از ابتدای سال‌جاری موضوعی که فولادسازان چه در سطح داخل و چه در سطح بین‌المللی درگیر آن شده‌اند، موضوع کمبود الکترود گرافیتی است که همین موضوع سبب افزایش نرخ شمش طی چند ماه گذشته در سطح بین‌المللی شده و تبعات آن نیز بازار داخلی را تحت تأثیر خود قرار داده است. الکترود گرافیتی یکی از اقلام پرمصرف فولادسازان به‌شمار می‌رود که با ادغام دو شرکت بزرگ تولید الکترود گرافیتی در سطح جهان، سبب شده است که بخش بیشتری از بازار را در دست گرفته و به‌جای ایجاد رقابت در بازار، درصدد قبضه بازار به نفع خود باشند.
میزان مصرف الکترود در هر کیلو فولاد
با توجه به کمبود و نوسانات قیمتی شدید الکترود گرافیتی در فولادسازی طی چند ماه گذشته، این پرسش برای فولادسازان کشور مطرح است که تأثیر الکترود و مصرف آن در تولید هر کیلوگرم فولاد به چه میزان است و فولادسازی با نایاب شدن الکترود چه آینده‌ای در پیش‌رو خواهد داشت؟ در این‌باره بهرام سبحانی، مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان معتقد است، مصرف الکترود گرافیتی در کوره‌های فولادسازی به پارامترهای متعددی ازجمله شارژ کوره (قراضه، آهن اسفنجی یا ترکیبی) ظرفیت کوره، قدرت ترانس، زمان ذوب (Tap-to-Tap) و کیفیت الکترود بستگی دارد، اما در شرایط مناسب مصرف الکترود حدود ۵/۲کیلو بر تن در کوره قوس و ۵/۱کیلو در کوره پاتیلی است که در مجموع ۴کیلو بر تن می‌شود. سبحانی در ادامه خاطرنشان کرد: در حال‌حاضر الکترود برای خرید در بازار جهانی وجود ندارد که نرخ آن مشخص باشد به همین دلیل فولادسازهای منطقه در آستانه تعطیلی هستند و برای خرید یا قرض الکترود مرتب با فولاد مبارکه مکاتبه می‌کنند.
کمبود الکترود سبب گران شدن شمش فولادی
کمبود الکترود گرافیتی سبب گران شدن محصولات فولادی در سطح بین‌المللی و به تبع آن داخلی شده است. در این‌باره سیدرضا شهرستانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران عنوان کرد: نرخ تمام‌شده فولاد در سطح جهانی روند صعودی به خود گرفته است و این مسئله باعث افزایش قیمت تمام‌شده برای تولیدکنندگان فولادساز در داخل شده و به د‌نبال خود سبب افزایش قیمت شمش فولاد، بیلت و محصولات نوردی شده است. وی با اشاره به این موضوع که بازار داخلی در رکود به‌سر می‌برد، اذعان کرد: در بازار داخلی با تقاضای چندانی روبه‌رو نیستیم و در حقیقت کسانی اقدام به خرید محصولات نوردی می‌کنند که مصرف‌کننده واقعی به‌شمار می‌روند. شهرستانی با توضیح اینکه بیشتر واحدهای تولیدی در کشور برای تولید شمش از الکترود استفاده می‌کنند، عنوان کرد: هم‌اکنون موضوعی که در سطح جهان اتفاق افتاده این است که نرخ الکترود در سطح جهانی ۵ تا ۷ برابر افزایش یافته است؛ با توجه به این موضوع نرخ فروآلیاژها نیز در سطح جهان با ۵۰درصد افزایش مواجه شده و این امر سبب شده تا نرخ تمام‌شده در کل دنیا روند صعودی به خود بگیرد. در نتیجه افزایش هزینه‌ها در فولادسازی سبب افزایش قیمت‌ها شده است. وی در پاسخ به این پرسش که دلایل گران شدن الکترود گرافیتی در سطح بین‌المللی به چه مسائلی بازمی‌گردد، عنوان کرد: دو شرکت بزرگ الکترودسازی در دنیا با یکدیگر ادغام شده و این امر سبب شده که این دو شرکت کل یا بیشتر بازار را در دست بگیرند و به‌جای اینکه به رقابت در بازار بپردازند، بیشتر در حال افزایش قیمت محصولات خود هستند. شهرستانی در ادامه یادآور شد: باوجود چنین کمبود الکترود گرافیتی در بازار حتی افزایش قیمت بیشتر از این هم دور از انتظار نیست.
الکترودهای ۱۳هزار دلاری
قیمت الکترود گرافیتی به ۱۳هزار دلار در هر تن افزایش یافته، این در حالی است که پیش از این قیمت آن حدود ۲هزار دلار بود. این گران شدن نهاده فولادی سبب افزایش بهای تمام‌شده محصولات فولادی از جمله شمش در داخل کشور شده است. در این‌باره سیدبهادر احرامیان، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل گران شدن شمش مربوط به گران شدن قیمت‌های این محصول استراتژیک جهانی است که سبب شده قیمت شمش، روند صعودی به خود بگیرد. این افزایش قیمت جهانی بیش از افزایش قیمتی است که در روند افزایش داخلی روی داده است. احرامیان در ادامه خاطرنشان کرد: نرخ شمش داخلی همچنان با قیمت‌های جهانی نیز یکسان نشده و تا حدی قادر شده است که خود را به قیمت‌های جهانی نزدیک کند، از این‌رو گران شدن آن تا حدی طبیعی به نظر می‌رسد. احرامیان با اشاره به دلایل گران شدن نرخ شمش در سطح جهانی خاطرنشان کرد: افزایش قیمت شمش که در بازار مشاهده می‌شود، ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی و افزایش نرخ برخی نهاده‌های تولید نظیر الکترود گرافیتی بوده است. وی در ادامه با اشاره به افزایش یک باره قیمت الکترود گرافیتی توضیح داد: الکترود گرافیتی از ۲ هزار دلار به ۱۳هزار دلار در هر تن صعود کرده است. بنابراین افزایش نرخ شمش در بازار داخلی تنها یک تعدیل جزئی نرخ بوده و تنها انعکاس افزایش نرخ نهاده‌های تولید فولاد بوده است.
نیاز الکترود گرافیتی در ایران
گفتنی است که الکترود گرافیتی، قطعه‌ای است که برای انتقال جریان بالای الکتریسیته به کوره‌های قوس الکتریکی به منظور ذوب شارژ فلزی استفاده می‌شود و این قطعه در کارخانه‌هایی که با روش قوس الکتریکی فعالیت می‌کنند، به کار برده می‌شود. از آنجا که ایران بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان از طریق فرآیند احیای مستقیم است، این قطعه در کارخانه‌های فولادی ایران کاربرد بسیاری دارد؛ از این‌رو تأمین آن یکی از نیازهای اولیه صنعت فولاد کشور به‌شمار می‌رود.
کارشناسان معتقدند که نیاز سالانه کشور به این قطعه ۴۰ تا ۵۰ هزار تن است و با توجه به اهداف صنعت فولاد کشور در افق ۱۴۰۴ حدود ۹۰ تا ۱۰۰هزار تن الکترود گرافیتی مورد نیاز است، این درحالی است که بیشتر نیاز صنعت فولاد به الکترود گرافیتی از کشورهای خارجی تأمین می‌شود.
البته به منظور تولید الکترود گرافیتی در کشور، یک کارخانه در اردکان در حال احداث است که پیش از این به دلیل تحریم‌های سال‌های گذشته مراحل احداث آن متوقف شده بود اما پس از برجام عملیات احداث آن دوباره از سر گرفته شده است. ظرفیت کارخانه الکترود گرافیتی اردکان ۳۰هزار تن و قابل توسعه تا ۴۵هزار تن در سال است. با بهره‌برداری از واحد تولیدی الکترود گرافیتی اردکان، وابستگی کشور به تأمین‌کنندگان خارجی از بین می‌رود و صنعت فولاد کشور از واردات در زنجیره فولاد بی‌نیاز می‌شود.
نوسان/ سارا اصغری