تداوم و حتی تشدید رشد شاخص بازار سهام بعد از رسیدن به کانال‌هایی حساس و فراتر از تصور، موجب شد طی چند روز گذشته برخی اقتصاددانان نسبت به حبابی بودن و ریزش قریب‌الوقوع آن هشدارهای جدی بدهند.
بر اساس آمارهای معاملاتی در روز اول هفته، اکثر شاخص‌های بورس با رشد مواجه شدند؛ به‌طوری که شاخص کل با ۲۲ هزار و ۵۴۴ واحد رشد به عدد ۶۶۸ هزار و ۳۲۰ واحدی رسید. در حالی که روز کاری قبل از آن هم شاخص بورس تهران با افزایش ۱۹ هزار و ۳۵۳ واحدی به ۶۴۵ هزار و ۷۶۲ واحد رسیده بود.
معادله نقدینگی سرگردان
موضوع اصلی که از سوی کارشناسان اقتصادی در مواجهه با این رشدها مطرح می‌شود، معادله نقدینگی و حباب است. تنها راه مدیریت غول نقدینگی و کاهش عوارض آن، جذب در بخش تولیدی اقتصاد یعنی همان بازار سرمایه است، اما اگر همگام با این نقدینگی، بخش واقعی اقتصاد رشد نکند، همین بازار سرمایه، محلی برای رشد غیرواقعی سهم‌ها و به‌اصطلاح حبابی شدن، می‌شود.
این موضوع را روز گذشته حسین سلاح‌ورزی یکی از اعضای شورای عالی بورس این‌گونه توصیف کرده است: نقدینگی وارد شده به بورس، اگر با اعمال تدابیر مناسب و همگرایی راهبردی مردم، نهاد ناظر، سهامداران عمده، دولت و ... در مسیر توسعه ابزارها و نهادها و بهبود فرآیندهای بازار، تبدیل به سرمایه مورد نیاز برای رشد و توسعه بنگاه‌های کشور شود؛ در کوتاه‌مدت و اگر خوش‌شانس باشیم؛ شاید حتی در میان‌مدت، اثرات ویرانگر و ضدتعادلی کمتری بر اقتصاد کشور گذاشته و حتی موجب التیام برخی زخم‌های پیکره نحیف نظام اقتصادی کشور خواهد شد. اگر واکنش ما در برابر این باد مساعدی که بر بادبان‌های کشتی اقتصاد ملی وزیده؛ همچون رفتار در برابر بسیاری از فرصت‌های گذشته، از سر کوته‌بینی و تنگ‌نظری و انفعال باشد؛ نقدینگی بی‌قرار در بازار بورس نیز، تنها جریان سفته‌بازی مخرب را تشدید خواهد کرد و در آینده‌ای نه‌چندان دور، با به‌جا گذاشتن زیان‌دیدگان فراوان و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی جدی، بازار بورس را نیز به مقصد قربانی بعدی‌اش ترک خواهد کرد.
سلاح‌ورزی معتقد است که در درازمدت، صرف‌نظر از آنچه در بازار سرمایه انجام می‌دهیم؛ چاره مهار این سیل مخرب را نمی‌توان در نهادهایی همچون بازار سرمایه جستجو کرد.
با این حال، یک کارشناس دیگر معتقد است اصطلاح حباب، تنها بهانه‌ای برای فرار از مسئولیت از سوی برخی مسئولان است. علی حیدری، کارشناس بازار سرمایه به ایرناپلاس گفت: با توجه به وضعیت اقتصاد کلان کشور، شخصاً اعتقاد دارم که چیزی به اسم حباب نداریم. ضمن اینکه برای دیدگاه سایر عزیزان احترام قائل هستم، اما ذکر حباب در اقتصاد ایران به معنای فیصله دادن به همه بحث‌وجدل‌ها و گرفتن یک نتیجه‌گیری ساده و غیراقتصادی است.
وی افزود: معتقدم در اقتصاد بورس نداریم و آنچه در بطن جامعه بازار سرمایه ایران وجود دارد، سهام است، آن هم نه سهام به معنای دقیق کلمه، بلکه چیزی شبیه به بازار حراجی که هر کس قیمت بالاتری ارائه دهد، سهم برای او می‌شود.
به گفته وی، از آنجایی که سرمایه‌گذاران انسان‌های باهوش و زیرکی هستند، کاری که آنها اکنون انجام می‌دهند، پیش‌خور کردن تورم سال ۱۳۹۹ است. حال رویکردی که سرمایه‌گذاران انتخاب می‌کنند این است که منتظر می‌مانند تا سیگنال‌هایی از بدنه دولت و فراتر از آن، حاکمیت بیرون آید و حرکت بعدی خود را مطابق با آن تنظیم کنند.
بازی دو سر برد دولت و سرمایه‌گذاران
حیدری ادامه داد: در حال حاضر چون سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند به دلایل مسائل داخلی و خارجی، تورم از آن چیزی که تصور می‌شود بیشتر باشد و از آنجایی که دولت به‌طور تمام‌قد از بازار سهام حمایت می‌کند، سرمایه‌گذاران به خاطر جلوگیری از ذوب شدن نقدینگی‌شان به این بازار وارد شده تا حداقل مانع از افت ارزش سرمایه خود شوند. از طرف دیگر، بودجه عمرانی دولت در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که تقریباً فعالیت اقتصادی به محاق رفته است، اما با این حال دولت می‌تواند در پایان امسال با افتخار رقم رشد بازار سهام را اعلام و در کنار آن، سرمایه‌گذار هم از اینکه ارزش دارایی‌اش حفظ شده احساس رضایت کند.
وی درباره این مسئله که رشد بازار سهام بدون عوامل واقعی اقتصادی بوده، نیز توضیح داد: تنها بازاری که در حال حاضر مورد حمایت دولت قرار دارد، سهام است و به همین دلیل ورود نقدینگی به این بازار بسیار زیاد بوده و موجب رشد قیمت شرکت‌ها شده است. بنابراین رشد سهام شرکت‌ها به دلیل عملکرد اقتصادی آنها نیست، بلکه معلول همین تورمی است که در بطن جامعه وجود دارد. این کارشناس بازار سرمایه افزود: اما برخی از سهم‌ها بیشتر و برخی کمتر از تورم رشد می‌کنند و این به انتظارات و پیشبینیهای متفاوت سرمایه‌گذاران از آینده اقتصاد و شرکت‌ها برمی‌گردد. با این حال، اینکه در نهایت چه خواهد شد، من پیش‌بینی می‌کنم که سرمایه‌گذار خرد متحمل زیان‌های سنگینی خواهند شد.
وی گفت: احتمال ریزش در سهم‌هایی که بیشتر از تورم رشد کرده‌اند، وجود دارد، اما به دلیل اینکه بازار سهام در سال ۱۳۹۹ بیشتر از سوی عوامل سیاسی تا اقتصاد اثرپذیر خواهد بود، این نوسانات در طول سال کاهش خواهد یافت و افت این سهم‌ها جبران خواهد شد.