با توجه به دغدغه‌های بدنه جریان اصلاحات درباره عملکرد اصلاح‌طلبان در مجلس و دولت جریان اصلاحات، این جریان چگونه توانایی اقناع هواداران خود را برای انتخابات آینده خواهد داشت؟
اصلاحات متمرکز در فرد نیست، بلکه یک گفتمان و تفکر است. اصلاحات به‌دنبال تغییر وضعیت موجود به سود مردم، پیشرفت کشور و حرکت در مسیر آرمان‌های انقلاب اسلامی است. اصلاحات چیزی نیست که مردم از آن رویگردان شوند. ممکن است عده‌ای با برخی از شخصیت‌های جریان اصلاحات مشکل داشته باشند و علیه آنها شعار بدهند، با این وجود نفس اصلاحات به‌عنوان یک گفتمان و یک تفکر اجتماعی همچنان مورد پذیرش قاطبه اصلی مردم است. در شرایط کنونی مهمترین دغدغه جریان اصلاحات عدالت اجتماعی و حل مشکلات معیشتی مردم است. این دغدغه‌ای است که مردم نیز از آن آگاه هستند. مردم همواره نسبت به وضعیت جامعه و دغدغه جریان اصلاحات آگاهی داشته‌اند. به همین دلیل نیز برخلاف مصالح و منافع خود عمل نمی‌کنند و از جریان اصلاحات رویگردان نخواهند شد. اصلاح‌طلبی یعنی حفظ مصالح عامه مردم. ممکن است مردم به روش‌هایی که اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر اتخاذ کرده‌اند نقد داشته باشند. این نقد نیز طبیعی و حق مردم است. نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که اگر مردم از جریان اصلاحات رویگردان شوند ممکن است آسیب‌هایی به فضای سیاسی وارد شود. امروز جریان اصلاحات به‌عنوان سوپاپ نظام عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد براندازان به نظام آسیب بزنند. این در حالی است که واقعیت نشان می‌دهد که قاطبه اصلی مردم نظر همدلانه‌ای نسبت به جریان اصولگرایی و عملکرد آنها در سال‌های اخیر ندارند و انتخابات متعدد این مهم را نشان داده که اصولگرایان پایگاه رأی ثابتی دارند که اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، همچنان همان پایگاه رأی را در اختیار دارند. در چنین وضعیتی اگر شرایط حضور اصلاح‌طلبان با همه توان در صحنه انتخابات فراهم نشود، مردم نسبت به آینده کشور ناامید خواهند شد و در نتیجه سوءاستفاده‌گران فرصت جولان پیدا خواهند کرد.
آیا این بی‌اعتمادی نسبی که نسبت به جریان‌های سیاسی و به‌خصوص اصلاح‌طلبان در بین مردم شکل گرفته به دلیل رویکردهای اشتباه این جریان در سال‌های اخیر نبوده است؟
بنده معتقدم اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر اشتباهاتی داشته‌اند و نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد. انسان جایزالخطا است و این وضعیت درباره جریان اصلاحات نیز وجود داشته است. در مورد آقای روحانی ما چاره‌ای جز این نداشتیم. در انتخابات گذشته ما در مقابل جریاناتی قرار داشتیم که تجربه مدیریت‌های غیرعلمی‌شان را دیده بودیم و به همین خاطر از یک نیروی معتدل‌تر حمایت کرده‌ایم و گمان می‌کنیم در آن مقطع تصمیم صحیحی نیز اتخاذ شده است. آقای روحانی نیز خود را اصلاح‌طلب معرفی نمی‌کنند و در اساس نیز اصلاح‌طلب نیستند و در جریان اصولگرایی تعریف می‌شوند. امروز اگر می‌خواهیم نظام و ارزش‌هایش همچنان در مسیر ترقی و تعالی حرکت کند چاره‌ای جز حمایت از اصلاح‌طلبی نداریم. به همین دلیل در هر جایی که اشتباه کرده‌ایم باید با احترام از مردم عذرخواهی کنیم. اگر اصلاح‌طلبان افرادی را به‌عنوان لیست امید به مردم معرفی کرده‌اند و بعد متوجه شده‌اند که این افراد طلبکار انقلاب و مردم شده‌اند باید از مردم عذرخواهی کنند. اگر اصلاح‌طلبان به‌صراحت به اشتباهات گذشته خود اقرار کنند مردم عذر آنها را خواهند پذیرفت و در آینده دوباره از آنها حمایت خواهند کرد.
مهمترین اشتباهات جریان اصلاحات در سال‌های اخیر را چه می‌دانید؟
اولین اشتباه اصلاح‌طلبان در انتخابات اخیر این بود که در ارائه لیست‌های انتخاباتی خود عجله کردند. اشتباه دیگر این بود که کسانی را در لیست امید خود به مردم معرفی کردند که به آنها اعتماد نداشتند. در نتیجه نباید کسانی را که مورد اعتماد نبودند به‌عنوان افراد مورد اعتماد در لیست امید به مردم معرفی می‌کردند. البته این اتفاق یک دستاورد مثبت نیز به همراه داشت. این دستاورد نیز این بود که اصولگرایان متوجه شدند اگر بخواهند با محدودکردن اصلاح‌طلبان به اهداف خود دست پیدا کنند موفق نخواهند شد. اصولگرایان در انتخابات اخیر متوجه شده‌اند که با توجه به دغدغه‌های مردم، اصلاح‌طلبان روی هر گزینه و یا لیستی به اجماع برسند به صورت قطعی در انتخابات به پیروزی دست پیدا خواهد کرد. دستاوردی که برای آینده کشور نیز بسیار حیاتی و کلیدی خواهد بود. مردم هنوز هم به اصلاح‌طلبان اعتماد دارند. اینکه برخی عنوان می‌کنند مردم از جریان‌های سیاسی عبور کرده‌اند تنها نوعی گمانه‌زنی سیاسی است. برای اثبات سخنانم منتظر روز انتخابات باشید تا متوجه شوید مردم چگونه دوباره برای حمایت از جریان اصلاحات در صحنه حضور پیدا می‌کنند. در جلسات اخیر اصلاح‌طلبان که بنده نیز در آن حضور داشتم سخن اغلب اصلاح‌طلبان این بود که برای انتخابات آینده باید کسانی را وارد لیست اصلاح‌طلبان شوند که التزام کامل به مبانی و اصول جریان اصلاحات داشته باشند. لزومی ندارد کسانی در لیست اصلاح‌طلبان قرار بگیرند که مورد اعتماد نیستند. به همین دلیل باید کسانی در لیست اصلاح‌طلبان قرار بگیرند که مورد اعتماد اصلاح‌طلبان هستند و حرکتی برخلاف منافع اصلاح‌طلبان انجام نمی‌دهند. بنده معتقدم اصلاح‌طلبان نباید در انتخابات آینده دوباره در «تله» ائتلاف گرفتار شوند و نباید ائتلاف کنند. اگر چنین اتفاقی رخ بدهد افرادی وارد مجلس می‌شوند که به نام اصلاح‌طلبی ساخت‌وپاخت می‌کنند، جسارتی از خود نشان نمی‌دهند و آن‌گونه که باید کارایی نشان نمی‌دهند و همه این مسائل در نهایت به‌نام جریان اصلاحات نوشته خواهد شد. هنگامی که این اقدامات از موضع اصلاح‌طلبی و به‌نام اصلاح‌طلبی انجام می‌شود موجب سرافکندگی اصلاح‌طلبان در بین مردم خواهد شد. به همین دلیل نیز اصلاح‌طلبان باید از کسانی در انتخابات حمایت کنند و کسانی را در لیست خود قرار دهند که باور قطعی به آرمان‌های اصلاح‌طلبی داشته باشند و این آرمان‌ها را با منافع شخصی معاوضه نکنند.
اگر دوباره نیروهای اصلی و درجه یک جریان اصلاحات با موانع نظارتی مواجه شدند، اصلاح‌طلبان باید چه رویکردی در پیش بگیرند؟
مسئولان باید شرایط خطیر کشور را درک کنند و با توجه به مصالح و منافع مردم تصمیم‌گیری کند. باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که ساختارهای سیاسی در بهترین وضعیت کارکردی خود قراربگیرند، وگرنه در شرایطی ما می‌خواهیم به صد برسیم اما در نهایت به سی یا چهل هم نخواهیم رسید. توصیه بنده این است که مصالح آینده نظام دیده شود. نظام تنها امروز و فردا نخواهد بود و بلکه در آینده نیز باید با قدرت ادامه دهد. ما قرار است این نظام را به امام زمام(عج) تحویل بدهیم. در نظارت‌ها نباید تنگ‌نظری و سخت‌گیری وجود داشته باشد و تنها قانون باید ملاک عمل شود و در مدار قانون صلاحیت‌ها را بررسی کرد. رویکرد یا «ما یا هیچ‌کس» باید تغییر کند. نهادهای نظارتی باید اجازه دهند دیدگاه‌ها و تفکرات مختلف برای مدیریت کشور وارد صحنه شوند. نباید از ورود تفکرات جدید و کارآمد به دلایل سیاسی جلوگیری کرد. مردم ایران فهیم و دارای درک و فهم سیاسی عمیقی هستند. مردم ایران هیچ‌گاه در انتخابات به افراد شارلاتان رأی نمی‌دهند. اگر کسی چنین فکری می‌کند سخت در اشتباه است. مردم به لیستی رأی می‌دهند که برنامه‌هایی در راستای دغدغه‌ها و مطالبات آنها داشته باشند. بنده به آینده این انقلاب و نظام خوشبین هستم و انشاا... که فرزندان این انقلاب به هیچ دلیلی طرد نشوند. با این وجود اگر رویکرد و تجربه سخت‌گیرانه صورت گیرد و صلاحیت نیروهای درجه یک جریان اصلاحات به دلایل مختلف تائید نشود، اصلاح‌طلبان نباید اشتباه خود را تکرار کنند و دوباره با کسانی ائتلاف کنند که به مبانی و اصول اصلاح‌طلبی وفادار نباشند. در چنین شرایطی باید چهره‌های اصلاح‌طلب در لیست قرار بگیرند ولو اینکه لیست کامل نباشد، یعنی اگر لیست با تعداد کمتری بسته شود که اعضای آن به مبانی و اصول اصلاح‌طلبی وفادار باشند به مراتب بهتر از این است که یک لیست کامل بسته شود که عده‌ای جاه‌طلب و فرصت‌طلب وارد آن شوند و به‌نام اصلاح‌طلبی اقداماتی انجام دهند که به حیثیت اصلاح‌طلبان آسیب بزند.
اگر اصلاح‌طلبان لیست انتخاباتی خود را کامل ارائه نکنند، چگونه می‌توانند در مجلس آینده از نظر کمی تأثیرگذار باشند؟
در مرحله نخست ما نباید حقیقت را فدای مصلحت کنیم. ما باید بین تأثیرگذاری کمی و بدنامی اصلاح‌طلبان یکی را انتخاب کنیم. قبلا سابقه داشته که مردم بین «بد و بدتر» انتخاب کرده‌اند. چرا نباید شرایطی در انتخابات مهیا باشد که مردم بین «خوب و خوب‌تر» انتخاب کنند؟ البته ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که با صراحت سخن بگوییم. در انتخابات آینده باید حداقل نیروهای درجه یک جریان اصلاحات مورد تائید قرار بگیرند. در چنین شرایطی انگیزه مردم برای حضور در انتخابات و حمایت از اصلاح‌طلبان بیشتر خواهد شد. در نتیجه میزان مشارکت در انتخابات افزایش پیدا می‌کند و مشروعیت و مقبولیت نظام در بین مردم بیشتر می‌شود. بنده با شرکت اصلاح‌طلبان در انتخابات به هر قیمتی موافق نیستم.
اصولگرایان به شکل‌های مختلف به‌دنبال ورود نیروهای جوان به انتخابات هستند. آیا در جریان اصلاحات نیز این اتفاق خواهد افتاد و جریان اصلاحات با نیروهای جوان‌تر در انتخابات حضور پیدا خواهد کرد؟
حضور جوانان اصلاح‌طلب در انتخابات دارای مفهومی دوپهلوست. برخی با چنین شعارهایی به‌دنبال حذف سران اصلاحات هستند که اغلب آنها پابه‌سن گذاشته‌اند و سن زیادی دارند. در نتیجه عده‌ای قصد دارند با شعارهای زیبایی مانند جوانگرایی سران اصلاحات را از صحنه کنار بزنند. البته هدف همه کسانی که چنین شعارهایی مطرح می‌کنند این نیست. برخی از سر دلسوزی و تعهدی که نسبت به جریان اصلاحات دارند به این نتیجه رسیده‌اند که در شرایط کنونی اگر جوانان وارد صحنه انتخابات شوند به سود کشور و جریان اصلاحات خواهد بود. بنده با دسته دوم موافق هستم و معتقدم هرچه نیروهای جوان متعهد و متخصص بیشتر وارد عرصه شود به سود کشور و اصلاح‌طلبان خواهد بود. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که در شرایط کنونی کشور با چالش‌های جدی مواجه است. به همین دلیل نیز بهتر است تا آنجا که امکان دارد از نیروهای کارکشته و خبره در انتخابات حمایت کرد. به هر حال در وضعیت کنونی حضور نیروهای نخبه و باتجربه نسبت به جوان‌تر‌ها ارجحیت دارد و به همین دلیل جریان اصلاحات باید همه جوانب را برای بستن لیست‌های انتخاباتی خود در نظر بگیرد.
آیا عدم‌ائتلافی که شما عنوان می‌کنید درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آينده نیز مصداق پیدا می‌کند؟
بله، چنین است. در شرایط کنونی اصلاح‌طلبان به فکر دوران پساروحانی هستند و شرایط به شکلی نیست که به آینده فکر نکنند. هدف اصلی اصلاح‌طلبان پس از دولت آقای روحانی این است که از یک گزینه صددرصد اصلاح‌طلب حمایت کنند. در نتیجه عدم ائتلاف و عدم حمایت از گزینه غیراصلاح‌طلب در دستور کار اصلاح‌طلبان قرار دارد. نکته حائز اهمیت این است که احتمال عدم تائید صلاحیت گزینه اصلاح‌طلب در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود دارد. در چنین شرایطی اصلاح‌طلبان به صورت صریح با مردم سخن خواهند گفت و عنوان می‌کنند که گزینه نهایی ما فلان فرد بوده اما تائید صلاحیت نشد و خودتان تصمیم بگیرید که از چه کسی در انتخابات حمایت کنید.
در چنین شرایطی احتمال روی کار آمدن فردی مانند احمدی‌نژاد وجود نخواهد داشت؟
حُسن احمدی‌نژاد این بود که بدنامی آن به‌نام اصلاح‌طلبان تمام نشد. اتفاقاتی در انتخابات اخیر رخ داده و افرادی وارد لیست اصلاح‌طلبان شده‌اند که به شکل‌های مختلف هویت اصلاح‌طلبان را خدشه‌دار کرده‌اند. نمایندگانی به‌واسطه حمایت اصلاح‌طلبان در مجلس حضور پیدا کرده‌اند که در بزنگاه‌ها و زمانی که باید ماهیت اصلاح‌طلبی به خود می‌گرفتند از این کار خودداری کردند و رفتاری از خود نشان دادند که برخلاف اصول اصلاح‌طلبی بود. به همین دلیل نیز بنده معتقدم کسانی که لیست امید را تنظیم کردند و افراد غیراصلاح‌طلب را وارد لیست اصلاح‌طلبان کردند باید به صورت شفاف از مردم عذرخواهی کنند. لیست اصلاح‌طلبان باید از کسانی تشکیل شود که در هر شرایطی به اصول و قواعد اصلاح‌طلبی پایبند باشند و در بزنگاه‌ها به سود جریان اصلاحات و مردم تصمیم‌گیری کنند.