شروع جدال؛ مقصر ضعف مديريتي است
سابقه انتقادهاي صريح رييس كنوني مجلس از عملكرد اقتصادي دولت شباهت زيادي به مدل انتقادي احمدي‌نژاد، رييس‌جمهور سابق دارد. دومين روز از بازديد ميداني محمدباقر قاليباف از استان سيستان و بلوچستان با اظهارنظر او در خصوص «سهم مديريت از مشكلات داخلي» خبرساز شد. او در ديدارهايي كه با علماي شيعه و سني اين استان داشت، گفته بود:
« طي سه دهه اخير كه در سطوح مختلف كشور توفيق خدمت داشته‌ام، با افراد متخصص بي‌طرفي در ارتباط بودم كه موضوعات را به‌صورت تخصصي مورد بررسي قرار داده‌اند. يكي از موضوعاتي كه مورد بررسي قرار گرفته حتي در مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز ارايه شد، موضوع تاثير تحريم به‌ويژه در حوزه نابساماني‌هاي اقتصادي است كه حاصل اين تحقيق نشان مي‌دهد 70 درصد نابساماني‌هاي اقتصادي ناشي از ضعف مديريت در حوزه داخل و 30 درصد مشكلات اقتصاد تحت تاثير تحريم‌هاست.»
هر چند يك هفته بعد تعريف دقيق و واضحي از ضعف مديريتي ارايه داد و مشكلات را به گردن سياست‌هاي ارزي انداخت. قاليباف در جلسه غير علني روز 30 مهر مجلس از لفظ «خودتحريمي» در خصوص سياست‌هاي ارزي استفاده كرده بود. او در نطق خود گفته بود: «امروزه كشور مشكل جدي دارد و آن ارز است. توافقي در وزارت صمت صورت گرفته كه يك مركز تهاتر كالا به كالا شكل بگيرد. اين كار بايد سريع‌تر انجام شود. برخي تصميمات بانك مركزي باعث مشكلات ما شده و دچار خودتحريمي شده‌ايم. اين توافق در وزارت صمت مي‌تواند صادرات در مقابل واردات بر اساس اولويت ليست كالاهايي باشد كه صمت اعلام مي‌كند كه كالاهاي حقيقي و اساسي ماست.»
رييس مجلس در بخش ديگري از سخنان خود نيز به جلسه شامگاه 27 مهر با وزراي اقتصادي و رييس كل بانك مركزي اشاره كرد و گفت: « مطمئن هستيم پيرو اين جلسات شاهد تثبيت در بازار بورس و ادامه روند كاهشي قيمت دلار خواهيم بود.» انتقاد قاليباف از عمكرد بانك مركزي در حالي بود كه دو روز پيش از نطق او، كامران كارگر سرپرست دفتر برنامه‌ريزي، تامين، توزيع و تنظيم بازار وزارت صمت در برنامه 30: 18 شبكه خبر كه با موضوع بازار مرغ از عرضه تا توليد برگزار شده بود، از تلاش بانك مركزي براي تامين ارز مورد نياز نهاده‌هاي دامي كه جزو كالاهاي اساسي نيز محسوب مي‌شود، گفت. كارگر مهم‌ترين مشكل پيش روي تامين ارز مورد نياز را « كمبود منابع ارزي» دانست؛ موضوعي كه بعيد است رييس مجلس از آن بي‌خبر باشد.
تاخت و تاز دوباره، 25 آبان
در فاصله 27 مهر تا 25 آبان كه انتقادات رييس مجلس از عملكرد ساختمان ميرداماد شدت گرفته بود، همتي چندبار به مجلس رفته بود. اما شايد مهم‌ترين حضورش در مجلس در 11 آبان بود كه پس از اتمام جلسه‌اش با نمايندگان دو اتفاق رخ داد. اول اينكه او از آماده شدن بسته‌اي براي «روان‌سازي ارتباط بين صادركنندگان، واردكنندگان و توليدكنندگان» خبر داد. اما رخداد ديگر، تغيير در لحن او بود كه گفت: « ممكن است تغييرات مهمي در بازار رخ دهد و به تدريج به سمت ثبات پيش خواهد رفت.» شايد صحبت‌هاي او به فاصله دو روز مانده تا انتخابات امريكا نشان از وابستگي سياست‌هاي ارزي بانك مركزي به فرد مورد نظر به عنوان رييس‌جمهور منتخب امريكا بود. با اعلام نتايج اوليه انتخابات در امريكا و بالا رفتن شانس جو بايدن براي حضور در كاخ سفيد، قيمت ارز در بازار لحظه‌اي تغيير مي‌كرد تا اينكه در برخي روزهاي هفته گذشته به زير 24 هزار تومان نيز رسيد و حتي صرافي‌ها در قيمت 23 هزار تومان نيز خريدار نبودند چرا كه انتظار كاهش بيشتر قيمت نيز وجود داشت. هر چند اين روند ديري نپاييد و طي روزهاي اخير و با فروكش كردن فضاي هيجاني بازار، نرخ ارز نيز به ثبات نسبي در كانال 27 هزار تومان رسيد اما روز گذشته قيمت دلار بار ديگر عقب‌نشيني كرد و به كانال 26 هزار تومان وارد شد.
البته به نظر مي‌رسد خطر جهش نرخ دلار به قيمت‌هاي بالاتر از 30 تومان از اقتصاد ايران (در كوتاه‌مدت) از بين رفته باشد. با اين حال انتقاد رييس مجلس از همتي همچنان ادامه دارد و در تازه‌ترين اظهارات روز گذشته در صحن مجلس گفت: «تصميمات ما در حوزه مسكن، بورس، كالاهاي اساسي، گمرك، سياست‌هاي پولي و بانكي، نظام بودجه‌ريزي، اختصاص ارز ترجيحي، سوداگري در بازارهاي ارز و طلا و خودرو، بي‌تفاوتي نسبت به گراني‌ها و رها كردن بازار و بي‌توجهي به توليد ملي، به پاستور، بهارستان و باب همايون و ميرداماد ارتباط دارد و نه به جورجيا و ميشيگان و آريزونا.» سپس در ادامه افزود: «پس به مردم آدرس غلط ندهيد، مهم‌ترين ريشه مشكلات كشور سوءمديريت، استفاده نكردن از ظرفيت‌هاي عظيم داخلي، دست روي دست گذاشتن و ناهماهنگي ميان نهادهاي سياست‌گذار و مجري است و همين سوءمديريت‌هاست كه باعث عدم برقراري مناسب تجاري با كشورهاي همسايه و منطقه و كشورهاي دنيا مخصوصا كشورهاي آسيا و اوراسيا شده است.»
بانك مركزي را وارد حاشيه نكنيد
همان روز، همتي به اظهارات قاليباف پاسخ و با نوشتن نامه‌اي به هر آنچه او در مجلس گفته بود، واكنش نشان داد. همتي «واردكردن بانك مركزي به مباحث سياسي و حاشيه‌اي را برخلاف مصالح كشور» عنوان كرد چرا كه به باور او تمام نيروي بانك مركزي بايد معطوف به مقابله با تحريم‌ها شود. رييس كل بانك مركزي در ادامه نامه خود به «اتهام خودتحريمي» كه رييس مجلس به بانك مركزي نسبت داده بود نيز پرداخت و نوشت: «براي اطلاع حضرتعالي در دو سال و نيم گذشته بانك مركزي در مقابل فشار حداكثري دولت امريكا، خط مقدم جنگ اقتصادي عليه كشورمان را مديريت كرده و با پيروي از رهنمودهاي رهبر معظم انقلاب، سد محكمي در مقابل توطئه گسترده امريكا و هم‌پيمانانش براي فروپاشي اقتصاد كشور بوده است.»
مجلس حاشيه مي‌سازد يا به فكر معيشت است؟
انتقاد از عملكرد بانك مركزي در صحن علني مجلس توسط قاليباف آن هم در شرايطي كه او در مهر ماه وعده كاهش نرخ ارز را داده بود، دور از ذهن نبود. به نظر مي‌رسد مجلسي‌ها پس از رد «طرح تامين كالاهاي اساسي» توسط شوراي نگهبان كه در واقع انتقادات فراواني را نيز روانه آنها كرده بود، درصدد انتقاد از وضعيتي هستند كه خود نيز در به وجود آوردن آن بي‌تاثير نيستند. شعار « معيشت مردم» با افزايش بار مالي به دوش دولت فعلي و آينده آن هم در شرايطي كه سرعت رشد نقدينگي و پايه پولي براي رسيدن به تورم هدفگذاري شده 22 درصد، بالاست، تنها به‌شدت تورم مي‌انجامد.
انتقاد از عملكرد بانك مركزي در صحن علني مجلس توسط قاليباف آن هم در شرايطي كه او در مهر ماه وعده كاهش نرخ ارز را داده بود، دور از ذهن نبود. به نظر مي‌رسد مجلسي‌ها پس از رد «طرح تامين كالاهاي اساسي» توسط شوراي نگهبان كه در واقع انتقادات فراواني را نيز روانه آنها كرده بود، درصدد انتقاد از وضعيتي هستند كه خود نيز در به وجود آوردن آن بي‌تاثير نيستند.
هرچند به نظر مي‌رسد خطر جهش نرخ دلار به قيمت‌هاي بالاتر از 30 تومان از اقتصاد ايران (در كوتاه‌مدت) از بين رفته باشد. با اين حال انتقاد رييس مجلس از همتي همچنان ادامه دارد و در تازه‌ترين اظهارات روز گذشته در صحن مجلس گفت: «تصميمات ما در حوزه مسكن، بورس، كالاهاي اساسي، گمرك، سياست‌هاي پولي و بانكي، نظام بودجه‌ريزي، اختصاص ارز ترجيحي، سوداگري در بازارهاي ارز و طلا و خودرو، بي‌تفاوتي نسبت به گراني‌ها و رها كردن بازار و بي‌توجهي به توليد ملي، به پاستور، بهارستان و باب همايون و ميرداماد ارتباط دارد و نه به جورجيا و ميشيگان و آريزونا.»