تب‌وتاب راه‌اندازی مزارع بیت‌كوین در زمستان كه فصل كم‌مصرفی برای نیروگاه‌ها به شمار می‌رود، خوابیده است. سال گذشته بیشترین تنش‌ها و اخبار، مربوط به فعالیت غیرمجاز مزارع بیت‌كوین در ایران بود. بعد از این تنش‌ها دولت مصوب كرد كه مزارع ارز دیجیتال تحت نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز فعالیت دریافت كنند اما بحث بر سر مصرف بالای برق آنها و تعیین قیمتی متفاوت برای برق این مزارع همچنان محل اختلاف فعالان این عرصه و وزارت نیرو بود تا اینكه خبر رسید مزارع ایران در حال كوچ‌كردن به تركیه و روسیه هستند. این روزها هم دریافت مجوز مزارع بیت‌كوین، منوط به رعایت یك‌سری استانداردها شده است. نیره پیروزبخت رئیس سازمان ملی استاندارد در گفت‌وگو با «شرق» خبر می‌دهد كه این سازمان بر اساس مصوبه دولت، در حال تدوین استانداردهای مزارع بیت‌كوین با كمك دستگاه‌های مربوطه است.
او می‌گوید: در مصوبه دولت تدوین استاندارد این مزارع به ما تکلیف شده بود. از روزی که مصوبه دولت آمد، تدوین چندین استاندارد را آغاز کردیم. استاندارد ماینینگ هنوز نهایی نشده و به کمیته ملی نرفته است که بخواهد اعلام شود.
تلاش شبكه فساد برای حذف روال قانونی
چرا باید برای مزارع بیت‌كوین استاندارد تدوین شود و آیا این استانداردها به بهبود شرایط مزارع كمك می‌كند؟ سهیل نیكزاد كارشناس بیت‌كوین در گفت‌وگو با «شرق» عنوان می‌كند: درباره اقدام دولت این پرسش مطرح است كه استاندارد تخصصی ماینینگ را با چه منطقی تعیین می‌كنند.
او می‌گوید: تدوین استاندارد، تلاش توانیر برای رخنه‌كردن و زدن زیر میز فروش برق به ماینینگ‌ها است. طبق مصوبه دولت، ماینینگ صنعت است و باید توانیر برق را به قیمت صنعتی در اختیار مزارع قرار دهد اما معلوم نیست چرا فقط برای این یك صنعت تصمیم دارند برق را به جای هر كیلووات ساعت صد تومان، به قیمت بیش از هزارو 300 تا هزارو 400 تومان به مزارع بفروشند. نیكزاد اضافه می‌كند: توانیر بعدها اعلام كرد كه برق را در شش ماه از سال به قیمت 700 تومان به مزارع می‌فروشد و در سه ماه پیك مصرف برق، بهای برق را گران‌تر هم خواهد كرد اما سؤال این است كه چرا برای صنایعی مثل آلومینیوم و فولاد این فرمول را مطرح نمی‌كنند. كوره‌های القایی آلومینیوم و فولاد بیش از 15 درصد برق ایران را مصرف می‌كنند.
او ادامه می‌دهد: علتش این است كه چون مستقیما محصولی كه ماینینگ در می‌آورد، پول است، شبكه‌های فساد نمی‌گذارند در مورد این صنعت روال قانونی انجام شود. در این صنعت برخی اقدامات فراقانونی انجام می‌شود زیرا در حال حاضر در رفسنجان یك فارم پنج‌هزارتایی روشن است و ظاهرا متعلق به چینی‌هاست. چرا در كیش یك فارم چهارهزارتایی روشن است. در منطقه پیام یك شركت ترك، چرا مزرعه ثبت كرده است و ظاهرا می‌خواهد 20 هزار دستگاه بیاورد. این شركت متعلق به تركیه نیست و یك ایرانی برای دورزدن قانون در تركیه شركت ثبت كرده است.
این كارشناس بیت‌كوین اضافه می‌كند: موضوع این است كه این مجموعه‌ها زمانی آغاز به كار كرده‌اند كه ماینینگ كالای قاچاق به حساب می‌آمد. آنها ماینرهای خود را وارد ایران كرده‌اند و چند سال است كه دارند كار می‌كنند. اما با چه روشی مجریان قانون راضی شده‌اند كه این مزارع پنج سال فعال شوند اما ما را زندان می‌برند و ماینرهایمان را توقیف می‌كنند؟
او می‌گوید: این مسائل نشان می‌دهد كه این فرایند بیمار است. وزارتخانه‌ای كه شغلش تأمین انرژی است و قیمت‌هایش مصوب است، توانسته است به انواع و اقسام مختلف، دستور مستقیم رئیس‌جمهور را كه مصوبه هیئت دولت دارد، نادیده بگیرد و برق را به قیمت اسمی 14 برابر ولی عملا هفت برابر به مزارع بیت‌كوین بفروشد.
صنعت ماینینگ استاندارد اختصاصی ندارد
نیكزاد تدوین استاندارد برای صنعت ماینینگ را اقدامی غیرقانونی می‌داند. او می‌گوید: تدوین استاندارد برای مزارع بیت‌كوین كاری غلط است زیرا این صنعت، نوپا بوده و در دنیا دانش تدوین استاندارد ماینینگ وجود ندارد. بنابراین هر استانداردی كه برای آن تدوین شود، ناظر بر استانداردهای غیرماینینگی و ضوابط عمومی بخش صنعت است.
این كارشناس بیت‌كوین بیان می‌كند: وقتی بحث تدوین استاندارد پیش می‌آید، این شائبه به‌وجود می‌آید كه طراحان این ایده می‌خواهند به یك دلیلی این صنعت را متوقف كنند. این شائبه چندان غیرواقعی نیست و برای آن دلایلی وجود دارد. از جمله فعالیت‌كردن مزارعی كه چند هزار ماینر دارند اما گمرك هنوز شماره اختصاصی برای ترخیص كالاهای مورد نیاز مزارع را اعلام نكرده است. بنابراین كسی ماینر قانونی به كشور وارد نكرده و مالیات آن را هم پرداخت نكرده است. بنابراین عملا این كالاها قاچاق هستند. در چنین شرایطی حتما یك نفر رفتار غیرقانونی كرده است كه چنین مزرعه‌ای احداث می‌شود. او ادامه می‌دهد: با این منطق، به نظر من تدوین استاندارد یك كار سودجویانه و فرصت‌طلبانه است. اگر این تصمیم برای درست‌شدن شرایط بود، قیمت برق صنعتی را اعلام می‌كردند تا ماینینگ‌ها خود را معرفی کنند و مراحل قانونی كار طی شود.
نیكزاد تأکید می‌كند: مصرف غیربهینه برق در مزارع بیت‌كوین مشابه استفاده از یك دستگاه پرس قدیمی در كارگاه‌های صنعتی است. هر كس برق را هدر بدهد، قیمت آن را به دولت پرداخت می‌كند. اگر مزارع بیت‌كوین هدررفت انرژی داشته باشند، به دلیل مصرف انرژی زیاد، درآمد آنها كاهش می‌یابد. او عنوان می‌كند: تدوین استانداردها فقط شیوه‌ای است كه جلوی این صنعت را بگیرند.
هدف از تدوین استاندارد، شناسایی فعالان بیت‌كوین
احمد جعفریان دیگر كارشناس بیت‌كوین در گفت‌وگو با «شرق» برخلاف نیكزاد امكان تدوین برخی استانداردهای تخصصی برای مزارع بیت‌كوین را رد نمی‌كند اما بر این باور است كه هدف از تدوین این استانداردها صرفا شناسایی افراد فعال در این عرصه است. او می‌گوید: كسب‌وكار مربوط به مزارع بیت‌كوین دو قسمت دارد؛ یك بخش آن منابع را مصرف می‌كند و بخش دیگر آن صادرات انجام می‌دهد. منابع مورد استفاده در این صنعت هم شامل دو بخش نیروی انسانی (كه خیلی مهم نیست) و برق است.
به گفته جعفریان در ایران ابتدا روی مصرف برق مزارع بیت‌كوین عمیق شدند و اعلام كردند كه نمی‌توان برق بدون تعرفه و برق خانوار را در اختیار مزارع قرار داد. به همین دلیل تصمیم گرفته شد برق صادراتی كه گران‌تر بود، در اختیار این صنعت قرار گیرد. تولید بیت‌كوین با این تعرفه برق هنوز برای كسانی كه بستر دارند، دارای صرفه اقتصادی است.
او می‌گوید: خدمات این صنعت در شرایطی كه ما تحریم هستیم، به‌دلیل غیرقابل كنترل بودن آن برای كشور مفید است. به همین خاطر باید كسب‌وكارها در این حوزه فعال شوند.
این كارشناس بیت‌كوین یادآور می‌شود: در استانداردكردن همیشه دو هدف داریم؛ هدف اول شناسایی كسی است كه فعالیتی را انجام می‌دهد و هدف دوم قانون‌گذاشتن برای آن فعالیت است. وقتی می‌گوییم یك استانداردی تعریف می‌كنیم و بر اساس آن مجوز می‌دهیم، در فرایند اعطای مجوز جدا از اینكه یك‌سری زیرساخت‌های فنی، محیط‌زیستی، بحث ایمنی و... را چك می‌كنند، فردی را كه در یك حرفه مشغول فعالیت هست هم شناسایی می‌كنند. او تأکید می‌كند: در صدور مجوز بیشتر هدف شناخت فرد است و در گام دوم رعایت مسائل فنی مد نظر قرار می‌گیرد.
جعفریان می‌گوید: در مجموع استاندارد فنی خاصی برای مزارع بیت‌كوین وجود ندارد. زیرا این مزارع خصوصی هستند و افراد با كمترین هزینه می‌خواهند درآمد خودشان را كسب كنند. سرمایه‌گذاری را خودشان انجام می‌دهند و اگر كسی به شما بگوید كه می‌خواهد لپ‌تاپتان را كه ابزار كار شماست و با آن كسب درآمد می‌كنید، استاندارد كند، شاید نپذیرید و بگویید می‌خواهم وسیله‌ام خراب شود. به گفته او مزارع بیت‌كوین تأثیر محیط‌زیستی داشته و باعث گرمایش محیط می‌شود كه در كشورهای سردسیر و اسكاندیناوی از این مسئله استفاده می‌شود اما در ایران در زمینه بحث گرمایش استاندارد خاصی وجود ندارد.
این كارشناس بیت‌كوین درباره تدوین استاندارد تخصصی برای مزارع بیت‌كوین بیان می‌كند: استاندارد تخصصی مثل استاندارد «دیتاسنتر» و «سی‌اندسی» را می‌توانند ترکیب كنند و یك‌سری استاندارد برای مزارع بگذارند.