در حالی سال 97 در حمایت از تولید داخلی و کالای ایرانی به نام "سال تولید ملی" نام‌گذاری شد که افزایش ناگهانی نرخ ارز در همان روزهای آغازین سال شوک بزرگی بر بازار و فعالین اقتصادی وارد کرد. هرچند شاید در نگاه اول بنظر برسد با افزایش نرخ ارز بر قیمت کالاهای وارداتی افزوده و باعث تسهیل فروش کالاهای ارزان قیمت داخلی می‌شود اما از سوی دیگر با بالارفتن هزینه‌های تولید مانند تامین مواد اولیه که بخش عمده آن از خارج از کشور وارد می‌شود و هزینه‌های انرژی باعث افزایش قیمت تمام شده کالاهای داخلی نیز می‌شود و مزیت رقابتی که درپی افزایش قیمت کالاهای وارداتی به وجود آمده بود را کاهش می‌دهد. در گزارش پیش‌رو سعی کردیم به بررسی تاثیر نوسان ارز بر تولید ملی و میزان کارآمدی راهکارهای دولت برای برون رفت از این بحران در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالین اقتصادی بپرادزیم.
چالش در تولید داخلی
چگونگی تامین هزینه‌های تولید یکی از چالش‌های مهم و بحث برانگیز حوزه صنعت در سال‌های گذشته بوده است. چالشی که هر بار بنا به دلایلی به قوت خود باقی ماند و بنظر می‌آید این‌‌بار نیز با نوسان نرخ ارز که موضوع تازه‌ای هم نیست سرمایه گذاری در تولید داخلی یکبار دیگر به چالش کشیده شود.
امیر کشانی ، عضو هیات نمایندگان اتاق اصفهان، با اشاره به اینکه در زمان نوسان قیمت ارز تولید توجیه منطقی ندارد می‌گوید: در چنین شرایطی کمتر فردی سرمایه خود را صرف تولید می‌کند؛ پس نوسان بازار ارز به ضرر تولید داخلی خواهد بود. مدیرعامل مجتمع چاپ و بسته‌بندی ماتریس نقش‌آفرین، ادامه می‌دهد: متاسفانه افزایش و یا کاهش قیمت ارز در کشور ما تابع مسائل سیاسی است نه اقتصادی؛ زیرا در چندین ماه گذشته هیچ اتفاق خاصی رخ‌نداده است که ناگهان بازار با چنین نوسانی رو‌برو شود.
کشانی اضافه می‌کند: متاسفانه این نوسان در روحیه مردم اثر می‌گذارد و باعث می‌شود امید افراد جامعه نسبت به تغییرات درست تبدیل به یاس شود. از سوی دیگر همین یاس و نگرانی مجدد بر اقتصاد تاثیرگذار خواهد بود و تا زمانی که دولت تغییرات اساسی و ملموس را انجام ندهد، ما شاهد نوسان اقتصادی خواهیم بود. تغییراتی مانند حذف و یا کاهش بودجه برخی از ارگان‌‌های دولتی تا پول آن به تولید و سفره مردم بازگردد.
دلار بهانه است
بی‌اعتمادی مصرف کنندگان نسبت به کیفت کالاهای داخلی یکی از بزرگترین چالش‌های پیش‌روی تولید ملی محسوب می‌شود. بنظر می‌آید افزایش هزینه‌های تولید در پی افزایش قیمت ارز و ناتوازنی در قیمت و کیفیت کالاهای داخلی و خارجی به ضرر تولید ملی نقش آفرینی می کند.
محمدجعفر ذره‌بینی، رییس پیشین کمیسیون تجارت اتاق اصفهان معتقد است: متاسفانه به علت تصمیمات اشتباه متولیان صنعت در دهه‌های گذشته پایه و اساس صنعت در کشور درست پی ریزی نشده است؛ از این رو نوسان قیمت ارز سرپوشی بر اشتباهات گذشته است. در حالی که اگر پایه و اساس صنعت در کشور ما درست طرح ریزی می‌شد، ما می‌توانستیم کالاهایی با كيفيت مشابه كالاهاي خارجي تولید کنیم و امروز نگران نوسان قیمت ارز نبودیم.
رکود در صنایع دستی
حوزه صنایع دستی که در گذشته بیشتر از دریچه فرهنگ و هنر مورد توجه قرار میگرفت در چند سال گذشته به خصوص با رونق مجدد گردشگری بار دیگر نقش محوری خود را در اقتصاد اصفهان پیدا کرده است. با وجود اینکه بنظر می‌آید قیمت ارز تاثیر چندانی در این حوزه نخواهد داشت اما به گفته عباس شیردل رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان نوسان ارز باعث آشفتگی در بازار این صنعت نیز شده است.
شیردل می‌گوید: با وجود اینکه مواد اولیه صنایع دستی ما از کارخانه مس شهید باهنر کرمان تامین می‌شود؛ اما با افزایش بهای ارز، قیمت مس و مصنوعات آن به سرعت افزایش پیدا می‌کند و در شرایط نوسان که قیمت ارز ناگهان افزایش و یا کاهش پیدا می‌کند باعث رکود در این حوزه خواهد شد. همچنین با افزایش قیمت ارز به قیمت حامل‌های انرژی نیز اضافه می‌شود که این چالش دیگری برای صنایع دستی اصفهان است.
عاقبت دلار تک نرخی
تک نرخی کردن ارز یکی از راهکارهای مهم دولت در روزهای اخیر برای کنترل بازار و بازگرداندن آرامش به آن بود. به این شکل درحالی که قیمت دلار عادی از حدود 6000 تومان به 4200 کاهش یافت؛ نرخ دلار مبادلاتی که باید در اختیار فعالین اقتصادی و صنعتی قرار گیرد از 3500 به 4200 افزایش پیدا کرد.
امیرکشانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه دلار مبادلاتی با قیمتی کمتر از نرخ موجود در بازار تنها در اختیار افراد بسیارخاص قرار میگرفت، تک نرخی کردن دلار در چند روز اخیر را اقدامی درست دانست و تصریح کرد: یکی از انتقادات ما به دولت این بود که قیمت دلار در بودجه 97 را 3500 تومان در نظر گرفته بودند در حالی که چنین نرخی در بازار اصلا موجود نبود و همین تفاوت میان نرخ دلار مبادلاتی با دلار موجود در بازار که در اختیار فعالین اقتصادی و نظام اقتصادی کشور قرار میگرفت خود باعث ایجاد رانت شده بود. او ادامه داد: این اقدام دولت درست بود؛ اما نه با این قیمت. زیرا قیمت دلار همپا و مساوی با افزایش تورم باید افزایش پیدا کند. در غیر این صورت به تولید خارجی سوبسیت داده ایم. اما دولت به دلایلی جلوی افزایش قیمت دلار را گرفته که باعث عمیق تر شدن رکود در تولید نیز خواهد شد. در حالی که فعالین و کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کردند در جایی فنر کنترل نرخ ارز از دست دولت رها شود و با نوسان شدید قیمت ارز در بازار رو‌برو شویم.
سیاست کنترلی
دکتر بابک صفاری استاد دانشگاه، پژوهشگر و تحلیل‌گر حوزه اقتصاد نیز معتقد است: این سیاست، هم اکنون یک سیاست کنترلی است؛ اما این اقدام باید زودتر انجام میگرفت تا نقش دولت در شکل گیری بازار آزاد و تک نرخی برجسته شود. اکنون دولت با ایجاد یک سامانه، ارز را با نرخ ثابتی در اختیار متقاضیان در بازار قرار می هد. این در حالی است که فعالین اقتصادی در هر بازاری همیشه جلوتر از دولت حرکت می‌کنند و دولت باید پشت سر فعالین و عاملین اقتصادی حرکت کند. بنابراین لازم است دولت دخالت کمتری در بازار داشته باشد تا با توجه به میزان عرضه و تقاضای موجود، بازار در قیمت مشخصی به تعادل برسد؛ مانند هر بازار دیگری چون مسکن، میوه و ... .
در همین حال جمشید عدالتیان ، اقتصاددان و عضو اتاق بازرگانی نیز در مورد سیاست تک نرخی کردن ارز گفت: به نظر بنده تک نرخی شدن ارز که یکی از انتظارت فعالین اقتصادی و تولید کنندگان بود؛ هرچند دوام چندانی نخواهد داشت و با فشار تقاضا و اینکه این سیاست قادر به پوشش تمام نیازهای متقاضیان نیست، احتمالا دوباره دو نرخ بر بازار حاکم خواهد شد.
راهکارهای دیگر
جمع‌آوری دلار کاغذی از بازار و محدود کردن فعالیت صرافی‌ها از جمله اقدامات دیگر دولت برای کنترل بازار در روزهای اخیر بود. دکتر بابک صفاری، در این مورد می گوید: به طور کلی در دنیا جای نگهداری پول در بانک است و هر فرد مجاز است که مقدار معینی پول کاغدی نزد خود نگه دارد. اما از انجایی که در کشور ما سامانه و سازکار درستی برای نگهداری و مبادله ارز مانند کارت‌های اعتباری، ویزا کارت و یا مستر کارت وجود ندارد؛ افراد متقاضی ناچارند برای مبادله تجاری ارز کاغدی را نزد خود نگهدارند از این رو دولت هم نظارت درستی بر میزان ارزی که نزد مردم است نداشته و ندارد. از این رو این اقدام باید زودتر انجام می‌شد تا جلو برخی از آشفتگی ها نیز گرفته شود.
منبع: نوسان