راه اندازی « سیلیکون ولی نفتی » به تازگی از سوی بیژن زنگنه وزیر نفت مطرح شده است. سیلیکون ولی (Silicon Valley) در جنوب خلیج سان‌فرانسیسکو در کالیفرنیای شمالی آمریکا واقع شده است. این منطقه مقر بسیاری از غول‌های تکنولوژی دنیا از جمله اپل، سیسکو، گوگل، اچ‌پی، اینتل و اوراکل است. این دره به این دلیل دره سیلیکون نامیده می‌شود که در ابتدا محل حضور بسیاری از تولید‌کنندگان و نوآوران تولید تراشه بوده است، اما در نهایت به خاطر وجود کسب‌و‌کارهای مرتبط با تکنولوژی‌های پیشرفته (High-tech)، سیلیکون نامیده شد.
سال گذشته که مساله حمایت از استارت آپ های حوزه نفت در نمایشگاه نفت مطرح شد، شاید کسی تصورش را نمی کرد که این شعار به هدف شخص اول وزارت نفت تبدیل و امروز صحبت از راه اندازی سیلیکون ولی نفتی شود. ساختمان طالقانی حالا در حال پروراندن ایده سیلیکون ولی نفتی برای حمایت از استارت آپ های حوزه نفت است؛ تبدیل انبار نفت به یک سیلیکون ولی نفتی . استفاده از یک نمونه موفق از جمع شدن شرکت های بزرگ برای حمایت از فناوری ها در حوزه نفت.
وزیر نفت این را در گفت و گوی ویژه خبری اعلام کرده است. زنگنه با اشاره به حمایت ویژه وزارت نفت از استارت آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان گفته است: « وزارت نفت تصمیم گرفته است حدود ۱۷ هکتار زمین و ساختمان را در انبار نفت «ری» که پیش از این متعلق به پژوهشگاه صنعت نفت بود، به استقرار استارت آپ‌های حوزه نفت اختصاص دهد که این کار به‌زودی انجام خواهد شد و موضوعی بسیار مهم برای آینده استارت آپ‌هاست و بنده معاون خودم در امور مهندسی، پژوهش و فناوری را به‌طور ویژه مامور پیگیری این موضوع کرده‌ام.»
مساله توجه به استارت آپ ها نه فقط در حوزه نفت که در دیگر بخش ها همیشه مورد تاکید قرار می گیرد اما اختصاص ۱۷ هکتار زمین به شرکت های فناوری و استارت آپ های حوزه نفت به لحاظ وسعت بالای مکان آن قدری متفاوت است.
برخی کارشناسان معتقدند که در شرایط تحریم که شرکت ها یا از ایران خارج می شوند و یا نمی توان چندان روی آنها حساب کرد، وجود شرکت های فناوری و استارتاپ هاست که به رشد صنعت نفت کمک می کند.
آذر ماه سال گذشته بود که وزارت نفت اعلام کرد از استارت‌آپ‌های نفتی حمایت می‌کند. ابراهیم طالقانی مدیر پژوهش و فناوری شرکت نفت گفته بود: «حمایت از فعالان استارت‌آپی برای ما یک وظیفه تلقی شده و ظرفیت‌مان را برای کمک به این بخش به کار میگیریم. امروز بخش غیردولتی مشتاق به انجام فعالیت‌های پژوهشی و استارت‌آپی است که نشان‌دهنده حرکت در مسیر درست است.»
وی تاکید کرده بود که انجام فناوری به همراه مدل کسب و کار، دارای موفقیت و نتیجه است اما امروز نباید از پروژه‌ها توقعی مانند گذشته داشت. بخش دولتی نیز از این جنس اقدامات عملی و نوآوری‌ها استقبال می‌کند. حمایت از فعالان استارت‌آپی برای ما یک وظیفه تلقی شده و ظرفیت مان را برای کمک به این بخش به کار میگیریم.
آمار چه می گوید؟
اما با وجود همه این تاکیدها، چه میزان شرکت دانش بنیان در این حوزه فعال هستند؟ طالقانی پیش از این گفته بود که چهار هزار و ۳۵۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور به رسمیت شناخته شده که از این میزان حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ مورد از شرکت‌های دانش‌بنیان به نوعی مرتبط با حوزه انرژی و نفت و گاز است. به گفته او، قانونی با عنوان قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی مجلس شورای اسلامی و دولت به تصویب رسید که این قانون زمینه مناسبی برای فعالیت هر چه‌بهتر شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور را فراهم کرد.
قانونی که طالقانی به آن اشاره می کند در ۹ سال قبل تصویب شد اما گویا آنطور که باید از آن حمایت نشد. عکس فوق به خوبی نشان از تاریخ تصویب این قانون دارد.
شرکت های دانش بنیان چه شرکت هایی هستند؟
در متن قانون، تعریف شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان اینطور عنوان شده است: « شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می شود.»
در اردیبهشت امسال بود که با ابلاغیه وزیر نفت، شورای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت تشکیل شد. در آن زمان اعلام شد که وزیر نفت به منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های مغزافزاری و نرم‌افزاری کشور و رونق تولید ملی به‌ویژه شرایط خطیر کنونی، دستورالعمل تشکیل شورای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت را ابلاغ کرده است.
برهمین اساس بیژن زنگنه وزیر نفت در نامه ای به سعید محمدزاده، معاون امور مهندسی، پژوهشی و فناوری این وزارتخانه نوشت: « به‌منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های مغزافزاری و نرم‌افزاری کشور و رونق تولید ملی به‌ویژه شرایط خطیر کنونی، پیرو مباحث انجام‌شده، به استناد بندهای ۴، ۵ و ۶ از جزء «ث» ماده ۳ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ مجلس شورای اسلامی، بدین وسیله موارد زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود.»
به نظر می رسد مساله حمایت از استارتاپ های حوزه نفت حالا و با مطرح شدن دوباره توسط وزیر، شکل جدی تری به خود گرفته است. اقتصاد نفتی ایران روزگار سختی را می گذراند. روزگاری که بیشتر از هرچیزی به درآمدهای جایگزین نفت و ایده های جدید نیاز دارد تا تحریم ها کمتر از قبل به آن فشار آورد و شاید ایده سیلیکون ولی نفتی بتواند این مسیر را باز کند.