بانك مركزي ديروز گزارش كامل رشد اقتصادي 9ماهه سال 95 را منتشر كرد. قبل از اين بانك مركزي در اسفندماه رشد اقتصادي اين بازه زماني را اعلام كرده بود اما تنها به اعلام رشد 3بخش كشاورزي، خدمات و صنعت اكتفا كرده و رشد اقتصادي با احتساب نفت 9ماهه سال 95 را 11.6درصد گزارش كرده بود. در متن كامل گزارش براي رشد فصل سوم اقتصاد در سال گذشته عدد 15.7درصد ثبت شده كه به گفته كارشناسان باتوجه به متوسط رشد در سال‌هاي اخير، عدد بسيار بالا و چشم‌گيري است. همچنين در اين گزارش رشد اقتصادي سال 94 نيز بطور رسمي اعلام شده است. بانك مركزي در انتشار اين نماگر (اعلام رشد فصلي و 12ماهه) تاخير تقريبا يك‌ساله داشت؛ تاجايي كه بسياري از رسانه‌هاي منتقد دولت، اين نهاد را متهم به سكوت در برابر اعلام شاخص‌ها و عملكرد ضعيف دولت مي‌كردند اما بالاخره پس از يك سال تاخير رسماً نرخ رشد اقتصادي سال ۹۴ را اعلام كرد كه براين اساس نرخ رشد اقتصادي در اين سال با نفت منفي 1.6درصد و بدون نفت منفي 3.1درصد شده است. پيش از اين مركز آمار ايران نرخ رشد اقتصادي در سال 94 را با احتساب نفت 1 درصد و بدون نفت 0.9 درصد اعلام كرده بود. براساس بررسي‌هاي «تعادل» از جزئيات آخرين نماگرهاي اقتصادي بانك مركزي، تشكيل سرمايه ثابت ناخالص و بخش ساختمان دو نقطه كور رشد اقتصادي سال 95 است كه باوجود ثبت نرخ رشد بالا براي بخش‌هاي مختلف اقتصادي اما نرخ منفي اين دو بخش كه از سال 93 آغاز شده، عمق بيشتري يافته است؛ نرخ رشد منفي 25.4درصد بخش ساختمان و منفي 19.5درصدي تشكيل سرمايه ثابت در 3ماهه سوم سال 95 اعدادي هستند كه گواه از وضع نامطلوب و استمرار كاهش سرمايه‌گذاري در اين دو بخش دارد.
***
وضعيت بخش واقعي 9ماهه سال 95
به گزارش «تعادل» و براساس گزارش بانك مركزي، رشد توليدناخالص داخلي با احتساب نفت در 9ماهه سال 95 حدود 15.7درصد بوده و بدون نفت 4.6درصد ثبت شده است. عملكرد 3ماهه سوم سال 95 به قيمت جاري نشان مي‌دهد، ارزش توليدناخالص داخلي به قيمت پايه در اين مدت 310هزارميلياردتومان بوده و 53هزارميلياردتومان سرمايه ثابت ناخالص تشكيل شده است. در اين ميان ميزان هزينه‌هاي مصرفي بخش‌خصوصي 162هزار ميليارد تومان و هزينه‌هاي مصرفي بخش دولتي 38هزار ميليارد تومان بوده است. مجموع ارزش توليد ناخالص داخلي 9ماهه 95 را اگر با كل ميزان توليدناخالص داخلي در سال 94 مقايسه كنيم، به عدد 85درصد مي‌رسيم، به‌معناي ديگر 85درصد از كل ارزش ميزان توليدناخالص داخلي سال 94 در 9ماهه سال 95 محقق شده است (ميزان كل توليدناخالص داخلي سال 94 حدود هزار و 112هزار ميليارد تومان است). در 9ماهه سال 94 نيز در مجموع اقتصاد ايران 848هزارميلياردتومان توليدناخالص داخلي داشته كه در مدت مشابه سال 95 اين عدد به 942هزار ميليارد تومان مي‌رسد.
رشد تفكيكي بخش‌هاي مختلف اقتصادي نيز نشان مي‌دهد، بخش نفت در پاييز 95 نسبت به مدت مشابه آن در سال 94 از بيشترين رشد برخوردار بوده و با رشد 74.6درصدي حدود 38هزارميليارد تومان ارزش افزوده داشته است. در واقع در فصل سوم سال گذشته 3 ميليون و 963 هزار بشكه در روز نفت توليد شده و 2 ميليون و 426 هزار بشكه در روز صادر شده كه نسبت به مدت مشابه در سال قبل به‌ترتيب رشد 8.9درصد و 12.5درصد داشته است. بعد از بخش نفت، صنعت و معدن قرار دارد كه با رشد 11.3درصدي، ارزش افزوده 21هزار ميليارد توماني را در 3ماهه سوم 95 ثبت كرده است. رشد بخش كشاورزي در مدت مذكور نسبت به دوره مشابه سال قبل 5درصد و بخش صنايع و معادن 2.4درصد و بخش خدمات 5.6درصد اعلام شده كه نشان از خروج از ركود و رونق اين بخش‌ها در سال گذشته است. اما بدترين عملكرد را در ميان بخش‌هاي اقتصادي، بخش ساختمان به‌جا گذاشته كه گواه از وضع ركودي و انجماد اين بخش دارد. براي بخش ساختمان در پاييز 95 نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد منفي 25.4درصدي گزارش شده كه در تاريخ رشد اقتصادي بخش‌هاي مختلف از بي‌سابقه‌ترين ارقام است. بخش ساختمان از پاييز 93 به‌طور مكرر و متوالي رشدهاي منفي داشته و تقريبا در كانال منفي فصل به فصل نزول بيشتري را نيز تجربه كرده است. همچنان‌كه جدول سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در ساختمان‌هاي جديد نشان مي‌دهد، در فصل سوم سال 95 رشد ساختمان‌هاي شروع‌شده منفي 24.5درصد بوده و ساختمان‌هاي تكميل شده نيز رشد منفي 20.5درصدي را تجربه كرده است. در كل سرمايه‌گذاري بخش‌خصوصي در ساختمان‌هاي جديد مناطق شهري براساس مراحل ساخت رشد منفي 7.9درصد داشته و برحسب توزيع جغرافيايي نيز رشد منفي 7.9درصد گزارش شده است. جالب است كه اين شاخص براساس مراحل ساخت در سال‌هاي 91 تا 93نرخ رشدهاي به‌ترتيب 54.7درصد، 23.1درصد و 7.5درصد بوده است. البته بيشترين رشد سال 91 مربوط به پروژه مسكن مهر بوده كه شكست آن و نيمه‌تمام‌ماندنش با وقفه در نرخ‌هاي رشد سال‌هاي بعد خود را نشان داد.
آنطور كه از جزئيات گزارش بانك مركزي برمي‌آيد، تشكيل سرمايه ثابت ناخالص بعد از گذراندن رشد مطلوب 5.5درصدي در فصل مياني سال 95، در پاييز مجددا به كانال منفي كه در فصل‌هاي پاييز 93 به‌بعد آغاز شده، بازگشته است. تشكيل سرمايه ثابت در فصل سوم سال 95 به منفي 19.5درصد رسيده كه به بخش توليد سيگنال مثبتي نمي‌فرستد. البته بانك مركزي هيچ جزئياتي براي نرخ تشكيل سرمايه ثابت ناخالص منتشر نكرده است. در سال 94 تشكيل سرمايه ثابت ناخالص منفي 12 درصد بود و طبق آنچه در گزارش قبلي بانك مركزي آمده بود، در نه ماهه 95 اين نرخ منفي 8.9 درصد بوده است، اما بانك مركزي در اين گزارش اخير خود نرخ تشكيل سرمايه ثابت در سه فصل بهار، تابستان و پاييز سال گذشته را به ترتيب منفي 16.1، مثبت 5.5 و منفي 19.5 درصد برآورد كرده است. اين نهاد رقمي براي تشكيل سرمايه ثابت در بخش ماشين‌آلات و ساختمان به تفكيك بخش‌هاي كشاورزي، نفت و گاز، صنايع و معادن و خدمات درج نكرده اما جزييات سال 94 درج شده است، بنابر اين ارقام، در بخش ساختمان، تشكيل سرمايه ثابت بخش كشاورزي منفي 27.9 درصد، نفت و گاز منفي 16.6 درصد، صنايع و معادن منفي 22 درصد و خدمات منفي 9.7 درصد بوده است. در بخش ماشين‌آلات تشكيل سرمايه ثابت در بخش كشاورزي منفي 49.5 درصد، نفت و گاز منفي 18 درصد، صنايع و معادن منفي 12 درصد و خدمات منفي 12.6 درصد بوده و جمع تشكيل سرمايه ثابت ناخالص در بخش ساختمان منفي 10.7 درصد و در بخش ماشين‌آلات منفي 15.2 درصد ارزيابي شده است.
متغيرهاي پولي و اعتباري
طبق جزئيات نماگرهاي اقتصادي بانك مركزي، بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي در آذرماه 95 به 209هزار ميليارد تومان رسيده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد 25.7درصدي داشته است. همچنين بدهي بخش غيردولتي به كل بانك‌ها تا پايان آذرماه سال گذشته با رشد 27.3درصدي به 868هزار ميليارد تومان رسيده است. در همين بازه زماني بدهي دولت به بانك‌ها 31.1درصد رشد داشته و به 144هزار ميليارد تومان رسيده و براي بدهي دولت به بانك مركزي نيز رشد 33.9درصدي ثبت شده است. به‌گفته كارشناسان اين حجم از بدهي دولت به بانك‌ها بحراني در نظام بانكي و كاهش سرمايه آنها مواجه كرده كه عملا با افزايش تكاليف تسهيلاتي براي بانك‌ها بسيار خطر‌آفرين شده و آنها را در معرض ورشكستگي قرار داده است. همچنين نرخ رشد متغيرهاي بخش پولي در آذرماه امسال نسبت به پايان سال قبل نيز حكايت از آن دارد كه نقدينگي 16.5درصد، پول 12.7درصد و شبه‌پول 17.1درصد رشد داشته است. در اين مدت همچنين، سپرده‌هاي بخش غيردولتي با 17.5 درصد افزايش روبه‌رو بوده است. نماگرهاي اقتصادي فصل پاييز در حوزه وضع مالي دولت حكايت از آن دارد كه درآمدها 295.6 هزار ميليارد ريال، پرداخت‌هاي هزينه‌يي 449.2 هزار ميليارد ريال، واگذاري دارايي‌هاي سرمايه‌يي 177.9هزار ميليارد ريال و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌يي ۳۶ هزار ميليارد ريال بوده است. در اين ميان كسري تراز عملياتي و سرمايه‌يي به 14.7هزار ميليارد ريال رسيده است. شاخص كل بورس اوراق بهادار تهران در سه ماهه سوم سال جاري ۸۰ هزار و ۱۲۳ واحد را نشان مي‌دهد كه بر اين اساس، ارزش سهام و حق تقدم معامله‌شده 119.6هزار ميليارد ريال بوده است. در اين مدت، حجم سهام و حق تقدم معامله‌شده نيز 55.5 ميليارد سهم بوده است. بانك مركزي همچنين درآمد نفتي كشور را در ۹ ماهه سال ۹۵ بيش از ۳۹ ميليارد و ۸۷۷ ميليون دلار اعلام كرده است. براين اساس درآمد صادرات نفت، فرآورده‌هاي نفتي، گاز و ميعانات گازي در 9 ماهه سال 95 به بيش از 39 ميليارد و 877 ميليون دلار رسيده است. بنابراين درآمد نفتي كشور در 9 ماهه سال 94 بيش از 27 ميليارد دلار و در كل سال 94 هم 33.5 ميليارد دلار بوده است.