بریتانیا برای فرار از صلاحیت دادگاه حقوق بشر پیچیده شده بود. با این وجود چهارشنبه گذشته میشل بارنیه مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا تایید کرد دو طرف راه‌هایی برای همکاری نزدیک در مورد موضوعات مهمی از جمله همکاری با آژانس‌های مبارزه با جرم در اتحادیه اروپا همچون یوروپول و دادگستری اروپا (یوروجاست‌) و به اشتراک گذاشتن داده‌های مربوط به جنایتکاران پیدا کرده‌اند.