بدون تردید، جذب نیروهای متخصص و کارآمد در صنعت فولاد، در بلندمدت می‌تواند باعث بهرهوری در واحدهای تولیدی این صنعت استراتژیک در کشور گردد. اما فرایند جذب نیرو در کارخانجات مناطق محروم چگونه است؟ چه آمیزه و ترکیبی از نیروی‌های بومی و غیربومی در ساختار اداری یک کارخانه بزرگ در یک منطقه محروم می تواند کارساز باشد؟ آیا این تصور که با احداث کارخانه در یک منطقه محروم، باید صد درصد نیروهای آن کارخانه از اهالی بومی آن بخش باشند، درست است؟ آیا این ترکیب نیرویی، باعث عدم هماهنگی در انجام وظایف و ایجاد باند و باندبازی نمی شود؟ این گزارش سعی دارد به پاسخ این پرسش بپردازد که آیا اولویت‌دهی بیشتر به سمت جذب نیروهای بومی، می تواند باعث رشد صنعت فولاد گردد؟ موضوعی که بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند درصد تقسیم‌بندی بومی و غیربومی نیروها در فولادسازان، می‌تواند با توجه به شرایط منطقه و هر استان تعیین گردد تا شاهد بیشترین میزان بهرهوری در این زمینه بود.
مزایای جذب نیروی بومی
جذب نیروی‌های بومی در وهله نخست می‌تواند برای یک واحد تولیدی از جمله فولادسازی همراه با مزایای بسیاری باشد. فرزاد ارزانی، مدیرعامل شرکت هرمزگان معتقد است: در وهله نخست مسلم است که یک واحد تولیدی برای آن که با بیشترین سودآوری همراه باشد، جذب نیروی بومی برای آن در اولویت قرار خواهد گرفت. زیرا زمانی که نیروی بومی در کنار خانواده و زندگی و شهر خود مشغول به کار باشد، به‌طور مسلم بهرهوری بیشتری خواهد داشت. این در مقایسه با زمانی که نیروی غیربومی به کار گمارده می شوند که باوجود ناآشنایی به منطقه و مسائل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن، هم برای خود و هم برای واحدهای تولیدی مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.
ارزانی با اشاره به اینکه جذب نیروی بومی قطعاً همراه با مزایای بیشتری است، عنوان کرد: البته در برخی موارد این موضوع مطرح است که نیروی بومی ممکن است تخصص لازم را برای واحدهای فولادسازی نداشته باشد. در این صورت طبیعی است که واحد تولیدی برای بهرهوری بیشتر خود از نیروهای غیربومی استفاده کند تا کار با وقفه روبرو نشود. وی در ادامه با اشاره به این موضوع که فرمول صددرصدی برای جذب افراد بومی در برابر غیربومی نداریم، گفت: البته این موضوع که به‌صورت مطلق عنوان کنیم که نیروی‌های بومی در اولویت قرار بگیرند و صددرصدی نیروها در فولادسازی از این افراد انتخاب شوند حتمی نخواهد بود. چراکه به‌طور قطع نیاز به تخصص‌های بیشتر وجود دارد که ممکن است در بین افراد بومی کمتر پیدا شود. ارزانی تأکید کرد: اما طبیعی است تا آنجا که تخصص اجازه بدهد نیروی‌های منطقه و بومی در اولویت نخست برای به‌کارگیری در فولادسازی‌ها در نظر گرفته می شوند.
در جذب نیروها باید شرایط را سنجید
بسیاری اعتقاد دارند که در جذب نیروهای بومی و غیربومی باید شرایط منطقه را در نظر گرفت تا در نهایت به بیشترین میزان بهرهوری دست یافت. در این‌باره محمدرضا بنی‌اسدی، مدیرعامل گروه صنایع فولاد صبح پارسیان اظهار کرد: در مورد جذب نیروهای بومی باید به دو موضوع توجه کرد، یکی بافت نیروی‌های کارخانه است، از جمله اینکه در جذب نیروهای بومی باید از بافت‌های مختلف در همان منطقه بهره گرفت تا صرفاً بافت قبیله‌ای و عشیره‌ای در واحد شکل نگیرد و بتوان کنترل مدیریتی در این زمینه ایجاد کرد.
بنی‌اسدی در ادامه خاطرنشان کرد: برای مثال در بندرعباس برای مدیریت جذب نیرو ترجیح داده شد که ۱۰۰درصد نیروها از بندرعباس انتخاب نشوند. چون این ترکیب یک شکل از نیرو در هماهنگی‌ها و روش کار ممکن بود، مشکلاتی به‌وجود آورد و جذب صددرصدی با مشکل ایجاد باند و باندبازی روبرو شود. بنابراین ترجیح داده شد که ۶۰درصد از نیروی بومی و۴۰ درصد از نیروی غیربومی استفاده شود. وی ادامه داد: با توجه به این موضوع و ترکیب‌بندی این گونه مطرح شد که در جذب ۴۰درصد افراد غیربومی، بیشتر نیروهای کارگر ماهر و نیروهای متخصص‌تر در اولویت قرار گیرند.
مدیرعامل گروه صنایع فولاد صبح پارسیان با اشاره به اینکه جذب نیروهای بومی و غیربومی ممکن است در هر استانی متفاوت باشد، عنوان کرد: شرایط هر استان نسبت به استان‌های دیگر متفاوت است، برای مثال در اصفهان نیروهای متخصص در کارخانه‌های فولادی نسبت به استان‌های دیگر بسیار بیشتر است و نیروی تحصیلکرده بالایی دارد، اما در مناطق و استان‌های جنوبی این نیروی‌های متخصص کمتر هستند. بنابراین چندان نمی‌توان جذب نیروی بومی و غیربومی را در تمامی استان‌ها تعمیم داد و درصدبندی کلی برای آن در نظر گرفت.
مدیرعامل گروه صنایع فولاد صبح پارسیان در ادامه گفت: با توجه به اهمیت تکنیسن‌کارها در فولادسازی بیشتر کارخانه‌های فولادسازی که راه‌اندازی می‌شود، بیشترین جذب نیرو را از تکنیسن‌کارها خواستار هستند تا مهندسان. بنی‌اسدی ادامه داد: در جذب نیرو به واحدهای فولادی به‌صورت دستورالعمل کلی نمی‌توان بخشنامه داد و این موضوع در کل بستگی به خود منطقه خواهد داشت که چه ترکیبی از افراد بومی و غیربومی را انتخاب کند. وی در پایان افزود: البته مطرح کردن موضوع انتخاب افراد بومی یا ترکیب‌بندی از نیروی بومی در برابر غیربومی در میان مسئولان استانی ایجاد حساسیت می‌کند و آن ها ترجیح می‌دهند تا نزدیک به صددرصد از نیروهای بومی استفاده شود. اما برای بهرهوری بیشتر و با توجه به شرایط منطقه باید بتوان ترکیب مناسب و معقولی از نیروی‌های بومی و غیربومی به‌دست آورد.