اقتصاد بازار: رشد تولید ناخالص ملی در کلیه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به کم ترین میزان خود در 15 سال اخیر رسیده و این روند نزولی بر مصرف فولاد در این کشورها نیز تأثیری منفی داشته است . بلومبرگ اخیراً گزارشی مبنی بر کاهش 35 درصدی درآمد بزرگ ترین بانک عربستان ارائه داد که در پی انتشار آن شاخص بورس عربستان نزولی شد و شاخص بورس های دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را هم کاهش داد . به عقیده بسیاری از تحلیلگران اقتصادی اُفت قیمت نفت در بازارهای جهانی به کاهش بودجه و در پی آن کاهش میزان هزینه دولت های عربی برای ساخت پروژه های جدید منجر شده است . صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده بیشترین رشد تولید ناخالص داخلی در سال 2016 متعلق به کویت باشد و بعد از آن قطر دارای بیشترین رشد تولید ناخالص داخلی خواهد بود؛ اما رشد تولید ناخالص داخلی در کشورهای بحرین ، عمان ، عربستان و امارات در حدود 1 تا 3 / 2 درصد کاهش خواهد یافت . به طور کلی این رشد در کشورهای حاشیه خلیج فارس در سال 2016 در حدود 8/1 درصد است که پائین ترین سطح از سال 2000 می باشد . تحلیلگران اقتصادی این کشورها کاهش قیمت نفت ، تضعیف جایگاه بخش خصوصی در این کشورها و کمبود نقدینگی در سیستم بانکی آنها را از عمده دلایل این وضعیت می دانند . به عنوان نمونه آقای المریخی مدیر عامل قطر استیل در مصاحبه ای با مجله متالز ماگازین عنوان کرده که افت قیمت نفت بر برنامه های فولاد قطر هم تأثیر داشته زیرا نفت پایه و اساس سرمایه گذاری ها و پروژه ها درکشورهای حاشیه خلیج فارس است و اُفت قیمت آن تأثیر منفی بر برنامه های توسعه ای فولاد قطر هم داشته است؛ وی در ادامه می افزاید : البته ما مطمئن هستیم که این فرآیند تغییر می کند، بنابراین همچنان در حال توسعه برنامه های خود بوده و با این شرایط مقابله خواهیم کرد .
وضعیت ساخت و ساز در کشورهای حاشیه خلیج فارس به دلایلی که عنوان شد در رکود شدیدی به سر می برد به حدی که این کاهش در عربستان براساس گزارشات مرکز اقتصادی خاورمیانه حدود 4 درصد است و رکود در این بخش متعاقباً به کاهش مصرف فولاد می انجامد . به عنوان مثال الرمیسی مدیر اجرائی فولاد امارات در مصاحبه با بلومبرگ گفته در این کشور مصرف سرانه فولاد برای هر نفر در سال 2010 حدود 400/1 کیلوگرم بوده که این رقم فعلاً به 800 کیلوگرم کاهش یافته است . شرایط اقتصادی کنونی در منطقه خلیج فارس برای فولاد هم چالش برانگیز است؛ اما با توجه به اینکه این دولت ها سعی دارند با تنوع بخشیدن به اقتصادهای خود اتکا درآمد نفتی را کاهش دهند شاید نوید بخش رونقی در بخش فولاد این کشورها باشد . عربستان سعودی قصد اصلاحات اقتصادی در چشم انداز 2030 را دارد اما فعالان بازار فولاد درباره تأثیر فوری و البته مثبت این تصمیمات بر بازار فولاد تردید دارند و آن را برنامه ای بلند پروازانه می دانند که اگر هم موفق شود، تا قبل از سال 2020 نتایج آشکاری در پی نخواهد داشت.. به عقیده فعالان اقتصادی یکی از بهترین فرصت ها برای کشورهای حاشیه خلیج فارس پتانسیل موجود در صنایع پائین دستی مانند فولاد و سیمان است . براساس تخمین های مرکز اقتصادی خاورمیانه استفاده از فرصت های موجود در این صنایع می تواند تولید ناخالص داخلی این کشورها را به 160 میلیارد دلار افزایش دهد، در نتیجه دولت ها در این منطقه باید با کاهش سطح واردات از تولیدکنندگان داخلی حمایت کنند .
در حاشیه کنفرانس فولاد عرب که اخیراً در دبی برگزار شد، کشورهای عربی خواستار وضع عوارض وارداتی بالا مانند اتحادیه اروپا و آمریکا بر محصولات فولادی وارداتی شدند . اکثر تولیدکنندگان حاضر در این کنفرانس خواستار افزایش عوارض وارداتی بر محصولات فولادی غیر عرب از 5 درصد به 15 درصد شدند . مدیرعامل فولاد امارات در این کنفرانس اشاره کرد که درکشورهای اروپائی با توجه به هزینه های بالای انرژی، قیمت ها رقابتی تر از کشورهای حاشیه خلیج فارس است و این به دلیل حمایت دولت های متبوعشان می باشد؛ وی ابراز امیدواری کرد که در خاورمیانه هم چنین حمایت هائی از تولیدکنندگان فولاد به عمل آید . گفتنی است که بحث بر سر افزایش تعرفه وارداتی بر محصولات فولادی ماه ها است که در کشورهای حاشیه خلیج فارس جریان دارد و تولیدکنندگان این کشورها خواستار وضع عوارض 15 درصدی هستند؛ اما تاکنون مقامات رسمی این کشورها تصمیمی جدی در این زمینه نداشته اند . تخمین زده می شود این افزایش تعرفه بیشتر بر محصولاتی چون میلگرد ، مفتول و ورق های پوشش دار وضع شود و به احتمال زیاد دیگر محصولات فولادی شامل افزایش تعرفه وارداتی به کشورهای این منطقه نخواهد شد . به هرحال فولادسازان عرب عکس العمل جدی و البته سریعی را از دولت های خود در این زمینه انتظار دارند . طبق آخرین آمار World steel تولید فولاد خام در کشورهای عربستان و قطر در نُه ماه ابتدای سال 2016 به ترتیب 20 و 11 درصد کاهش داشته و تولید در امارات متحده عربی در مقایسه با نُه ماه ابتدای سال 2015 تقریباً بدون تغییر باقی مانده است.
ریحانه سرلک/ کارشناس موسسه استیل پرایس
به نقل از ماهنامه نوسان