ایران طی چهار دهه گذشته به دلیل مسائل سیاسی در لیست تحریم های یکجانبه دنیا و به خصوص آمریکا قرار دارد و به گفته کارشناسان به طور مشخص افراد و شرکت هایی که مستقیما با آمریکا مراوده داشتند، در این سال ها با ایران قطع رابطه کردند و حتی بعد از امضاء برجام نیز از معامله مستقیم با شرکت های ایرانی برحذر بودند. با این وجود با خروج آمریکا از برجام، تحریم های جدید به کشور تحمیل شد و هفته گذشته نیز دولت ترامپ در اقدامی عجیب، نام بیست شرکت ایرانی از جمله فولاد مبارکه اصفهان را در لیست تحریم های خود قرار داد.

به گفته برخی کارشناسان قرار گرفتن فولاد مبارکه و 19 شرکت دیگر در لیست تحریم های جدید آمریکا نوعی بازی سیاسی برای تخریب بازار سرمایه ایران است و از سوی دیگر اعلام نام برخی شرکت ها در لیست تحریم ها مساله جدیدی نیست و مدیران ارشد کشور طی چهار دهه گذشته تبحر خاصی برای دور زدن تحریم ها به دست آورده اند.

تفاوتی در رویکرد شرکت ندارد
به نظر می رسد فولاد مبارکه و اکثر شرکت های ایرانی با دور زدن تحریم ها، همچنان به مبادلات تجاری خود ادامه می دهند. به اعتقاد محمد اصفهانی فعال بازار فولاد، تحریم جدید آمریکا هیچ تغییری در عملکرد فولاد مبارکه ایجاد نمی کند، چرا که این شرکت در سالیان گذشته بازار آسیای دور را در دست گرفته و این کشورها نیز وام دار آمریکا نیستند. او البته با ذکر یک مشکل می گوید: شاید در خرید محصولات و کالاهای شرکت های ایرانی همچون فولاد مبارکه در دوران تحریم ها شاهد "بز خری" و یا "مفت خری" از سوی مشتریان خارجی باشیم.
به گفته فرزاد ارزانی مدیرعامل فولاد هرمزگان نیز، تحریم های صورت گرفته دور از انتظار نبود و آمریکا چه فولاد مبارکه را تحریم می کرد و چه نمی کرد، هیچ تفاوتی در رویکرد این شرکت ندارد، چرا که فولاد مبارکه برای بومی سازی و صادرات خود اقدامات لازم را انجام داده و در این سال ها نیازهای خود را از آمریکا تامین نکرده است.

فروش داخلی مطلوب می شود
به اعتقاد مدیرعامل سابق توکا فولاد، تحریم ها بر صادرات فولاد مبارکه اثرگذار است، اما با توجه به اینکه در داخل محصولات فولاد مبارکه خریدار زیادی دارد و با توجه به همخوانی قیمت داخلی فولاد با خارج، بنابراین بر فروش این شرکت از نظر ریالی تاثیر مثبت دارد و فروش داخلی مطلوب می شود، اما از میزان صادرات این شرکت کاسته خواهد شد.
احمد کارگهی همچنین می گوید: تحریم ها بر روی تامین برخی قطعات یدکی و دیگر مواد مصرفی فولاد مبارکه اثرگذار است، اما با توجه به بومی سازی های این شرکت در سال های اخیر می توان از تحریم ها گذر کرد، البته در بخش مواد مصرفی و به خصوص تامین الکترود گرافیتی مورد نیاز فولاد مبارکه با توجه به وارداتی بودن آن، شاید دچار مشکل شویم. با این وجود گفته می شود تا پایان امسال فولاد مبارکه در تامین این محصول مشکلی نخواهد داشت، از سوی دیگر در تامین مواد اولیه ای همچون سنگ آهن، گندله، کنستانتره، قراضه و ... متکی به توان داخل است.
البته مسئولان فولاد مبارکه نیز تاکید دارند که این شرکت طی چند سال گذشته خود را در شرایط تحریم قرار داده و راهکارهایی برای نجات از این تنگنا پیدا کرده و بسیاری از قطعات خود را توسط شرکت های دانش بنیان داخلی و مهندسی معکوس بومی سازی کرده است، هرچند که فولاد مبارکه در تامین الکترود گرافیتی و برخی قطعات با توجه به تکنولوژی خاص آن هنوز وابسته به خارج است.

راهش را خواهیم یافت
اما معاون اجرای پروژه های توسعه شرکت فولاد مبارکه به نوسان می گوید: با وجودی که برخی شرکت ها همچون "اس ام اس"، "دانیلی" و ... به دلیل تحریم ها با فولاد مبارکه قطع همکاری کرده اند، اما هنوز برخی شرکت های اروپایی به صورت محدود با فولاد مبارکه تمایل به همکاری دارند، اما باید قبول کرد که شرکت های خارجی در تامین مالی و فایناس با ایران مجبور به محافظه کاری بیشتری شده اند.
به اعتقاد احمد سعیدبخش، شرکت های خارجی نسبت به همکاری نکردن با ایران تمایلی ندارند، چرا که سرمایه گذاری در شرکت های مختلف از جمله فولاد برای آنها منبع درآمد است، اما تحریم های آمریکا موجب محتاط شدن این شرکت ها شده است.
او اما تاکید می کند: عظیمیان مدیرعامل جدید فولاد مبارکه، جاده ناهمواری را پیش روی اجرای طرح ها و برنامه های این شرکت در دوران تحریم خواهد داشت تا تولید فولاد این شرکت دچار خدشه نشود، با این وجود راه دور زدن تحریم ها و مقابله با آن را پیدا خواهیم کرد. سعیدبخش معتقد است با وجود تحریم ها هنوز درهای بازار چین، روسیه و شرق آسیا به روی فولاد مبارکه باز است. از سوی دیگر چین با داشتن نیمی از سهم فولاد دنیا و با تولید سالانه 800 میلیون تن و صادرات 400 میلیون تن، شرکت های فولادسازی عظیمی دارد، بنابراین این کشور در دوران تحریم توانایی کمک به فولاد مبارکه را دارد.

مخاطره برای رسیدن به افق
البته بنا بر آمارهای رسمی فولاد مبارکه اصفهان با تولید سالانه حدود 9 میلیون تن فولاد، 55 درصد سهم فولاد کشور را در اختیار دارد، از سوی دیگر مطابق سند چشم انداز 1404، تولید فولاد کشور باید به 55 میلیون تن افزایش یابد. اما سوال این است که بعد از قرار گرفتن فولاد مبارکه برای نخستین بار در لیست تحریم های آمریکا، رسیدن به این چشم انداز چه چالش هایی را پیش رو دارد؟
به اعتقاد اصفهانی، کارشناس صنعت فولاد، این چشم اندازها نوعی خام فروشی برای جبران کسری ارز کشور است، بنابراین فولاد کشور برای خلق ارزش افزوده باید بر روی زنجیره ثانویه تولید فولاد سرمایه گذاری کنند. از سوی دیگر نباید بسیاری از کالاهای ساخته شده را وارد کنیم بلکه باید از مازاد تولید فولاد، این محصولات را تولید کنیم.
احمد کارگهی نیز می گوید: بعد از تحریم های آمریکا برخی شرکت های طرف قرارداد فولاد مبارکه همچون "اس ام اس" که به دنبال توسعه نورد گرم و توسعه طرح سبا بودند، به دلیل تحریم ها از قرارداد خود با مبارکه پا پس کشیدند و به طور قطع این اتفاق بر طرح های توسعه فولاد تاثیر خواهد گذاشت. به اعتقاد این کارشناس صنعت فولاد، در این فضا کشور ممکن است برای رسیدن به چشم انداز صنعت فولاد و تامین تجهیزات خود به سمت چین برود، البته کلاس فولاد مبارکه طی سال های گذشته بالا بوده و همواره نیازهای خود را از اروپا تامین کرده است بنابراین احتمال دارد از این ناحیه دچار چالش شود.
معاون اجرای پروژه های توسعه شرکت فولاد مبارکه نیز با قبول اینکه تحریم فولاد مبارکه بر چشم انداز تولید فولاد کشور اثر گذار خواهد بود و ممکن است برخی اعداد و ارقام را کم و زیاد کند، می گوید: فولاد سازان با اراده راسخ باید به چشم انداز تولید فولاد دست یابند. سعیدبخش با تاکید بر اینکه صادرات برای فولاد مبارکه ارزآوری دارد، گفت: از سال گذشته با پیش بینی برخی اتفاقات بر سیاست افزایش فروش داخلی تاکید شد و فولاد مبارکه خط فولاد سبا را با تولید ورق دو میلیمتر به تولیدکنندگان داخلی اختصاص داد.
باید توجه داشت که اعمال دوره اول تحریم‌های آمریکا بر ایران تغییری در صنعت فولاد ایجاد نکرد و به گفته فعالان این بخش حتی شاهد رشد صادرات محصولات فولاد مبارکه بودیم، بنابراین به نظر می رسد قرار گرفتن فولاد مبارکه در لیست تحریم ها تنها تاثیر روانی کوتاه‌مدت در بازار محصولات این شرکت ایجاد خواهد کرد.