درحالی جشنواره بینالمللی فیلم کودکونوجوان اصفهان در آستانه سیویکمین دوره خود قرار است برای همیشه به عنوان برند شهری اصفهان در این شهر ماندگار شود که به اعتقاد برخی از صاحبنظران برگزاری 17 دوره آن در اصفهان دستاورد چندانی برای عرصه فرهنگوهنر این شهر نداشته است و بیشتر عرصهای برای نمایش و معرفی مسئولان شهری و جشنی برای مهمانان پایتخت نشین بوده است. آیا در شهری که تنها پنج سینمای فعال دارد و در اغلب اوقات سال، هتل هایش ظرفیت پذیریش ندارد؛ برگزاری این جشنواره لزومی دارد؟ چرا برگزاری طولانی مدت آن هیچ زیرساخت سینمایی، هتلینگ و حمل و نقل برای اصفهان به دنبال نداشته است؟ آیا نباید لااقل در حوزه سینمای کودک اصفهان را به پایگاهی در کشور تبدیل می کرد؟ با تمام این اوصاف چه اصراری برای برگزاری این جشنواره در شهر اصفهان وجود دارد؟
تاریخچه جشنواره؛ نیازمند پژوهش میدانی
برخلاف بیشتر رویدادهای فرهنگی و هنری جهان که با یک جستوجوی کوتاه در اینترنت بخصوص در دانشنامه ویکیپدیا میشود به تاریخچه کامل و موثق آن دست یافت، دستیابی به تاریخچه این جشنواره نیازمند یک پژوهش میدانی است. زیرا در هیچ منبعی در اینترنت تاریخچه کامل و موثق آن وجود ندارد. صفحه ویکیپدیای این جشنواره تنها در یک بند درمورد برگزاری این جشنواره در سالهای 61 تا 93 در شهرهای تهران، اصفهان، همدان و کرمان نوشته است و هیچ اشارهای به جزئیات این جشنواره مانند افراد برگزار کننده دور اول و سایر ادوار آن، فیلمها و کارگردانهای داخلی و خارجی شرکتکننده در آن و رخدادهای مهم این جشنواره نکرده است.
با این وجود به موثقترین تاریخچهای که از زبان صاحبنظران که هریک گوشهای از آن را شرح دادهاند میشود رسید؛ به شرح زیر است: همزمان با برگزاری اولین دور جشنواره بینالمللی فیلم فجر در سال 61 جشنواره بینالمللی فیلمهای کودکانونوجوان نیز با شرکت 10 فیلم کوتاه و 12 فیلم بلند به عنوان بخش جنبی جشنواره فجر در تهران برگزار شد و تا سال 68 در شش دوره به عنوان بخش جنبی، اما مستقل با حضور داوران ایرانی و خارجی هر سال در کنار جشنواره فیلم فجر برگزار شد که از آن میتوان به عنوان تجربه در شناسایی ظرفیتهای سینمای کودک در ایران یاد کرد.
از آنجایی که سینمای کودک و نوجوان ایران در آن سالها از ظرفیت بالایی برخوردار بود؛ مسئولین وقت تصمیم گرفتند این جشنواره را به شکل کاملا مسقل از جشنواره بینالمللی فیلم فجر برگزار کنند. این شد که در 13 الی 20 آبان سال 69 این جشنواره به شکل کاملا مسقل در اصفهان برگزار و دبیرخانه دائمی آن در این شهر تشکیل شد. به گفته برخی از صاحبنظران این اقدام در آن سالنیز برای برندسازی و توسعه فضای فرهنگی اصفهان صورت گرفت.
با این وجود این جشنواره در ادوار آتی خود گاهی به شهرهای تهران، همدان و کرمان منتقل شد که همین موضوع میتواند استاندارهای آن را از لحاظ جهانی زیر سوال ببرد.
رویدادهای هنری و جشنواره
از سوی دیگر این پرسش وجود دارد که آیا جشنواره بینالمللی فیلم کودکونوجوان به عنوان یک رویداد فرهنگی، توانسته است عرصهای برای شناخت فرهنگهای خارجی، شناسایی استعدادهای بومی و غیر بومی در عرصه سینمای کودک و تعامل میان فیلمسازان ایران و غیر ایرانی شود؟ آیا یک ستاره اصفهانی از دل این جشنواره به سینمای ایران معرفی کرده است؟ و آیا توانسته به عنوان یکی از برندهای مهم اصفهان، به شناخت هرچه بیشتر اصفهان کمک کند؟.
سیدفریدصلواتی، از چهرههای فرهنگی اصفهان و مدیر دور نهم این جشنواره با انتقاد از نحوه برگزاری، می گوید: متاسفانه این جشنواره از هدف اصلی خودش دور شده و تبدیل به عرصهای برای نمایش مسئولین شده است و خروجی چندانی برای سینمای کودک و شهر اصفهان نداشته است. او ادامه داد: متاسفانه ما نتوانستیم تعریف درستی از سینمای کودک توسط این جشنواره در سالهای اخیر به مخاطب ارائه دهیم و اصلا معلوم نیست مخاطب این فیلمها کودکان هستند یا والدین آنها؟؛ از این رو کیفیت فیلمهای اکران شده نسبت به ادوار اول این جشنواره بسیار پایین است و همین موضوع کیفیت جشنواره را هم زیر سوال میّبرد. بنابراین به جرات میگویم این جشنواره حتی برای خودش هم کارکرد چندانی نداشته است.
جعفرصانعیمقدم، کارشناس فرهنگی نیز معتقد است کیفیت فیلمها و نحوه برگزاری ادوار نخست این جشنواره بالاتر و باشکوهتر از سایر ادوار آن بوده است. او دلیل این موضوع را حمایت جامعه سینمایی اصفهان از سینمای کودک در آن سالها میداند و عدم اکران فیلمهای مخصوص کودکان و نوجوان در طول سال و خارج از محیط جشنواره را یکی از مواردی میداند که میتواند تاثیر منفی بر کیفیت این جشنواره داشته باشد.
نداواشیانیپور، عضو پیشین شورای شهر اصفهان نیر در این مورد میگوید: با توجه به آسیبشناسیهایی که در مورد این جشنواره در سالهای اخیر انجام شده کارکردهای آن برای اصفهان هنوز به نتیجه مطلوبی نرسیده است و تاثیر آن در فرهنگ، سینما و حتی اقتصادشهری در مجموع 60 درصد بوده است. او تاکید میکند: هرسال هنگام تخصیص بودجه این سوال را از مسئولین این جشواره میپرسیدیم که چرا نتوانستیم به نتیجه مطلوب برسیم؛ اما پاسخ دستکم برای من قانع کننده نبود.
متاسفانه انتقادها از این جشنواره کم نیست. کافیست گزارشهای پوششی ادوار گوناگون این جشنواره را در اینترنت جستوجو کنید تا به نتایج بیشتر و بهتر برسید.
گردشگران بالاتکلیف
همزمانی برگزاری جشنواره بینالمللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان با فصل گردشگرپذیر این شهر یکی دیگر از چالشهای این جشنواره است؛ زیرا بیشتر هتلهای خوب اصفهان در اختیار مهمانهای این جشنواره قرار میگیرد و سایر گردشگران بالاتکلیف میشوند و در نتیجه به گردشگری این شهر آسیب وارد میشود.
مسیح شریف، کارشناس گردشگری در این مورد میگوید: درکل برگزاری جشنوارهها یکی از راههای پایدارکردن گردشگری در تمام طول سال است تا در فصول کم گردشگر، از این طریق گردشگر بیشتری وارد شهر شود. از سوی دیگر خود این جشنوارهها با درنظر گرفتن بستههای گردشگری برای مهمانهای خود میتوانند در توسعه گردشگری شهر کمک کنند.
نظر موافق
درحالی که بیشتر صاحبنظران از نحوه برگزاری و عدم کارکردهای صحیح این جشنواره انتقاد می کنند؛ تنها موافق با برگزاری آن، علیرضارضاداد، مديرعامل بنياد سينمايي فارابي است. او معتقد است که این جشنواره به عنوان پنج جشنواره اول جهان در حوزه سینمای کودکونوجوان دارای اعتبار خاصی است؛ تاجایی که بیشتر فیلمسازان این حوزه در جهان با آن آشنایی دارند و یا مطالعه سابقه آن به شرکت ترغیب میشوند و کارکردهایش باید با میزان فیلمسازانی که توسط این جشنواره تربیت شدند سنجیده شود. رضاداد، که برخی او را دبیر دائم تمام جشنواره ها می دانند، درحالی این صحبتها را بیان میکند که همانطور که ذکر شد در پایگاههای اینترنتی، اطلاعات اندکی از این جشنواره چه با زبان انگلیسی و چه فارسی وجود دارد. حال مهمانهای خارجی چگونه از سابقه آن باخبر میشوند؛ جای توضیح دارد!!!. بقول فریدصلواتی، در شهری که عبدالحسین سپنتا اولین فیلم صامت را ساخته، فاجعه است که هیچ استعداد تازهای توسط این جشنواره رشد نکرده است.
مدیرانی که نیامده؛ رفتند
انتخاب و حضور پررنگ مدیران و مسئولان شهری به جای افراد فرهنگی یکی دیگر از انتقادهایی که از سوی صاحبنظران به این جشنواره میشود. امسال اما در ابتدا فردی به عنوان مدیر اجرایی انتخاب شد که هیچ سابقهای سینمایی در کارنامه خود نداشت ودرنهایت محمدجوادعیدی معاون فرهنگیوهنری شهرداری اصفهان به عنوان مدیر اجرایی انتخاب شد.
فرید صلواتی با انتقاد از این موضوع میگوید: کجای دنیا می توان دید که در یک جشنواره هنری، مدیران دولتی در صف اول باشند و هنرمندان در صفوف بعدی؟ بهتر است بجای استفاده از مدیران دولتی از هنرمندانی که سابقه مدیریتی دارند و یا از مدیرانی که در عرصه فرهنگ تسلط دارند استفاده شود.
اما علیرضارضاداد، در پاسخ به این پرسش که با چه رویکردی معاون فرهنگی شهر را به عنوان دبیر اجرایی این جشنواره انتخاب کردید، گفت: در یک جشنواره همه ارکان شهر شریک هستند و به همین دلیل ایشان را انتخاب کردیم تا جشنواره را در سطح شهر به خوبی بتوانند اداره کنند.
به هرحال گویی این جشنواره با تمام اما و اگرها قرار است مهمان اصفهان باشد. مهمانی ناخوانده که هیچوقت کارکرد فرهنگی، اقتصادی و شهری برای میزبان خود به همراه نداشته است.
ماندانا خرم/ نوسان