با وجودی که بسیاری سیاست گذاران بخش اقتصادی کشور اواخر سال گذشته نسبت به ثبات نرخ ارز در سال جدید وعده داده بودند؛ اما در ابتدای سال 97 دلار بالای پنج هزار تومان مردم را شوکه کرد؛ تا جایی که در تعطیلات نوروزی بازار سیاه فروش ارز رونق یافت و حتی برخی از کارشناسان اعلام کردند اگر بانک مرکزی نسبت به تامین ارز مورد نیاز اقدام نکند احتمال دارد دلار حتی به کانال 6000 هزار تومان و بیشتر نیز برسد و حتی برخی سایت ها برای ایجاد جو روانی بیشتر در برخی ساعات نرخ دلار را 10 هزار تومان ثبت کردند.
رییس کل بانک مرکزی در اولین واکنش خود نسبت به نوسانات بازار ارز در ابتدای سال 97، با ارزیابی مثبت از وضعیت تراز ارزی کشور اعلام کرد که نوسانات بازار ارز کوتاه مدت است و حتی سیف ابراز امیدواری کرد که مانند جریان ارزی سال ١٣٩٢ بازار به آرامش بازگردد.
سیف اما از وجود انتظارات به عنوان عامل اصلی برای مصارفی که اکنون در بازار واقعی نیستند. او در در کانال تلگرام خود تاکید کرد که حساسیت زیادی به تحولات غیراقتصادی وجود دارد و عملا نوسانات کوتاه مدت بازار، ناشی از این بخش از تقاضا است. از سوی دیگر پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز ناکارآمد بوده است، اعلام کرد که طرح دوفوریتی کاهش نرخ ارز با جدیت پیگیری خواهد شد.
تقاضای کاذب
رییس دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان پیرامون افزایش نرخ ارز در کشور به خصوص از ابتدای سال جاری تاکنون، به "نوسان" می گوید: این افزایش قیمت ناشی از تقاضای کاذب در بازار ارز است و تقاضای ارزی کشور به شرایط بی اعتمادی و اطمینان نداشتن از بازار در آینده باز می گردد.
نعمت الله اکبری در پاسخ به این سوال که چرا دولت ارز را به میزان نیاز بازار تزریق نمی کند؛ گفت: این اقدام درستی نیست که دولت به هر کسی که می خواهد ریال را به دلار تبدیل کند. وی با بیان اینکه بخشی از نوسانات و افزایش نرخ ارز به تحولات سیاسی و نگرانی هایی پیرامون این موضوع بر می گردد، افزود: از سوی دیگر عده ای سفته باز و سوداگران پولی وارد بازار ارز می شوند و به آشفته بازار ارزی دامن می زنند.
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه دولت منابع ارزی بالایی ندارد و به دلیل محدودیت ارزی نمی تواند به تقاضای کاذب بازار پاسخ مثبت دهد، گفت: البته تقاضای واقعی بازار مشخص است و حتی در برنامه های توسعه ای و بودجه کشور میزان صادرات و درآمدهای ارزی تعیین شده است. وی با بیان اینکه اتفاق خاصی در ایران از ناحیه تقاضا رخ نداده؛ به غیر از یک نااطمینانی و سفته بازی که وارد اقتصاد کشور شده است، اظهار کرد: این حالت به نوعی اغتشاشات سفته بازی -اغتشاش گران سفته باز- در بازار ارز است.
وی در توضیح این موضوع گفت: حدود سه ماه پیش، شاهد اعتراضات نامتعارف از سوی گروهی از مردم در صحنه اقتصادی و اجتماعی بودیم که اکنون این تقاضاها جای خود را به بازار ارز داده است؛ جنس این آشوب ها در بازار ارزی به مراتب خطرناک تر از اتفاقات دی ماه است.
اکبری افزود: بعد از اتفاقات دی ماه گذشته مردم با راهپیمایی نسبت به این آشوب ها اعتراض کردند و از نظام جمهوری اسلامی حمایت کردند؛ اما ممکن است برخی از همان مردم به طور ناخواسته با تقاضای کاذب وارد بازار خرید ارز شوند؛ چرا که به عواقب این کارآگاه نیستند بنابراین باید مراقب اغتشاش گران سفته باز باشیم چرا که آنها از این طریق آرامش کشور را هدف قرار داده اند.
رییس سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان با تاکید بر اینکه دولت به دنبال واقعی شدن نرخ ارز است، گفت: ممکن است افزایش نرخ ارز در کوتاه مدت موجب ایجاد رونق شود اما بعد از مدتی به دلیل اینکه همه نهاده ها و عوامل تولید را که می خواهیم با نرخ ارز بالا بفروشیم مجبور می شویم با نرخ ارز بالا خریداری کنیم و در آن شرایط شاهد مشکلاتی در اقتصاد خواهیم بود.
وی در خصوص پیش بینی کاهش نرخ ارز، اظهار کرد: اگر دولت توفیقاتی در بخش های سیاسی و بین المللی پیدا کند و اغتشاشات بین المللی علیه ایران را مدیریت کند به طور قطع نوسانات و افزایش نرخ ارز فروکش خواهد کرد. اکبری با تاکید بر اینکه مردم نیز باید آگاهانه به سمت مدیریت اغتشاشات ارزی حرکت کنند، گفت: باید از مردم پرسید: "مردمی که بی دلیل در خیابان ها ارز می خرید؛ آیا حاضرید علیه کشور خود شعار دهید؟ چرا که خرید بی دلیل هر ریال دلار یک شعار علیه جمهوری اسلامی است"!.
تقاضای فیزیکی
استاد اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار نوسان، درباره نوسانات نرخ ارز در سال 97، اظهار کرد: با توجه به شرایط التهابی و بدبینی نسبت به روند بازار، در حال حاضر تقاضای فیزیکی ارز در بازار افزایش یافته و مردم ترجیح می دهند که دارایی های خود را به صورت فیزیکی و با خرید دلار و یورو نگهداری کنند.
کمیل طیبی با تاکید بر اینکه سوداگران ارزی نیز نقش قابل توجهی در نوسانات نرخ دلار ایفا می کنند، گفت: دلالان ارزی با خرید و فروش کاذب و اطلاعات غلط شرایط بازار را بدتر می کنند. وی با بیان اینکه شکل گرفتن بازار سیاه ارز در کنار بازار آزاد و دولتی، دولت را از سیاست تک نرخی شدن ارز دور می کند، افزود: متاسفانه بازار سیاه، جو ارزی کشور را ملتهب کرده است.
این اقتصاددان همچنین با اشاره به محدود بودن منابع عرضه ارزی کشور، گفت: در حال حاضر دولت به دلیل تحریم ها، عدم رشد صادرات غیرنفتی، رکود کالاهای قابل صادرات و بسته بودن ارتباط مالی کشور با بازارهای بین المللی و عدم ایجاد جریان سرمایه ای، دچار محدودیت عرضه ارز است.
طیبی با بیان اینکه فزونی تقاضای فیزیکی و عرضه ارز موجب ایجاد جو روانی شدیدی در بازار شده است، تصریح کرد: البته تا حدودی افزایش نرخ ارز به صورت موسمی است؛ به عنوان مثال با تمام شدن تعطیلات نوروزی و یا در ماه رمضان با کاهش تقاضا برای سفرهای خارجی، نرخ ارز تعدیل و روندی نزولی پیدا می کند. وی با تاکید بر اینکه امیدی به روند کاهشی نرخ ارز و برگشت دلار به کانال 4500 تومان وجود ندارد، اظهار کرد: در حال حاضر کانال 5000 تومان برای دلار ایجاد شده و با توجه به چسبندگی نرخ ارز، این کانال ایجاد شده است؛ این شرایط واقعی شدن نرخ ارز را نشان می دهد.
استاد اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان در خصوص تاثیر نوسانات نرخ ارز بر افزایش قیمت کالاها و زندگی مردم، گفت: افزایش نرخ ارز بیشتر بر کالاهای صنعتی که نیاز بیشتری به دلار دارند تاثیر می گذارد، البته به صورت غیرمستقیم نیز بر افزایش قیمت ها اثرگذار و شرایط تورمی ایجاد خواهد شد. وی با بیان اینکه در شرایط نوسانات ارزی احتمال افزایش نرخ تورم وجود دارد، اظهار کرد: پیش بینی دولت برای سال 97، تورم تک رقمی بود اما با توجه به شرایط موجود احتمال دارد نرخ تورم دورقمی و به رقم 13 تا 14 درصد افزایش یابد.
طیبی افزود: پیش بینی بانک جهانی مبنی بر رشد اقتصادی ایران، به افزایش شاخص تورم کمک می کند، البته این اتفاق تا حدودی می تواند منجر به خروج از رکود و سودآور شدن سرمایه گذاری ها در برخی بخش های اقتصادی می شود.
ریحانه سجادی