اقتصاد بازار: بسیاری او را پدر کوره بلند در صنعت فولاد ایران می دانند. تجربه سالها تلاش و مدیریت در ذوب آهن اصفهان و تدریس ده ساله به عنوان استاد متالوژی دانشکده فنی دانشگاه تهران، او را به چهره برگزیده در چشم انداز توسعه فولاد ایران مبدل ساخته است. سیروس موتمن معتقد است که صنعت فولاد، باید با تمام قدرت مسیر توسعه و سرمایه گذاری را طی نماید؛ دامنه کشمکش، جنگ و ویرانی در منطقه خاورمیانه خاتمه خواهد یافت و آن زمان است که کشورهای منطقه برای نوسازی و بازسازی خود به صنعت فولاد ایران احتیاج داشته و ایران، جزیره ثبات و آرامش در خاورمیانه، فرصتی مغتنم برای توسعه صنعت فولاد و بهره برداری از این فرصت بی نظیر خواهد داشت. مدیرعامل پیشین مجتمع صنایع قائم رضا و معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت پرشیا فلز اسپادانا، تاکید دارد که در همین شرایط بحران و رکود فعلی در طرح های عمرانی و مسکن، با راهکار صادرات، رونق بازار فولاد ایران در دسترس خواهد بود. گفتگوی ما را با مشاور عالی شرکت ذوب آهن اصفهان می خوانید؛

اقتصاد بازار: فولاد ایران با توجه به رکود جهانی با مشکلاتی مواجه است با این وجود چه جایگاهی را برای آن پیش بینی می کنید؟
علیرغم مسائل و مشکلات بین المللی در رابطه با فولاد، وجود رقبا و دامپینگ هایی که به خصوص در سال گذشته انجام شد تولید فولاد در ایران رو به افزایش است. به عنوان مثال تولید فولاد در سال 94 نسبت به سال 93 رشد داشت و به نظر می رسد تولید این محصول در سال 95 نیز افزایش یابد. در سال 94 حدود 16.5 میلیون تن تولید فولاد کل کشور بود و اکنون با ظرفیت سازی هایی که در حال انجام است پیش بینی می شود به افق چشم انداز 1404 نزدیک شویم. البته با توجه به طرح جامع فولاد معتقدم به طور قطعی به ظرفیت 35 تا 40 میلیون تن فولاد در کشور دست یابیم چرا که اکنون در حال ظرفیت سازی حدود 28 میلیون تن فولاد هستیم که در سال های آینده راه اندازی می شود.

اقتصاد بازار: تصور می کنید با توجه به شرایط موجود مصرف فولاد کشور بیشتر می شود؟
با توجه به برنامه های عمرانی کشور و در صورت رونق ساختمان سازی مصرف فولاد کشور معادل 20 میلیون تن خواهد بود البته پیش بینی شده در افق 1404 معادل 16 میلیون تن صادرات داشته باشیم که این کار مشکلی است چرا که رقبای سرسختی همچون ترکیه و چین داریم و با این میزان ظرفیت و میزان مصرف، صادرات ما معادل 3 تا 5 میلیون تن خواهد بود. به طور قطع توسعه اقتصادی کشور بعد از نفت در معادن و فولاد است. ما معادن سنگ آهن و زغال سنگ به عنوان ماده اولیه و همچنین منابع انرژی لازم و نیروهای متخصص و کارشناسان برجسته را برای تولید فولاد داریم. که اینها ما را به آینده فولاد خوشبین می کند.

اقتصاد بازار: با این وجود، چه مشکلاتی در مسیر توسعه صنعت فولاد است؟
متاسفانه زیرساخت های لازم برای توسعه فولاد در افق 1404 پیش بینی نشده است. حتی نوع فرآیند تولید برای رسیدن به این برنامه مشخص نیست که تولید به روش کوره بلند انجام شود و یا روش احیا مستقیم اولویت یابد. اگر تولید فولاد به روش کوره بلند باشد باید به معادن زغال سنگ برسیم. همچنین روش احیا مستقیم نیازمند زیرساخت هایی همچون گندله، تامین برق و گاز است. خوشبختانه مسئولین فولاد کشور و مدیرعامل ایمیدرو اکتشاف 200 کیلومتر مربع اکتشاف معادن را در دستور کار قرار داده است تا به مواد زغال سنگ و مواد آهنی دست یابیم. از سوی دیگر حتی اگر ما به ظرفیت تولید 35 میلیون تن فولاد دست یابیم، جاده های ما کشش جابجایی این میزان ظرفیت را ندارد بنابراین باید توسعه حمل و نقل ریلی در دستور کار قرار گیرد. همچنین با توجه به محدودیت منابع آب، توسعه طرح های فولادی و محل های آن باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد. اینها مسائلی است که باید همزمان با توسعه فولاد در نظر گرفته می شد اما به آن توجهی نکردیم و برای رسیدن به افق 1404 باید یک سری زیرساخت ها انجام شود.

اقتصاد بازار: یعنی معتقدید که استراتژی توسعه صنعت فولاد مشخص نشده است؟
دقیقا. هدف مشخص شده ولی عوامل دسترسی به آن از خود هدف مهمتر است. برنامه چشم انداز فولاد خوب بود اما وقتی در محتوا قرار می گیریم، نکات مبهم و ناگفته ای در آن وجود دارد. البته با بررسی های انجام شده در طرح جامع فولاد طی سال گذشته، به این نکات تا اندازه ای مشخص گردیده است. فکر می کنم، ما باید بیشتر بر روی معادن سنگ آهن و زغال سنگ برای توسعه فولاد برنامه ریزی کنیم.

اقتصاد بازار: با وجود رکود حاکم فعلی بر بازار جهانی تصور می کنید سرنوشت فولادهای کوچک که طی سالهای اخیر مجوز تولید و بهره برداری دریافت کرده اند به کجا خواهد رسید؟
از بُعد اقتصادی کارخانجاتی مقرون به صرفه هستند که جدای از تکنولوژی های روز، دسترسی به آب و مواد اولیه و بسیاری از پارامترهای دیگر را داشته باشند و به یکی از پارامترها و شاخص های اصلی اقتصادی این پلنت ها که میزان ظرفیت تولیدی آنهاست دست یابند. عمدتا فولاد مبارکه به سه دلیل از بُعد اقتصادی موفق است. اول، نسبت به سایر فولادها نوسازتر و تکنولوژی به روزتری دارد. دوم، سقف ظرفیت تولید 5.5 میلیون تن تولید را دارد و سوم، با گاز و برق سوبسید دار کار می کند که در مجموع هزینه های تمام شده برای تولید یک تن فولاد برای این شرکت مناسب بوده و می تواند سود خوبی را عاید این مجموعه کند. اما بقیه شرکت ها به دلیل ظرفیت پایین و نوع تکنولوژی های خود دچار مشکل هستند.
یکی از شاخص های مهم برای تولید فولاد چه احیای مستقیم و چه کوره بلند، راهکارهای کاهش قیمت تمام شده محصول است. توجه داشته باشید که در تمام دنیا، حدود 75 درصد از تولید فولادسازان به روش کوره بلند و مابقی از روش احیا مستقیم صورت می گیرد اما در ایران به دلیل وجود منایع کافی گاز، این نسبت معکوس بوده و ما بیشتر متمایل به روش احیا مستقیم گردیده ایم. به اعتقاد من توسعه فولاد در کشور باید به هر دو روش کوره بلند و احیای مستقیم ادامه یابد. هرچند که در حال حاضر تعدادی از کوره بلندهای ما به دلیل فقدان همان زیرساخت ها خوابیده اند، چراکه ما توسعه کک سازی را ادامه ندادیم تا کک مورد نیاز این کوره بلندها را تامین کنیم. اما یکی از دلایلی که حتی شرکت های بزرگ نتوانستند از نظر اقتصادی سود خوبی داشته باشند این بوده که استفاده از تکنولوژی های نوین را در دستور کار خود قرار نداده اند. البته اخیرا ذوب آهن در این راستا اقداماتی انجام داده و همینطور فولاد زرند کرمان، که با توسعه واحدهای کک سازی، سوخت مورد نیاز کوره های بلند فراهم خواهد شد و از این نظر به نظرم آینده خوبی پیش روی این شرکتها خواهد بود.
از سوی دیگر یکی از مسائل مهم توسعه فولاد مسائل زیست محیطی است که نیازمند سرمایه گذاری زیادی است. به خاطر دارم که میزان گرد و غبار در دودکش ها عدد بالاتر از 400 میلی گرم بود، که در حال حاضر به زیر 200 میلی گرم رسیده است و این امر به حفظ محیط زیست کمک زیادی می کند. یقینا تنها با حفظ محیط زیست، توسعه فولاد یک توسعه پایدار خواهد بود. البته امروز فولادهای کوچک هم سعی در استفاده از آخرین تکنولوژی ها مدرن دارند و البته باید به فرایندهایی دست یابند که میزان هزینه های آنها کاهش یابد تا بتوانند به توجیه اقتصادی مناسبی دست یابند.

اقتصاد بازار: به اعتقاد شما سرمایه گذاری خارجی به نفع فولاد کشور ما است؟
به طور قطع سرمایه گذاری در بخش فولاد خوب و نتیجه بخش است. اگر امروز چین که به عنوان یکی از غول اقتصادی دنیا مطرح است به دلیل سرمایه گذاران خارجی بزرگی بود که در برهه ای از زمان وارد این کشور شدند. مزیت سرمایه گذار خارجی این است که سرمایه گذار از بعد نقدینگی و تامین مالی در کشور ما سرمایه گذاری می کند. همچنین زمانی که سرمایه گذار خارجی در کشور می آید به دنبال سود است. بنابراین از جدیدترین تکنولوژی ها استفاده می کند تا زودتر به سود برسد. بنابراین حقیقت توسعه صنعت فولاد با جذب سرمایه گذاری خارجی و در دو عامل اصلی تامین امنیت کشور مقصد، و بازگشت امن سود حاصله، می توان خلاصه کرد. در اینصورت نظر من برای افزایش سرمایه گذاری در صنعت فولاد قطعی تر خواهد شد. البته تاکید می کنم سرمایه گذاری خارجی در کشور باید نه در قالب فاینانس بلکه به صورت تامین منابع نقدینگی انجام شود که در این شرایط توسعه فولاد قطعی خواهد بود./