اصفهان به عنوان یکی از کلانشهرهای مهم کشور پتانسل بسیاری برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف دارد. پتانسیل هایی که اغلب در همان اندازه باقی مانده اند و لااقل در سال های اخیر بالفعل نگردیده اند. آیا اصفهان دچار "سندروم تفاخر" گردیده است؟ شهری که توهم اول بودن در بسیاری از حوزه های اقتصادی و صنعتی کشور را دارد، اما در بسیاری از شاخصه های اقتصادی از طرف سایر استان ها کنار گذاشته شده است. "سندرم غرور" یا خودشیفتگی که نتیجه آن درجا زدن، بازماندن از توسعه یا ورود به دور باطل خروج منابع، کاهش قدرت رقابت‌پذیری و توسعه‌نیافتگی بوده است. سهم اصفهان از GDP کشور، 12 سال است که حدود هفت درصد باقی مانده است. هرچند طی سه دهه گذشته سهم بسیار بزرگی از جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و عمومی داشته، اما نرخ رشد اقتصادی اصفهان در 13 سال گذشته در حد متوسط و بلکه پائین‌تر از سطح متوسط ملی بوده، که نتیجه خروج جمعیت کیفی و متخصص، تخریب منابع زیست‌محیطی. و تضعیف جدی نظام مدیریت در این استان است. اما نقش مدیریت شهری برای خروج از بن بست فعلی چیست؟ آیا فرش قرمز مدیریت شهری، هدایتگر خوب جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، به اصفهان بوده است؟ و آیا اساساً بخش خصوصی از عملکرد شورا و شهرداری اصفهان رضایت دارند؟ مجموعه این موارد بهانه ای برای میزگرد سه نفره با حضور قاسمعلی جباری، رئیس کمیسیون حمایت از سرمایه گذاری اتاق اصفهان، مسعود جمالی از کارآفرینان برتر و شناخته شده و بهروز نیکبخت، دکترای مدیریت استراتژیک بود.

نوسان: به نظر می رسد که رشد کیفی اصفهان در سال های اخیر متوقف گردیده است. حتی گفته می شود که نظام مدیریتی اصفهان در دهه اخیر به جای آنکه این شهر را مدیریت کند، اصفهان را مصرف کرده است. واژه هایی مانند زوال زیست محیطی، خروج نخبگان، سرمایه گریزی، سرخوردگی اجتماعی و توسعه نیافتگی، مدیریت شهری اصفهان را تهدید می کند. به نظر شما مدیریت شهری در رفع این مشکلات مثمر ثمر بوده است؟

جباری: ریشه سؤال شما این است که چرا اصفهان و ایران آن طور که انتظار می رود، نیست. از دیدگاه من این اتفاق ریشه تاریخی دارد. ما در طول تاریخ همواره به دنبال یک کپی برداری بوده ایم بنابراین موفقیت چندانی کسب نکردیم. مثلاً اگر به تاریخ نگاه کنیم که چرا عباس میرزا، امیرکبیر، مصدق و یا نخبگان ما ... موفق نشدند و یا خِیل عظیمی که باید برای مردم مثمرثمر باشند، کشور را ترک می کنند، دلایل آن را باید در ریشه های تاریخی جستجو کرد؛ همچنان که اگر ما پنجاه سال قبل نتوانستیم پیکان را منطقه ای و یا بین المللی کنیم باید دلایل آن را در تاریخ کنکاش کرد. مطلب دیگر نیز مربوط به آینده شهرمان است و اینکه چرا فکر می کنیم عقب افتاده ایم و باید جایگاه بالاتری داشته باشیم. به اعتقاد بنده اگر شایستگی لازم موجود بود، باید اکنون در آن جایگاه بالا قرار می گرفتیم. هرچند افرادی ظهور کردند که عاقلانه تر و سریع تر از مدیران شهری ما عمل کرده اند، اما به دلیل همان ویژگی های فرهنگی و تاریخی با کپی برداری نادرست از کار درست، عامل زمین زدن و از بین بردن آن ها نیز گردیده ایم. بی شک کپی نخبگانی مانند مسعود صرامی، دردی را از اصفهان درمان نمی کند. مدیریت شهری اصفهان باید فکری به حال ترفیع جایگاه فرهنگی و اجتماعی اصفهان داشته باشد تا نه تنها نخبگان خود را نگهداری کند، بلکه امکان ظهور و بروز ایده های جدید را در این شهر فراهم سازد. به جای نق زدن و با دیدگاه منفی حساب درآمد دیگران را کردن، باید به دنبال تغییر در جامعه باشیم تا شهر در مسیر توسعه قرار گیرد و بتواند سرنوشت جمعی را دگرگون سازد. اینکه تصور کنیم با آمدن چند نفر نخبه در شورای شهر مشکلات اصفهان حل می شود، تاریخ گواه بر این موضوع نیست. بنابراین باید شوراها از جامعه ای که اکثریت را دارد انتخاب شوند تا تضاد کمتری پدید بیاید و نخبه کشی کمتری در شهر اتفاق بیفتد.

جمالی: به اعتقاد من بزرگترین ایراد در سطح کشور و اصفهان، مشکلات فرهنگِ اقتصادی است. به عنوان مثال اصفهان در صنعت پلاستیک زمانی بعد از تهران، در قطب دوم کشور قرار داشت. اما امروز از بیش از دو هزار واحد تولیدی صنعت پلاستیک در اصفهان، تنها حدود 300 واحد فعالند؛ چرا که همه می خواستند قالب هایی را که تهران و یزد ساخته بودند، کپی برداری کنند و کسی در اصفهان به دنبال ایده های جدید نبود. اما در خصوص مشکل دیگر اصفهان در جذب سرمایه گذاران، باید قبول کرد که اصفهان شهری سرمایه گریز است و حتی همشهریان ما حاضر نیستند در اصفهان سرمایه گذاری کنند. بنابراین چطور می توان انتظار داشت که از خارج استان و یا کشور بخواهند در حوزه استان و شهر اصفهان سرمایه گذاری کند. این درحالی است که از نظر تئوری و کاغذی بسترهای سرمایه گذاری در اصفهان فراهم است. اما این مشکل فرهنگی در شهر ما ایجاد شده است. ما در عمل نشان دادیم که اصفهان جایگاه مناسبی برای سرمایه گذاری نیست و با وجود فراهم بودن بسترهای فنی به دلیل مسائل نرم افزاری این شرایط مهیا نمی شود. مثلاً یک سری ادارات و کارمندانی وجود دارند که درگیر مسائل کارآفرینی و اکوسیستم اقتصادی اصفهان هستند. برخوردهای این ادارات موجب شده اصفهان، شهری سرمایه گریز شود.
از سویی دیگر، من عامل "اصفهان ستیزی" را نیز برجسته می دانم. استان ما بیشترین پرداخت مالیات را به خزانه دارد اما از نظر دریافتی به دلیل عنوان برخوردار بودن کمترین بهره را از خزانه کشور دارد. همچنین در مبحث آب و زاینده رود تمام کاسه کوزه ها سر اصفهانی ها شکسته می شود و این شهر به سیبلی برای نشانه گرفتن تبدیل شده است. وقتی که صنایع فولاد به اصفهان آمد، آن زمان نمایندگان حس می کردند طرحی را که مطابق آمایش سرزمین قرار بود در جنوب و حاشیه خلیج فارس باشد به این استان آورده اند، خدمتی به مردم این شهر کرده اند اما این صنعت با بارگذاری و از بین بردن منابع آب، آلودگی های بسیاری را به مردم تحمیل کرده است.

نیکبخت: معتقدم که ما کسری قانون نداریم؛ بلکه در نحوه اجرا، دچار کاستی هایی هستیم. باید دید مثلاً وقتی وارد دفتر جذب سرمایه گذاری شهرداری می شویم آیا پروتکلی برای برخورد با سرمایه گذاران وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت: خیر؛ متأسفانه هر کسی با دید و نگرش خاص و متفاوت با سرمایه گذاران برخورد می کند. این یک فاجعه است که ما قضاوت در مورد کارآفرینان و ایده پردازان را به کارمندان و کارشناسان دستگاه ها واگذار می کنیم. به اعتقاد بنده، کارمندان این دستگاه ها اگر ایده ای داشتند؛ در بخش های دولتی و شبه دولتی مشغول به کار نمی شدند. امروزه شهرداری ها به دلیل جایگاه و قدرت ساخت و ساز وارد بازی می شوند. اما در مقابل مجموعه سیتی سنتر به عنوان پروژه ای که کاملاً توسط بخش خصوصی در خارج از شهر پیاده شده، موفق هستند؛ پروژه ناموفق برج جهان نما در بهترین نقطه شهر اصفهان نمایانگر خوابیدن میلیاردها ثروت شهرداری است و کسی پاسخگوی این وضعیت نیست. متأسفانه دخالت بخش های مختلف شهرداری و ارگان های ذی ربط در اقتصاد شهری به عنوان رقیب، بسیار تأثیرگذار است. از سوی دیگر باید دید که آیا سرمایه گذارانی که برای توسعه شهر پیش قدم می شوند، می توانند به ادبیات مشترک و یا پروتکلی خاص سرمایه گذاری با شهرداری اصفهان دست یابند و در بازه زمانی مشخص، رابطه ای نظام مند ایجاد کنند.

جباری: مرکز سرمایه گذاری های خارجی وابسته به سازمان امور اقتصادی قوانین خوبی تنظیم کرده است. اما باید نقشه را در یک مکان اجرا کرد. متأسفانه ما قوانین و نقشه های خوبی داریم ولی مکانی برای اجرا نداریم. ما سال هاست که ارتباطات بین المللی و مهارت های ضعیفی داریم و چون دادوستد نمی کنیم، تنها برخی سرمایه گذاری ها برمبنای دوستی ها و اعتمادات شخصی شکل می گیرد. در شرایط کنونی اگر ما از گریز سرمایه ها جلوگیری کنیم این خود نوعی سرمایه گذاری است. اما اینکه تحت شرایط خاص ما، دیگران سرمایه گذاری کنند، شاید بعید باشد.

نوسان: علاوه بر فقدان پروتکل های سرمایه گذاری و اجرای کامل و جامع قوانین، مشکل بزرگتر فقدان آمار و اطلاعات درست و صحیح از میزان ورود و خروج سرمایه از استان یک عامل تعیین کننده به شمار می رود. زمانی که این آمار در داخل کشور به درستی استخراج نمی شود؛ با بازخورد و واکنش خوبی نیز از سرمایه گذاران خارجی روبرو نمی شویم.

جباری: آمار و اطلاعات جهانی به دلیل عدم حضور ما در عرصه های بین المللی، معمولاً بدون حضور ما منتشر می شود. ممکن است آمارهای ارائه شده توسط آن ها، برای ما قابل قبول نباشند. بسیاری از گروه های سرمایه گذاری خارجی در بازدید از اصفهان اعلام می کنند که آنچه قبلاً در اندیشه و پندار آن ها بوده با شرایط مشاهده شده کنونی آن ها، متفاوت است. این عدم شناخت باعث اخلال در ارتباطات می شود. بهترین راهکار برای بهبود جایگاه واقعی ایران در آمارهای جهانی، رشد و توسعه ارتباطات ایران است تا ظرفیت ها بیشتر معرفی و پتانسیل ها شناخته شود. در غیر این صورت کسی در جایی که وضعیت اقتصادی خوبی ندارد و یا ریسک سرمایه گذاری در آن بالا و یا GDP آن پائین است، سرمایه گذاری نمی کند. بنابراین در رده بندی آمارهای جهانی اقتصاد، نیاز به رشد و ارتقا داریم تا شرایط بهتری از ایران در برابر جهان قرار گیرد. همچنین آمارهای ارائه شده ما باید مطابق با حقیقت و نوع ارائه آن باید همراه با جاذبه باشد. قوانین ما نیاز به پیشتیانی دارند و سرمایه گذاران برای اطمینان بیشتر، بیمه سرمایه خود را طلب می کنند. نبود این ها منجر به عدم جذب سرمایه گذاری شده است. رتبه نامناسب در رنکینگ جهانی باعث عدم توازن میان سخن و اقدام ما در این حوزه گردیده که سبب نوعی خود زنی می شود.

جمالی: سرمقاله چند روز قبل روزنامه دنیای اقتصادی تأکید کرده بود که طی چهار سال فعالیت دولت تدبیر و امید، سنگین تر بودن وزنه امید موجب شده که دید مردم و خواسته های آن ها تغییر کند و بال امید بر بخش تدبیر برتری بیشتری داشته باشد. متأسفانه یکی از بزرگترین مشکلات سرمایه گذاری در اصفهان، ناامیدی فاحش در تمام اقشار جامعه است. ما از اول نگران دارایی و مالیات هستیم و همواره سعی داریم خود را ضعیف و کوچک جلوه بدهیم و متأسفانه فرهنگ بد بیان نارضایتی بسیار به چشم می خورد. از سویی دیگر وقتی سرمایه گذاران، بیزنس پلن خود را از کافی نت وزارت صنعت دریافت می کنند، نباید انتظار داشت که به سرانجام و مقصد درستی دست یابیم. وقتی مدیر و مالک واحد تولیدی بخش خصوصی یکی باشد و مالک از علم روز مدیریت اطلاعی نداشته باشد، دچار مشکل می شود. تمام این ها به ساختارهای اشتباه مدیریت بدنه شهری و اقتصادی بازمی گردد. تمام این ناموفقیت ها مربوط به فرستادن سیگنال های ناامیدی است. به اعتقاد من بیشترین اطلاعات اقتصادی دنیا از کف بازار و جامعه گرفته می شود و این اطلاعات و آمارها وارد رنکینگ های جهانی می شود. بنابراین معتقدم هنوز تبعات مثبت برجام، بروز پیدا نکرده است. البته در سطح اقتصاد کلان، قیمت نفت و شاخص GDP بالا رفته و اما رسیدن اثرات آن به اقتصاد خُرد و حوزه اقتصاد شهری، کمی زمان بر است. ما اگر در سطح اصفهان مشکلات نرم افزاری را برطرف و مدیران معتدل تر و مردم نگرتر داشته باشیم شرایط برای جذب سرمایه گذار بهتر می شود. بسیاری از شاخص ها به محیط کسب و کار برمی گردد. مطابق آمارها و شاخص های اقتصادی، اصفهان نمره منفی را در کشور می گیرد. در حالی که مشهد و تبریز در شرایط اقتصادی موجود، امروز در رونق هستند و تحول شهری در این دو شهر، کاملاً مشهود است.

نیکبخت: ما باید فضای روانی جامعه را تلطیف کنیم. اما این یکی از پارامترهاست. معتقدم که باید بخش اقتصادی کشور را بازنگری و سفیدنمایی کنیم. اما واقعیت این است که فضای موجود، محصول متقابل جامعه با حاکمان آن است. نمی توان فراموش کرد که نقش مدیران و باورهای فرهنگی و اجتماعی آن ها چیست. واقعیت این است که امروز نحوه برخورد و تعامل بین سرمایه گذاران با بدنه مدیریت شهری دچار تنش است و ما شاهد عدم تعامل بین مدیران و سرمایه گذاران هستیم. در این شرایط ما نمی توانیم از امثال آقای صرامی انتظار ماندن در شهر را داشته باشیم.

جباری: ریشه این مسائل به مطالعه تاریخ اقتصادی و اجتماعی کشور باز می گردد. البته رسانه های عمومی و مجازی تا حدودی توانستند سطح فرهنگ را بالا ببرند. اما نباید انتظار جهش ناگهانی را داشته باشیم. اگر بتوانیم از گذشته درس بگیریم و برای آینده برنامه ریزی کنیم، می توانیم روی ریل توسعه حرکت کنیم. هم مرز بودن دو استان آذربایجان و خراسان با دو یا سه کشور یقیناً در توسعه و رشد بیشتر آن ها نسبت به اصفهان که هیچ مرز خارجی ندارد و حمل و نقل تجاری در آن گران تر است اثرگذار بوده. اعتقاد دارم که ما در اصفهان به اندازه خودمان تلاش کرده ایم و شاید انتظار ما کمتر از چیزی است که توقع آن را داشته ایم. بنابراین برای رسیدن به ایده آل ها، باید برنامه ریزی کنیم. در مورد سرمایه گذاری در ایران به طور کلی برخی موضوعات باید اصلاح شوند. همه معتقدند که پرداخت های مالیاتی عادلانه نیست و در این فضا شاهد فرار مالیاتی هستیم. اما اگر مالیات ها را مطابق استانداردهای جهانی پیش برده و ضرایب آن را کاهش دهیم، مالیات گریزی از بین می رود و مردم بیشتر تمایل به پرداخت آن می کنند و سرمایه گذاری رونق می یابد.

نوسان: علاوه بر جذب سرمایه گذاری خارجی ما در اجرای پروژه های کلان شهری نیز چندان موفق نبوده ایم. اگر بپذیریم که ریشه عدم موفقیت پروژه هایی مانند برج جهان نما، میدان امام علی (ع)، بازار حکیم و یا شهر رؤیاها در ساخت و بوم فرهنگی و تاریخی مردم اصفهان است در مقابل با پروژه موفق سیتی سنتر و آکواریوم روبرو می شویم که بسیار بیشتر از حد انتظار رونق و شکوفایی داشتند. چرا یک جا این سرمایه گذاری ها موفق است و در جای دیگر به شکست می انجامد؟

جباری: پاسخ این سؤال درون آن نهفته است. چرا که اقتصاد دولتی و نیمه دولتی نمی تواند موفق شود اما بخش خصوصی قادر است. بنابراین دولت باید تصدی گری خود را حذف کند. در شهرداری نیز شرایط همین گونه است. باید اقتصاد را به بخش خصوصی واگذار کنیم چرا که دولت در هیچ کجای دنیا اقتصاددان خوبی نیست.

جمالی: وقتی از شهر مشهد و تبریز حرف می زنیم آن ها برای ما یک الگو هستند. اما اگر محصولات و تولیدات ما هایتک باشد فرقی نمی کند در جای کشور تولید می کنیم. اما در خصوص دلایل پیشرفت این دو شهر معتقدم که آن ها در حوزه اقتصاد شهری تخصصی تر عمل کردند. در حالی که ما در اصفهان نسبت به این دو شهر جو سیاسی سنگین تری داریم. در اصفهان اقتصاد شهری، سیاسی شده است؛ در حالی که مشهد و به ویژه در تبریز کمتر اجازه ورود سیاست به حوزه اقتصاد داده شده است. مشهد در مترو بعد از اصفهان شروع به کار کرد؛ پروژه را به اتمام رساند و امروز وارد فازهای بعدی آن شده است. اما هنوز این طرح در اصفهان به سرانجامی نرسیده است. اگر ما در جذب سرمایه گذار مشکل داریم شاید ما مشاوران سرمایه گذار خوبی نداشته ایم. قطعاً یک مدیر به تنهایی همه تخصص ها را ندارد. در حوزه شهری نیز مشاوران توانمند برای توسعه و رونق شهری خود انتخاب نکرده ایم. باید دید آیا در موقع ساخت شهر رؤیاها به مسائل روانشناسی آن توجه شده است؛ چرا که تنها مباحث اقتصادی آن مهم نیست. شاید یکی از دلایل شکست برخی طرح ها این است که می خواهیم همه چیز را در اقتصاد دولتی پیاده کنیم و تفکرمان دولتی و سفارشی است؛ اما اگر این پروژه ها به ذات خصوصی بودند شاید سرانجام بهتری پیدا می کردند. یکی از ویژگی های بخش خصوصی چابکی و به روز بودن آن است. هر چه شهرداری بزرگتر شود کار کردن در آن سخت تر و گریس کاری چرخ های آن و همچنین پیچ و خم های اداری آن بیشتر می شود. به اعتقاد من شهرداری اصفهان برای ارائه طرح ها باید همانند یک استارتاپ عمل کنند. اصفهان در حوزه سرمایه گذاری پتانسیل بالایی دارد. اصفهان باید به حوزه نرم افرازی و آی تی وارد شود. یکی از شعارهای اصفهان، شهر خلاق و شهر دانش بنیان محور است اما حرکت هایی که به این سمت انجام شده در عمل مطلوب نبوده است.

نوسان: برخی معتقدند رویدادها و پروژه های اجرا شده در اصفهان به دلیل فقدان پیوست اقتصادی موفق نبوده اند؟ به عنوان مثال سال هاست پز برگزاری جشنواره فیلم کودک را در اصفهان داده ایم و با هزینه زیاد در حفظ آن تلاش کرده ایم؛ اما از رهاورد برپایی این جشنواره ، نه یک سینمای خوب، نه یک هتل مناسب و نه سیستم حمل و نقل شایسته برای اصفهان پدید نیامده است! حتی این جشنواره منجر به توسعه صنعت سینمای کودک در اصفهان نیز نشده است! آیا این امر را ناشی از عدم پیوست اقتصادی برای یک رویداد فرهنگی نمی دانید؟

نیکبخت: این جشواره ابتدا در اصفهان نبود اما به همت شهردار وقت این رخداد وارد اصفهان شد و قرار بود به جای تالار فرشچیان کنونی، کاخ جشنواره ساخته شود که حتی معماری آن همگون با آن موضوع بود. اما اختلاف سلیقه ها در مدیریت شهری موجب شد، این گونه نشود. ما باید در قالب یک رصدخانه شهری مسائل مختلف را رصد و نیازسنجی کنیم. زمانی بی ارزش ترین نقطه کالیفرنیا، "سیلیکون ولی" بود که امروز به یکی از گران ترین مناطق دنیا مبدل شده است. این ها همه به سلیقه مدیران شهری و حمایت آن ها گره خورده و به متولیان برگزاری جشنواره بازنمی گردد. اگر قبول کنیم جذب سرمایه گذاری و رفتار با سرمایه گذار خود یک تخصص است، نسبت به تغییر معاونت ها، اقدام نمی کنیم. معضل بزرگ شهر، رصد نکردن شهر و مواجهه با پدیده اقتصاد شهرداری و نه اقتصاد شهری است. به نظر می رسد بررسی طرح ها بر اساس باورهای مدیران شهرداری شکل می گیرد نه اهل فن و اقتصاددانان. به این دلیل معتقدم، بهترین اقتصاددانان سرمایه گذاران بخش خصوصی هستند که همواره به دنبال موفقیت بیشتر هستند. مدیریت شهری باید بستر را فراهم کند تا طرح های ارائه شده توسط بخش خصوصی اجرا شود نه اینکه با بخش خصوصی رقابت کند. ما نیاز به فرهنگ توسعه تعامل بین سرمایه گذاران و ارگان های شهری داریم. بخش خصوصی ایده های نابی دارد که متأسفانه شهرداری ها با ابزار حاکمیتی آن را می گیرند و به صورت ناقص و ابتر آن را برگزار می کنند و نتیجه درستی برجای نمی گذارند. ما باید رصدخانه ای در شهر داشته باشیم تا مدیران پروژه ها براساس سلایق تغییر ندهند. همچنین به جز سرمایه گذاران خارجی، روی مساعدت و همراهی اصفهانی های ساکن در خارج کشور نیز حساب ویژه ای باز کنیم. قشری که تاکنون هیچ دعوتی از آن ها برای سرمایه گذاری در طرح های شهری نشده است. این در حالی است که مسائل استراتژیک اصفهان نیازمند همگرایی با تفکرات مختلف است.

نوسان: اگر بخواهیم با نگاه جامعه اقتصادی و سرمایه گذار به مقوله انتخابات شورای شهر ورود کنیم، برای تعامل همه نیروها و جذب سرمایه گذار و در نهایت توسعه اقتصادی و افزایش کیفیت شهری اصفهان چه راهکاری را مناسب می دانید؟

جباری: هرچند که ما به تبع از حوزه اقتصاد ورود می کنیم، اما در ابتدا باید به جنبه فرهنگی و اجتماعی موضوع توجه داشته باشیم. از یک سو باید دید تبیین فرهنگ اجتماعی با چه کسی و چگونه است؟ از سوی دیگر اگر اقتصاد را بر مبنای فرهنگ و دیدگاه اجتماعی پیاده کنیم باید زیرساخت آن فراهم شود. تا زمانی که ساختارها وجود نداشته باشند، ما به ایده آل های خود نخواهیم رسید. بنابراین فرهنگِ توسعه اقتصادی لازم است، چراکه اقتصاد نیز تنها در پول خلاصه نمی شود. ما تنها ثروت را پول در نظر گرفتیم و به سرمایه توجه نکردیم و به نخبگان خود ارج ننهادیم و به همین دلیل به نوآوری نرسیده ایم. متأسفانه در اصفهان نوآورپرور نیستیم در حالی که اندیشه اجتماعی و فرهنگی ما باید در راستای بهبود مسیر باشد.

جمالی: رسانه های این شهر می توانند در فرهنگ سازی اقتصاد شهری تأثیرگذار باشند. همچنین در حوزه سرمایه گذاری نیاز به مدیریت سرمایه ها، به شیوه استانداردهای جهانی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی داریم. اعتقاد و باور عملی مدیران کلانشهر اصفهان در شورای شهر و شهرداری، پیش نیاز هر اقدامی در این زمینه است. از طرف دیگر باید به همسویی و هم افزایی برسیم. متأسفانه عدم همسویی موجب می شود تا از انرژی مجموعه کاسته شود. بنابراین همان طور که کشور هیچ راهی جز صادرات ندارد، اصفهان نیز به جز توجه به اقتصاد شهری، کارآفرینی و ایجاد رونق اقتصادی راه حلی در مقابل خود ندارد. البته این رونق از طریق صنایع سنگین نخواهد بود؛ چرا که اصفهان نیاز به خلاقیت، نوآوری و توجه به صنایع دانش بنیان و توسعه صنایع جدید همچون گردشگری دارد.

نیکبخت: معتقدم نیاز شهر، حمایت از کارآفرینان، نوآوران و کارآفرینان اقتصادی و نه رقابت با آن ها و همچنین حفظ ایده های آن ها و امانت داری ایده ها و حمایت های نرم افزاری است. از سوی دیگر نیز باید هزینه های سرمایه گذاری در بخش های تجاری و ... شهر کاهش یابد و اجازه دهیم مردم با سرمایه های کوچک خود، سرمایه گذاری کنند. شاید امروز اصفهان نیاز به رفتار صحیح دارد.