اینکه بازار خودرو پرنوسان است و تولید کاهش ‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافته، موضوع پیچیده‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیست که نیاز به علم خاصی داشته باشد. دومینوی مشکلات اقتصادی دامن بخش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف را رها نمی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. حالا دومینو به ‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش خودروها رسیده است. پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشی که تا چندی قبل حلال مشکلات این بازار بود و قرار بود به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌صورت مسکن فوری درد بازار را دوا کند، حالا به اولتیماتوم مسئولان تبدیل‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ شده است. به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طوری‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که فرشاد مقیمی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از طرح سخت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ این وزارتخانه برای خودروسازان به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌منظور افزایش تولید خبر داد و گفت: «اگر تولید افزایش نیابد، اجازه پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش نمی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهیم.»

همین افزایش تولیدی که مقیمی از آن صحبت می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند خود، سر دراز دارد. خودروسازان به قطعه‌سازان بدهکارند، قطعه‌سازان مواد اولیه ندارند، مواد اولیه وارد نمی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود یا به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سختی وارد می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. قطعه‌سازان به دنبال داخلی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی هستند، اما نقدینگی و سرمایه در گردش ندارند، بانک مرکزی در پی اعطای وام و پرداخت بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان است. اما باز هم کاری از پیش نمی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود.براساس گفته‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مقیمی، بر ضرورت انجام به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌موقع تعهدات از سوی دو خودروساز در حوزه پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خودرو مربوط به سال ۹۷ تاکید وجود دارد.

به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌این‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترتیب بر اساس دستوری که به دو خودروساز بزرگ کشور داده‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده، باید نسبت به ایفای به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌موقع تعهدات اقدام شود که بر این اساس برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت این است که کل تعهدات خودروسازان در سال ۹۷ حداکثر تا مهرماه سال جاری ایفا شود. بااین‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حال آمار دقیقی از رقم خودروهای پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش شده سال ۹۷ وجود ندارد و مشخص نیست خودروسازان چقدر از این خودروها را تحویل داده‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و چه میزان باقی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانده است. اما احتمالاً با توجه به اولتیماتوم ۶ ماهه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که وزارت صنعت در نظر گرفته، تعداد خودروهای تحویل داده نشده، بالاست. بااین‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حال، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید دارد که «این برنامه به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طورقطع در سال ۹۸ اجرایی خواهد شد و جای نگرانی از بابت ایفای تعهدات خودروسازان وجود ندارد.»

مقیمی حتی می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوید: «تعهدات جدید خودروسازان مبنی بر پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صورت‌گرفته در سال ۹۸ نیز به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طورقطع به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌موقع انجام می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که بر این اساس، هر یک از خودروسازان مکلف هستند حداقل ۵۵۰ هزار دستگاه خودرو را در سال جاری تولید کنند که در مجموع یک‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال جاری تولید و روانه بازار خواهد شد.»

در‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حالی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که مقیمی صحبت از تولید یک‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال جاری می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند که چندی پیش، رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته بود امسال تولید ۱.۲ میلیون خودرو را در برنامه قرار دارد.البته به گفته مقیمی، وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه سخت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیز برای خودروسازان در نظر گرفته که بر مبنای آن،‌ ‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یکی از تکالیف تعیین‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده برای خودروسازان این است که تولید را از سطح یک‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه فراتر ببرند که جزئیات آن پس از نهایی شدن اعلام خواهد شد. چنانچه خودروسازان به این برنامه سخت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه تولید پایبند نباشند، دیگر اجازه پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش خودرو نخواهند داشت و به تناسبی که افزایش تولید داشته باشند، می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند خودرو در بازار پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش کنند. او به این موضوع هم اشاره کرد که عمده تمرکز خودروسازان در حوزه تأمین قطعه، بر قطعات تولید داخلی بوده و بر این اساس، واردات قطعاتی که داخلی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند، ممنوع خواهد شد.

 

درد یا درمان؟
سال گذشته که قیمت خودرو به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدت بالا رفت، برای حل مشکل سایپا و ایران‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خودرو پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش گذاشتند. به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌این‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترتیب یکی از راهکارهایی که خودروسازان برای کاهش قیمت خودرو و تعادل قیمت بازار ارائه دادند، این بود که خودرو را در تیراژ بالا پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش کنند اما همین اقدام هم تاثیر چندانی در بازار خودرو نداشت، چراکه دوره تحویل پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، بلندمدت بود. بعد هم موضوع اصلی این بود که سال گذشته خودروسازان مدام دست به پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زدند اما سؤال اصلی این بود که وقتی خودروسازان تعهدات قبلی خود را انجام نداده‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند پیش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش جدید قانونی است؟

 

تولید بیشتر می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟
در حالی وزیر صنعت و معاونش از آمار تولید بالای یک‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو صحبت می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند که این آمار بیشتر بلندپروازانه به نظر می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسد. وزیر صنعت خودش اعتراف کرده است که سال گذشته ۹۵۰ هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شد.

آمارهای بین‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی حاکی از این است که میزان تولید خودروی ایران در سال ۲۰۱۸، ۴۰ درصد کاهش داشته است. کاهشی که بیشترین میزان کاهش خودرو در میان کشورهای دنیا بوده است. نه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تنها آمارهای بین‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی، بلکه آمارهای داخلی هم از کاهش تولید خودرو خبر می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. بااینکه هنوز آمار رسمی سال ۹۷ برای تولید خودرو منتشر نشده است، اما اواسط اسفندماه، سه شرکت خودروساز داخلی آمار تولید مربوط به بهمن‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه سال جاری را روی شبکه کدال (سایت مرتبط با بورس اوراق بهادار تهران) قرار دادند. آماری که نشان داد تولید بهمن خودروسازان در سال ۹۷، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (بهمن ۹۶) کاهش ۵۸ درصدی در تولید انواع خودروهای سواری داشته است.

طبق گزارش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های منتشرشده، شرکت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خودروساز علاوه بر اینکه در بهمن‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶، رشد منفی ۵۸ درصدی را در بخش تولید به نام خود ثبت کردند، در بخش عرضه هم کارنامه ضعیفی از خود به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا گذاشتند. این شرکت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در یازدهمین ماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد منفی ۶۳,۵ درصدی را در بخش عرضه به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا گذاشتند.علاوه بر این، مرکز پژوهش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجلس، گزارشی با عنوان «بررسی آشفتگی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در بازار خودرو و راه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فوری تسویه بازار» منتشر کرده است.

طبق این گزارش، وضعیت تولید خودرو در ۱۰ ماهه اول سال ۱۳۹۷ با کاهش ۳۵,۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۸۱۲ هزار و ۹۷۹ دستگاه رسیده است. روند کاهش تولید خودرو که از اردیبهشت سال ۹۷ شروع ‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بود در شهریورماه متوقف شد و رو به افزایش گذاشت، اما در آبان ماه سال ۹۷ مجدد روند کاهشی ادامه پیدا کرد. میزان تولید خودرو در دی‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه سال ۹۷ نسبت به آذرماه ۲۱ درصد رشد را نشان می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. حتی روند تولید خودرو در ده‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه اول سال ۹۷ در دو خودروساز ایران‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خودرو و سایپا تقریباً روندی مشابه با روند کلی تولید در کشور دارد.

بررسی صورت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی میان‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوره‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه منتهی به پایان آذرماه نشان می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد زیان انباشته ایران‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خودرو و سایپا بیش از ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان است. از طرفی مطالبات قطعه‌سازان از کل خودروسازان حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. رقمی که زنگ خطر در صنعت خودروسازی کشور را به صدا درآورده است.مرکز پژوهش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجلس درباره صورت‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی دو غول خودروسازی جاده مخصوص نوشت: طی چهار سال منتهی به سال ۱۳۹۶ در شرکت ایران‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خودرو، همواره مبالغ فروش بیش از بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده محصولات بوده است اما مبالغ فروش در شش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه نخست سال ۱۳۹۷، یک هزار میلیارد تومان کمتر از بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بوده است.

این روند در نه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه نخست سال ۱۳۹۷ ادامه یافته به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که مبالغ فروش، بیش از دو هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان کمتر از بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بوده است. هم‌چنین شرکت سایپا هم در سال ۱۳۹۲، بیش از سه هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده تولید داشته، حال‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آنکه مبلغ فروش آنها نزدیک به سه هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. در سال‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ترتیب حدود یک هزار میلیارد تومان، یک هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان و یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان سود از محل تفاوت قیمت فروش و بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده عاید شرکت سایپا شده است.

این شرکت طی نه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۷، بیش از پنج هزار میلیارد تومان صرف تولید محصول کرده و در عوض، پنج هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از ناحیه فروش آنها درآمد به دست آورده است که موجب شده سودی حدود ۳۰۰ میلیارد تومانی در نیمسال نخست سال جاری از این محل به دست آورند. این موضوع به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وضوح نشان می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که زیان شرکت سایپا در شش‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه اول ناشی از محل تولید نبوده است. اما در سه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماهه منتهی به ۳۰ آذر ۹۷، زیان شرکت از محل تولید خود را نشان داده به‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که حدود ۹ هزار میلیارد تومان مبلغ بهای تمام‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بوده است و مبلغ فروش حدود ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که زیان بیش از دو هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی را از این محل نشان می‌‌‌‌‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

 

سازندگی