احزاب سیاسی به عنوان بازیگران اصلی عرصه قدرت، یکی از مهمترین شاخصه های توسعه سیاسی به شمار می روند. وجود احزاب برای تحقق توسعه ی سیاسی تا حدی مهم و ضروری می باشد که بیشتر نظریه پردازان توسعه سیاسی به این مسئله اذعان داشته اند. اما کارکرد این احزاب در ساختار ولایه مدیریت شهری چیست؟ آیا احزابی که درمدت زمانی مانده به هر انتخابات دور هم جمع می شوند و بدون اطلاع از بسیاری از مطالبات شهری، نسخه های انتخاباتی و شعاری تجویز می کند و از سویی دیگر تنها کارکرد خود را بستن لیست های انتخاباتی و سهمیه خواهی از منافع قدرت می دانند در حوزه های شهری موثر خواهند بود؟ براستی چرا احزاب و شوراهای هماهنگی طی دوره های چهارساله، نماینده خود را دیده بانی و رصد نمی کنند و از وی بابت اعتماد و نمایندگی شان مطالبه گری نمی کنند؟ آیا این انتظار که رسانه های مستقل و نهادهای مردمی باید پیگیر مطالبات شهری باشند و احزاب صرفا به بهره برداری های خود از منافع انتخابات بپردازند، توقع درست و بجایی است؟ فضل اله صلواتی، فرماندار اسبق و فعال برجسته سیاسی، فتح اله معین، استاندار پیشین خوزستان و هرمزگان و رئیس کمیسیون اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای شهر اصفهان و محمد علی مهدی پور، فعال سیاسی و مدیرعامل اسبق مترو اصفهان مهمان میزگرد دیده بانی نوسان برای پاسخ گویی به این سوالات بودند.

 

نوسان: در این میزگرد، موارد حوزه محیط زیست و میراث، مسائل اجتماعی، جذب سرمایه گذاری و مشکلات کار و تولید در اصفهان بعنوان اولویت های مورد بحث هستند، این سوال مطرح می شود که آیا در توزیع عملکرد شورا، دیده بانی درستی اتفاق افتاده است؟ و آیا شورا توانسته است اهداف خود را به درستی دنبال کند؟
فضل اله صلواتی: در پاسخ به این سوال به جایگاه و اساس دمکراسی در دنیا استناد می کنم که مبتنی بر شورایی بودن نهادها است. اگر شورا نباشد، حکومت های قدرت مدار و متمرکز تقویت می شوند. اعضای شوراها، باید در راستای منافع شهرهماهنگ و همفکر باشند و هر کس نظر اصلاحی خود را صرف نظر از جناح و خط و ربط سیاسی مطرح کند. اعضای شورا نباید هیچ حسابی روی خط و جناح سیاسی خود باز کنند و باید محور حرکت خود را توسعه شهر تعریف کنند. از نهاد مردمی شورا انتظار می رود که شهر را به جایگاه متعالی و ویژه خود برساند، تا شهر سالم، زیبا و موفق باشد و از نظر محیط زیست و ترافیک در وضعیت مطلوب قرار گیرد. لذا اگر مسائل سیاسی و جناحی به شورا راه یابند، موفقیت حاصل نمی شود. زیرا اعضای شورا به جای آنکه با همدیگر همکاری کنند، در مقابل همدیگر قرار خواهند گرفت، و نظرات شخصی و جناحی خود را اعمال می کنند. تفکر سیاسی، هر کدام از اعضای شورا، مانع از پیشبرد اهداف جناح دیگر و موفقیت مجموعه شورا خواهد بود.

فتح اله معین: چون شورا نهادی در دسترس است و تصمیم گیری آنها با سرعت بیشتری برای مردم و سرنوشت جامعه تاثیر گذار است، بنظر می رسد تاثیر بیشتری بر حاکمیت دارند. اهمیت نقش شوراها را می توان به تاکید امام راحل، در اوایل انقلاب برای تشکیل شوراهای محلی مرتبط دانست. در بررسی جایگاه این نهاد، مطالب چندی باید مورد توجه قرار گیرد. نکته اول اینکه، متاسفانه در کشور ما تشکیل حزب، آنگونه که در یک جامه دمکراتیک وجود دارد، بطور جدی مطرح نشده است. چون احزاب، علاقه بیشتری به جذب مخاطب دارند و تلاش می کنند تا بر نمایندگان خود در مجامع مختلف، نظارت و اعمال نفوذ کنند و نوعی محدودیت برای کسانی ایجاد می کند که می خواهند قوانین و حقوق عامه را رعایت کنند تا بتوانند آرائ خود را حفظ کنند. در قوانین ما این مساله لحاظ نشده است. لذا این نهادها دچار مشکلاتی می شوند که ما امروز شاهد آن هستیم. در سال های قبل، به دلیل تعداد کم نمایندگان در شورا که معمولا شش نفر بودند، به سرعت مجموعه ای تشکیل و تصمیم گیری انجام می شد. هر چند قانون، محدودیت هایی را تعیین نموده ولی چون شهردار بعنوان تنها نماینده اکثریت حاضر در شورا است، دخالت اعضای شورا در امور شهرداری گسترده تر می شود و مسائلی را برای مردم شهر ایجاد می کند. در مقطعی، تعداد اعضا زیادتر شدند، البته چندان چاره ساز نبود؛ ولی آسیب کمتری داشت. بنظر می رسد که جامعه باید به سمت تشکل های مدنی و احزاب حرکت کند تا آنها براساس مانیفست یا سیاست های تعیین شده خود، بتوانند امکان انتخاب آگاهانه مردم را فراهم کنند. در این میان اگر ائتلافی تشکیل می شود، برای تشریک مساعی بیشتر است. باید اذعان داشت که جامعه ما تا رسیدن به شرایط مطلوب دمکراسی، فاصله بسیاری دارد. از طرف دیگر، با توجه به عمر کوتاه هجده ساله شورا، این نهاد برای رسیدن به پختگی کامل، راه بسیاری دارد که امیدواریم این تمرینی برای حضور و دخالت مردم در امور شهر خود باشد.

محمد علی مهدی پور: نه بعنوان یک فرد سیاسی، بلکه بعنوان یک شهروند، نگران وضعیت کلی کشور خود هستم. زیرا آثار و تبعات امور جاری مملکت باعث نوعی بی تفاوتی در جامعه شده و نگرانی من از دلسرد شدن مردم از نحوه اجرای اصلاحات است. از طرفی تنها راه حل جامعه برای تغییر وضع موجود، حضور مردم در انتخابات است. حضور در شورای شهر مستلزم انتخابات است و عده ای تلاش می کنند تا این حضور حداکثری را به حداقل برسانند. بنابراین حضور مردم امری اجتناب ناپذیر است و با همین روند می توان کشور را به نقطه مطلوب رساند.
در مورد کارآمدی، شوراها، شاید زمان خوبی را از دست داده اند ولی شاهد کارهای مثبتی هم بوده ایم. هرچند آن کارآمدی مورد انتظار را مشاهده نکرده ایم. نحوه ورود به انتخابات و کاندیدا شدن اعضا و عدم توفیق افراد مناسب، و کناره گیری و یا کنار گذاردن برخی دیگر، جای تامل دارد. این نکته مطرح است که ما چه مقدماتی را برای حضور افراد در شورا فراهم کرده ایم. زمان کوتاه چهارساله، به سرعت می گذرد و تا زمانی که این افراد نسبت به مسائل شهری، اطلاعاتی پیدا کنند، این زمان طی شده است. در مجموع می توان گفت که شوراها تاحدودی موفق هستند ولی اشکالاتی نیز به آنها وارد است.

نوسان: برخی معتقدند که دلیل راه یافتن هنرمندان، ورزشکاران و ... به شورا، ناشی از کم کاری عده ای از نخبگان و احزاب است، اگر این نقد را بپذیریم، آیا این امر ناشی از مطالبات جدید جامعه از احزاب نیست؟ مطالباتی که گاهی در غالب تشکیل دو قطبی های جدید در جامعه بروز و ظهور می یابند؟
فضل اله صلواتی: ما باید بدانیم که برای چه کاری می خواهیم شورا تشکیل بدهیم. به عبارتی، هدف ما چیست؟ اگر شورا برای بخش صنعت است، استفاده از روحانیون اشتباه است؛ همچنانکه یا برای مسائل حوزه علمیه، استفاده از صنعتگران، کار مناسبی نیست. لذا باید برای هر کاری، افراد متخصص آن حوزه را انتخاب نمود. هنرمندی که علت ورود خود به شورا را دریافت بسته حمایتی برای هنرمندان و هم صنفی های خود اعلام می کند، از اصل وظیفه خود که کل شهر و منافع همه مردم شهر است، غافل مانده و این امر خود نوعی باج دهی به گروه های خاص است. زیرا این فرد، افکار و اندیشه های دیگری غیر از اداره شهر و مردم شهر دارد و از مطالبات شهری بی اطلاعی است. همجنین، برای مجلس باید افرادی بعنوان رجل سیاسی با سابقه فعالیت های اجرایی و سیاسی وارد این عرصه شوند. برای حل مشکلات جوانان و بانوان یا گروه های مختلف جامعه، باید تفکرات آنان مطرح و افراد با تخصص و تجربه کافی وارد عمل شوند و صرفا سخنگوی عده ای خاص نباشند. چون، هدف، کاهش هزینه ها و بهبود شرایط زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم و آبادانی شهر است.

فتح اله معین: در جامعه مشکلات زیادی از جمله، بیکاری، توسعه نیافتگی، مشکلات اقتصادی، اشتغال و مشکلات تحصیلی وجود دارد که تاثیرگذاری آنها مستقیما مربوط به شورا نیست. عده ای از صاحبان صنایع در ارتباط با مشکلات خود با امور مالیاتی به ما مراجعه می کنند و بر این باورند که شورا می تواند راهگشای مشکلات آنها باشد. نکته دیگر، جمعیت اصلی و بومی و جمعیت مهاجر شهرهای بزرگ است. با توجه به رشد 4/13 درصد جمعیت شهری، بسیاری از مناطق حاشیه ای، نقش تعیین کننده ای پیدا کرده اند. از آنجایی که گفته می شود شهر مجموعه واحدی است، باید حقوق تمام گروهها را مطرح کرد. بنظر من، هجده سال فعالیت شورا، برای تمرین دمکراسی و نحوه انتخاب، زمان قابل توجهی است. هر کس وابسته به هر صنف و گروهی می تواند داوطلب ورود به شورا بشود. ولی فردی که از صنفی خاص با تفکر صنفی خود و بی اطلاع از قوانین حاکم بر اداره شهر وارد شورا می شود، این شیوه تفکر و بی اطلاعی تا آخر دوره ادامه می یابد. لذا افراد باید از دانش و اطلاعات مدیریت شهری برخوردار باشند تا کارآمدی حاصل شود. آنچه امروز در اصفهان شاهدیم، این است که به سرعت تبدیل به شهری مثل تهران می شود و این پیامد خوبی برای ما ندارد.

محمدعلی مهدی پور: شاید دلیل استقبال از شورا این باشد که عده ای، آن را یک محل قدرت و لابی برای حل مشکلات صنفی و گروهی می دانند و سعی می کنند تا شورا را از مقصد اصلی خود دور کنند. اما باید ببینیم که خود شورا چه اقدامی انجام داده تا ثابت کند که وظیفه شورا، فعالیت جناحی نیست. اگر مردم از وظایف اعضای شورا مطلع باشند، اداره شهر را به هر کسی نمی سپارند. از اصل 100 تا 106 قانون اساسی مربوط به شأنیت شوراها است و شورا از معدود مراجعی است که می تواند به مجلس، طرح بدهد. لذا با محدودیت هایی که برای افراد ذی صلاح ایجاد می کنیم، ناخودآگاه به ذهن هر کس می رسد که می تواند وارد شورا شود. چون روح قانون اساسی مبتنی بر وحدت ملی است، طایفه ای شدن ورود به شورا مغایر با قانون اساسی است. مشکلات شهر ناشی از همین تصمیم گیری نادرست است که باید ریشه یابی شود و به مردم، پاسخگو بود. یکی از مشکلات شهر اصفهان، پیگیری مساله خشکسالی است که به دلیل عدم مدیریت صحیح آب، اصفهان را در معرض نابودی قرار داده است و باید تک تک اعضای شورا، فعالیت خود را در این راستا بررسی و اعلام کنند.

نوسان: اگر قائل به اصل دیده بانی مردم و جامعه نسبت به شوراها باشیم، تا کنون چه تلاشی از سوی شورا برای ارائه اطلاعات و نقد عملکرد خود صورت گرفته است؟
فتح اله معین: در جامعه ما هنوز نقد عملکرد، چندان جا نیافتاده است. بر این اساس، بیشتر نقدها به سمت افراد پیش می رود و جریان تشکل ها و سازمان های مردم نهاد، غالبا ابتر باقی می ماند. به عنوان یک عضو شورا، تاکنون با اینجانب گفتگویی از سوی تشکل ها و گروه هایی مثل طرفداران محیط زیست صورت نگرفته و رسانه ها نیز ما را به مصاحبه ای در این باره دعوت نکرده اند؛ تا موضوعی را نقد کنیم و پاسخگو باشیم. فقط می توانم به یکی از مطبوعات اشاره کنم که سوالاتی راجع به مترو از من پرسیدند. جای پرسشگری در این عرصه خالی است.

نوسان: آیا فکر نمی کنید این نقد به شورای هماهنگی وارد است؟
فضل اله صلواتی: وقتی حزب و تشکلی به مجلس راه یافت باید جلساتی برای اطلاع رسانی به مردم برگزار کنند. در خصوص فعالیت حزبی می توان گفت که حزب و تشکل به معنای حضور و اعلام گزارش نماینده است. حزب باید جلسات حزبی برگزار نماید. در مورد انتخابات هم، اکنون استقبال نامزدها زیاد بوده است ولی استقبال مردم هنوز جای تامل دارد. باید در رسانه ملی، اجتماعات و نماز جمعه و هرجایی که مردم بیشتر حضور دارند، وظایف شورا را تشریح کنیم تا سطح آگاهی مردم بالا رود. بعنوان مثال بدانند که بودجه شهرداری گاهی از بودجه استان بالاتر است با این حجم پول، چه کارهایی می توان انجام داد. آیا رئیس شورا در مورد چگونگی صرف هزینه های مختلف تحقیق می کند. لذا تخلفاتی که در گذشته در شهر اتفاق افتاد باید مردم را هوشیارتر کند. ما هنوز در شوراها در گام های اول هستیم و احزاب باید مردم و گروه های خاکستری را به صحنه بکشانند و به آنها بفهمانند که رای دادن به شوراها به نفع آنهاست.

نوسان: چقدر ضرورت دارد که روند این دیده بانی را شورا برای مردم تسهیل کند؟
محمدعلی مهدی پور: در پاسخ به این سوال می خواهم این نقد را به آقای معین بعنوان یک عضو فراکسیون وارد کنم که اگر تشکل ها و مطبوعات به سراغ شما نیامدند، چرا شما از اعضای فراکسیون در جهت آشنایی با مسائل شهری دعوت نکردید؟ اینجانب در زمان مسئولیت خود، بخاطر حفظ منافع مردم، راه حل مشکلات مترو را به شهردار وقت گفتم. عبور مترو از چهارباغ نیز باعث میلیاردها تومان هزینه، به مردم و شهرداری شد و در نهایت به دلیل نوعی لجبازی مدیریتی، خسارت زیادی به دنبال داشت. اما آیا شورا یا فراکسیون در کارنامه خود این را دارند که بگوید ما شما را دعوت به مناظره کردیم.

فضل اله صلواتی: البته ما جلسات دیگری علاوه بر جلسات شورا داریم که از شورای شهر دعوت کرده ایم. لذا من هم این سخن را تایید می کنم که باید خودشان بستر را فراهم می کردند که نتیجه آن مطلع شدن مردم از اقدامات شورا و اعتماد مردم برای رأی مجدد به این نماینده می باشد.

فتح اله معین: بحث من، شخصی نیست، بلکه مردم باید بتوانند اعضای شورا را به چالش بکشند. جامعه باید مطالبه گر باشد. ضمن آنکه بحث دیده بانی، فردی نیست بلکه یک مطالبه گری جمعی است. انتظار ما بیشتر از نهادهایی است که مستقیما درگیر مسائل شهری هستند. بنده به سراغ بسیاری از کسانی که در این راستا فعال بوده اند، رفته ام و از مشورت با آنها استفاده کرده ام و همینطور فراکسیونی که من به آن وابسته هستم بی نیاز از مشورت نبوده است. حتی سراغ سازمان های مردم نهاد و تشکل ها رفته ایم و اعلام آمادگی کرده ایم تا صحبت های لازم را داشته باشیم. نکته دیگر، مطالعه چندین نشریه و مراجعه شخصی خود برای درج مصاحبه و مطلب درباره موضوعات شهر بود که هیچکدام از نشریات، حاضر به چاپ مطالب اینجانب نشدند. مثلا راجع به بحث مترو، قرار بود که خط دو مترو از شمال میدان امام عبور کند. شهردار قبلی، تمام تدارکات را مهیا کرده بود. اما در سفر رئیس جمهور به اصفهان، به تبع درخواست سازمان های مردم نهاد و اعتراض به عبور مترو از میدان، بلافاصله ابلاغ شد که این کار انجام نشود و حتی تا از فاصله یک کیلومتری از میدان امام، پروژه متوقف شد.

نوسان: اکنون نگرانی ما از این است که در این دوره با پدیده الهه راستگو در شورا مواجه شویم. برای مصونیت از این موضوع چه باید کرد تا درگیرآثار و تبعات آنچه که در تهران اتفاق افتاد، نشویم؟
فضل اله صلواتی: با توجه به مسائل خاص سیاسی و جناحی و افرادی که در جریان لابی های مختلف قرار می گیرند، باید دقت کنیم که از اصل هدف که کار برای مردم است، دور نشویم. از کسانی که موضع عوض می کنند و ثباتی ندارند، کسانی که افراد و گروه ها را نردبان خود قرار می دهند، اجتناب کنیم. مسائل زیادی وجود دارند ولی منظورمان باید، اصل هدف، یعنی کار برای مردم انجام بشود. همچنان که خود رئیس جمهور مورد حمایت اصلاح طلبان بود، ولی ایشان، چندان عنایتی به اصللاح طلبان نداشت و سهمیه به اصلاح طلبان نداد. ولی با اینکه این کار انجام نشد، ما می دانیم که چه اقدامات بزرگی انجام گردیده و نسبت به ایشان، توافق داریم.

فتح اله معین: آنچه در جامعه مطرح است، بحث عوام فریبی و فروپاشی اخلاقی است. همچنین در مورد آقای روحانی، باید عرض می کنم که ایشان در اوج حاکمیت عوام فریبی، مسئولیت را بدست گرفت و بسیار تلاش کرد تا شفاف باشد و از آن فاصله بگیرد که جای تقدیر دارد. ایشان به ایجاد زمینه های توسعه و رونق اقتصادی و تجاری کمک فراوانی کرد. الگوی صداقت روحانی، پایه ریزی صداقت و شفافیت در کشور بود و حتی در مجلس، ما شاهد نمود آن بودیم.

محمدعلی مهدی پور: ما تحزب و فعالیت حزبی نداریم و سیاسیون ما رسالت واقعی خود را در آگاه کردن مردم اعمال نمی کنند و این امر مغفول مانده است. ما باید بدانیم چه انتظاراتی از دولت، مجلس و شورا داریم. همینطور اعضای شورا باید بخشی از زمان خود را به آگاهی مردم اختصاص دهند تا مطالبه گری را تقویت کنند.

نوسان: اگر بخواهیم اولویت های شورا را برای آینده یرشماریم، چه نکاتی را ارحج می دانید؟
فضل اله صلواتی: اصل و هدف باید برای مردم مشخص شود. اساس کار ما، انجام کار برای مردم است. از طرفی ما طالب رای مردم هستیم. با مردم شورا داریم. می خواهیم مردم را به شورا بکشانیم. عده ای که مخالف شورا هستند، مشکلات بسیاری را برای شورا ایجاد کرده اند. مانع از حضور افراد لایق و کاردان شدند. مثلا نماینده مجلسی که باید به دفاع از حقابه مردم و تقسیم عادلانه آب بپردازد که مایه حیات مردم است، به مسائل غیر ضروری می پردازد و لی در هنگام انتخابات با شعارهای تبلیغاتی، مثل پیگیری آب زاینده رود وارد می شود.

محمدعلی مهدی پور: برای یادآوری اولویت های شورا، هفته ای یکبار از اعضا بخواهیم تا منشور تدوین شده را بخوانند. ما نماینده مجلسی داریم که تابحال، یکبار قانون اساسی را نخوانده است و عضو شورایی داریم که از وظایف شورا بی اطلاع است و مطالعه ای در این خصوص ندارد. ماهی یکبار به آنچه به مردم گفته اند یا وعده هایی که داده اند را، مرور کنند. درخواست اینجانب از آقای معین این است که با فراکسیون خود، هر دو ماه یکبار جلسه کاری داشته باشند.

فتح اله معین: منشور شورا برای اولین بار در شورای سوم تدوین شد. در ابتدای دوره قرار شد منشوری را تدوین کنیم که میثاقی بین ما و مردم باشد. همان منشور را با تغییراتی برای شورای چهارم ارائه کردیم که گام موثری بود. البته، بعضی از افراد حاضر در شورا شاید به مسائل شهری، اصلا ورود پیدا نمی کنند که احتمالا به دلیل همان مشغله صنفی است. در شورای چهارم، ما به دنبال نوعی شفافیت هستیم که مردم را اقناع کند که بخشی از آن با پیگیری اعضا انجام شد. اولین اقدام، ایجاد شفافیت در تمام شئون و نحوه اداره شهر و شهرداری بود. مورد دوم این است که شهرداری از کارایی و چابکی، فاصله زیادی گرفته است. بعبارتی، شهرداری سازمان کارشناسی خوبی است ولی نه سازمانی که توانمندی تحرک داشته باشد. لذا برای چابکی و حرفه ای شدن این سازمان تلاش می کنیم. بحث سوم ما، علمی تر کردن نحوه اداره شهر است. اکنون، 13 منطقه به 15 منطقه افزایش یافته است. 13 مهندس مشاور برای مطالعه طرح تفصیلی هر منطقه تعیین کرده ایم. اولین موضوع مورد نظر ما، محیط زیست است که زیرمجموعه های متعددی مثل احیائ زاینده رود، جلوگیری از تغییر محیط زیست، کنترل حمل نقل و توسعه فضای سبز را دربر می گیرد. اولویت دیگر، توسعه جدی گردشگری است که در شرایط فعلی، چون استقرار صنعت و کشاورزی به حد اشباع رسیده است، می توانیم مقصد بسیاری از گردشگران خارجی باشیم. این صنعت می تواند به رشد اقتصادی و توسعه وتقویت مشاغل گردشگری مثل صنایع دستی کمک کند.

نوسان: بالاخره اولوینت و محور توسعه اصفهان چیست؟ اصفهان شهری صنعتی است یا سنتی؟ اولویت در شهری با ویژگی های اصفهان، مدرن سازی است و یا نگاه سنتی حاکمیت دارد؟
فتح اله معین: این موضوع در همه جای دنیا وجود دارد. شهرهایی مثل پاریس و رم با ساختارهای تاریخی، مانع از توسعه بعنوان یک شهر مدرن نشده اند. باید عناصر توسعه شهری را بخوبی بشناسیم و جایگاه آن را تعریف کنیم.

نوسان: اگر مبنای توسعه اصفهان را گردشگری بگذاریم، تکلیف ما در سایر محورها چه می شود؟
محمد علی مهدی پور: این را ناشی از نگاه پوپولیستی سیاست مداران و سیستم اجرایی کشور می دانم. امروز مدیران با نگاهی پوپولیستی، در جایی، اصفهان را شهری صنعتی می نامند، و در جایی دیگر، به تاریخی بودن شهر اصفهان اشاره می کند. باید بدانیم بر اساس کدام اولویت ها این تعاریف مطرح می شود.

منبع: ماهنامه نوسان