این روزها «گذر فرهنگی چهارباغ» یکی از اصلی ترین دغدغه های مدیریت شهری، رسانه ها و مردم اصفهان در است. اگرچه وضعیت نابسامان اقتصادی، گرانی و تورم بی سابقه و فراز و نشیب های نگران کننده سیاست خارجی در صدر فهرست اخبار و موضوع گعده ها و گپ و گفت های مردم در این روزها قرار دارد، اما سرنوشت مبهم چهارباغ، قلب طپنده شهر اصفهان در گیر و دار تصمیم گیری ها و اجرای برنامه ها و پروژه های مختلف، موضوعی مهم برای چهارباغ نشینان و بلکه تمامی مردم شهر قلمداد می شود.

پروژه عظیم گذر فرهنگی چهارباغ با به یدک کشیدن واژه «فرهنگی» انتظارات ویژه ای را در میان اهالی فرهنگ و هنر شهر اصفهان ایجاد کرده است. طرحی ویژه و در نوع خود منحصر بفرد که قرار است برای بخش بسیار مهمی از میراث فرهنگی، هنری و تاریخی این شهر تعیین تکلیف کرده و به ادعای خود بستر تازه ای را برای رشد و ماندگاری آن ایجاد کند. به عقیده برخی از کارشناسان قرار نیست چهارباغ در دهه نود شمسی به دوران آغاز حیاتش در عهد صفوی تبدیل شود و با همان مختصات به حیات خود ادامه دهد، بلکه قرار است این مهمترین معرف هویت تاریخی و فرهنگی شهر، در قالب ساختارهای امروزی پاسخگوی نیاز مردم در عرصه های مختلف فرهنگی، هنری و اقتصادی باشد. «نوسان» در این گزارش به بررسی پروژه گذر فرهنگی چهارباغ و تبعات مثبت و منفی آن از منظر فرهنگی پرداخته است.

چهارباغ را باید زنده کرد!
حشمت الله انتخابی، روزنامه نگار و فعال فرهنگی معتقد است پروژه گذر فرهنگی چهارباغ بدون بهره مندی از اعمال نظر کارشناسان و مدیران توانمند راه به سوی ناکجا آباد می برد. او می گوید: خیابان چهارباغ از زمان احداثش در عصر صفوی تا امروز به عنوان اصلی ترین تفرجگاه مردم شهر شناخته شده است، اما متاسفانه در یک دهه اخیر به اذعان کسبه این خیابان، به دلیل راه اندازی پروژه مترو به کلی از رونق افتاده و دچار خمودگی و رکود شده است. او با تاکید بر اینکه طرح پیاده راه سازی چهارباغ به خودی خود طرح خوبی است، می افزاید: چنانچه این طرح تحت نظارت متخصصان، مدیران و مشاوران قدرتمند و توانمند اجرا شود، می تواند آینده خوبی را برای این خیابان و ساکنان آن رقم بزند و حتی برای دیگر شهرها الگو شود. این فعال فرهنگی ادامه می دهد: این اقدامات باید بسیار سنجیده و عمیق باشد. مثلا گذاشتن تعدادی دکه و تابلو در این خیابان به خودی خود چاره ساز نیست و باید با اقداماتی کاملا سنجیده و حساب شده در این مسیر حرکت کرد.
انتخابی خاطرنشان می کند: واقعیت این است که بدون تردید طرح بدنه سازی ضلع شرقی چهارباغ طرح خوبی نبود، اما اگر طرح های فعلی بتواند چهارباغ را باززنده کرده، آن را از خمودگی نجات دهد و رضایت از دست رفته بخشی از اصناف و کسبه این خیابان را جلب کند، بسیار پروژه خوبی خواهد بود.

ارگ جهان نما، میدان امام علی، چهارباغ؟!
سعید سهرابی، مدیر طرح توسعه چهارباغ اما معتقد است برنامه ریزی های مدون و جامعی که برای احیای چهارباغ انجام شده، پاسخی به تمام نگرانی ها در این زمینه است. او می گوید: خیابان چهارباغ به دلایل مختلف چندین دهه از دوران طلایی خود فاصله گرفته است. این خیابان به مرور زمان با رقبای جدی تفرجگاهی خود مانند حاشیه زاینده رود، پارک ناژوان و منطقه کوهستانی صفه روبرو شد و نتوانست در برابر جذابیتی که آنها برای مردم داشتند، مقاومت کند.
او با اشاره به رویکرد اقتصادی و تجاری چهارباغ نسبت به سایر تفرجگاه های شهر اصفهان، می افزاید: متاسفانه چهارباغ به مرور زمان در برابر قدرت مراکز خرید و تجاری شهر هم قافیه را باخت و علیرغم راه اندازی چند مرکز تجاری در آن، نتوانست پا به پای دیگر مراکز در صدر انتخاب مردم باقی بماند که البته شهرداری هم کمکی به این حل این مسئله نکرد. هرچند در دهه 50 سه برنامه جامع برای خیابان چهارباغ تهیه شد، اما هرگز به اجرا درنیامد. بنابراین پروسه افت و رکود چهارباغ چندین دهه به طول انجامیده است.

شاه کلید نجات چهارباغ
مدیر طرح توسعه چهارباغ با تاکید بر اینکه شورای اسلامی شهر و شهرداری اصفهان تمامی تلاش خود را در راستای باززنده سازی و احیای چهارباغ به کار گرفته است، می گوید: نخستین مولفه ای که از نگاه ما در حوزه عمرانی و ساخت و ساز این مرکز به شیوه صفوی حائز اهمیت است، احیای بسترهای فرهنگی چهارباغ و ایجاد مولفه های جدید فرهنگی است تا بتوانیم مخاطبان جدیدی را به این گذر فرهنگی اضافه کنیم.
سهرابی ادامه می دهد: صنایع دستی اصفهان از جمله مهم ترین این مولفه هاست. همچنین گالری های مختلف با ساز و کارهای قوی و ویژه، مانند گالری های بزرگ تهران که تجارب موفقی در این زمینه داشته اند. مشارکت مردم در رویدادسازی برای چهارباغ نیز مولفه دیگری است که نمونه ای از آن را در هفته فرهنگی اصفهان مشاهده کردیم. او با بیان اینکه بازسازی سینما همایون و تبدیل آن به سالن تئاتر شهر از دیگر برنامه های این طرح است، می افزاید: احیای تئاتر اصفهان که به علل مختلف دیگر اجرا نمی شود، احیای بافت و کارکردهای قدیمی چهارباغ که اصلی ترین نماد آن «هتل جهان» است و برای مرمت آن در مشارکت با مالک خصوصی اش کمک های قابل توجهی را برای از میان برداشتن مراحل دشوار اداری انجام داده ایم، از دیگر برنامه هایی است که در طرح بسترسازی فرهنگی چهارباغ در دست اجرا قرار داده ایم.
او با تاکید بر اینکه رویکرد گردشگری چهارباغ بیش از هر مسئله دیگری در کانون توجه مسئولان این پروژه قرار دارد، می گوید: تلاش می شود تا با پیاده راه سازی چهارباغ، آن را از قالب خیابان خارج کنیم. در این زمینه تعاریف مختلفی هم مانند باغ راه و موزه برای آن شکل گرفته است. به هرحال قرار است تفرج و تفریح مردم در این خیابان متمرکز شود و راه‌اندازی کافه های خیابانی، نمایشگاه ها و اجراهای خیابانی می تواند به رونق این امر کمک کند.
او در پاسخ به اینکه چقدر می توان مطمن بود سرنوشت تلخ ارگ جهان نما و میدان امام علی(ع) در انتظار چهارباغ نیز نباشد، می گوید: احتمال این مسئله بسیار ضعیف است و چنین اتفاقی هرگز نخواهد افتاد. البته شهروندان باید در رسیدن به آنچه مد نظر ما است، صبور باشند. هرچند از کسبه این خیابان تشکر می کنم که تاکنون بسیار صبوری کرده و به وعده های ما اعتماد کردند.
آنچه واضح است اصفهان ما روزی عروس شهرهای کشور بود و مقصد حجم عظیمی از گردشگران. آنچه طی دهه های اخیر این شهر را از رونقی که در شان آن است انداخت و نفس هایش را در رویارویی با بحران های خانمان سوز بی آبی، آلودگی های زیست محیطی، رکود کشاورزی و ضعف صنعت به شماره کشانید، غفلت و بی توجهی مسئولانی است که در ظاهر سنگ این کهن شهر را به سینه زده و در واقعیت مشکل بر مشکل آن افزودند! امید آنکه با احیای گذر فرهنگی چهارباغ به نحوی صحیح و برخوردار از کمترین میزان خطا و اشتباه، قدری از دردهای این شهر دردمند کاسته شود.