اقتصادبازار: بی شک سلسله صفویان دوران درخشان در تاریخ شهرسازی و معماری نه تنها اصفهان بلکه ایران است و به همین دلیل از دوران صفویه در تاریخ اصفهان به عنوان دوران طلایی صفویه نام برده می شود، چراکه باغ ها، کاخ ها،تالارها و ابنیه ای که امروز از آن دوران باقی مانده است اصفهان را به شهری با شکوه در مرکز ایران و آسیا تبدیل کرده است و قطعا این باغ ها و کاخ ها از لحاظ شهرسازی و معماری با اهمیت ترین و تاثیرگذارترین گنجینه های ایران هستند.
حال تصور کنید که اگر به جای یک کاخ چهلستون یا کاخ هشت بهشت 130 یا 150 مورد از این کاخ ها در شهر اصفهان موجود بودند یا تصور کنید به جای این ساختمان های بد قواره و بی جهت بلند شده، باغ هایی همچون باغ هشت بهشت یا باغ هزار جریب موجود بود مثل آنچه امروز پارک رجایی یا قسمتی از فضای سبز دانشگاه اصفهان محسوب می شود. آنگاه بی شک شکوه اصفهان چندین برابر امروز خود بود و نه تنها اصفهان امروز از دردهای یک کلانشهر رنج نمی برد، بلکه باغ شهری بود که همه آرزوی رفتن به آن را داشتند، چه بسا که امروز هم به خاطر همان اندک یادگاران دوران صفویه هنوز دیدن اصفهان به آرزوی خیلی ها تبدیل شده است، اما باید باور کنید که روزی این شهر 150 کاخ با شکوه با معماری های منحصر به فرد داشته که به خاطر بی عقلی های عده ای امروز از بین رفته است.
یک مستند ساز گفت: به اصفهان که نگاه می کنیم شکوهی تاریخی را در دنیای امروز به نمایش می گذارد، اما آنچه برای من مهم بود این است که به غیر از ابنیه ای که امروز با نام آنها اصفهان به شکوه و آوازه ای رسیده است آیا ابنیه دیگری هم وجود داشته است و اصلا چه جذابیت هایی در دوران صفویه وجود داشته که امروز نیستند.
اميراعلا عديلي ادامه داد:پس از بررسی های متعدد متوجه شدیم که مشابه ابنیه ای که امروز وجود دارند با کاربری های مختلف در اصفهان وجود داشته که امروز اصلا از آنها اثری وجود ندارد به همین دلیل به بررسی سفرنامه ها و عکس های موجود پرداختیم که این جذابیت برای ما بیشتر شد که اصفهان زمانی شکوهی چندین برابر چیزی که امروز وجود دارد داشته است.
این کارگردان،تهیه کننده و مستند ساز با بیان اینکه جذابیت این عکس ها و سفرنامه ها باعث شد تا به فکر ایجاد سندی مستند از این شکوه بیافتیم، تصریح کرد: همین مورد باعث شد تا به سمت ساخت مستند تخریب هایی که آثار تاریخی اصفهان را از میان برده، برویم. عدیلی در خصوص تخریب ها تاکید کرد: تخریب بر روی ابنیه اصفهان دو بخش بوده است که متاسفانه نه از آن ابنیه؛ تاریخ مدونی داریم و هم آنها را به طور کامل از دست داده ایم و به همین دلیل می شود که هنگام ساخت و ساز در میدان عتیق بدون اطلاع با این حجم از اشیا تاریخی در زیر لودرها مواجه می شویم پس باید گفت که برخی تخریب ها با اطلاع قبلی و برخی بدون اطلاع قبلی صورت پذیرفته است.
وی اضافه کرد: سفرنامه ها، اسناد متنی و عکس هایی وجود دارد که عکاسانی همچون پاپازیان، هولستر و آنتوان خان و همچنین با استناد به عکس های آرشیوی کاخ گلستان که مربوط به دوره قاجار هستند و تحقیقات میدانی و مصاحبه ها با افراد مطلع در این خصوص این مستند تهیه شده است.
این کارشناس ارشد معماری به حجم تخریب ها در دوره قاجار و مخصوصا هنگام حاکمیت مسعود میرزا(ظل سلطان) اشاره کرد و گفت: در دوره شاردن و با نگاهی به سفرنامه او به 130 تا 150 کاخ صفویه اشاره شده است کاخ هایی که امروز نمونه ای از آنها را می توانیم کاخ هشت بهشت و کاخ چهلستون در نظر بگیریم و با یک تحلیل اجمالی حجم تخریب در آن زمان به دست می آید.
عدیلی با اشاره به شکوه دوران صفویه ادامه داد: آنچه امروز کاخ های صفویه در اصفهان هستند و همواره به آنها افتخار می کنیم از تعداد انگشتان دست کمتر هستند در حالی که تصور کنید روزگاری 150 نمونه از این کاخ ها در این شهر وجود داشته است که هر کدام از کاخ ها معماری خاص خود را داشته اند. وی به جنوب شهر اصفهان اشاره کرد و افزود: امروز در جنوب اصفهان هیچ کاخ یا نماد صفویه را نمی بینید و این تصور ایجاد می شود که شاید صفویه به این قسمت از شهر اصفهان را وارد نشده است، اما این تصور غلطی است کاخ هفت دست، کاخ نمکدان و کاخ آینه خانه که در باغ سعادت آباد بوده اند از نمونه های بارز کاخ و معماری در زمان صفویه بوده اند که امروز هیچ چیز از آنها باقی نمانده است و همگی در جنوب شهر اصفهان بنا شده بودند.
این مستند ساز اضافه کرد: باغ سعادت آباد دقیقا هم محور میدان نقش جهان در سمت جنوبی زاینده رود ایجاد شده است به طوری که هنگامی که در ایوان کاخ آینه خانه می نشستید گنبد مسجد امام(ره) در برابر دیدگان شما قرار داشته است.
عدیلی با اشاره به وجود یک فرهنگ اعتقادی به ابنیه در میان مردم اصفهان در زمان صفویه تاکید کرد: در حمله افغان ها به اصفهان یکسری آسیب هایی وارد شد، اما نکته جالب توجه این است که مردم اصفهان تمام تلاش خود را کردند تا ابنیه ها از دید دور باشند و مورد هجوم قرار نگیرند و اگر می بینید که برخی از این کاخ ها امروز نجات یافته اند و در دوران قاجار هم سرپا بوده اند به دلیل تلاش مردم اصفهان بوده است.
وی به دوران نا خوشایند قاجاریه و تخریب های بی رویه اشاره کرد و گفت: مسعود میرزا فرزند مظفرالدین شاه بود، اما چون که از همسر دائمی او نبود ولیعهد نمی شد و چون بارها در دوره قاجاریه اعلام شد که قرار است اصفهان به دلیل شکوهش پایتخت شود او از ترس اینکه اصفهان را از دست بدهد شروع به تخریب شکوه اصفهان کرد چراکه او تصور می کرد که با تخریب این کاخ های با شکوه اصفهان را زشت می کند.
عدیلی به دوران معاصر اشاره کرد و افزود: اما در این دوران قطعا ساخت خیابان حکیم و نابود شدن حمام خسرو آقا از اتفاقات ناگوار است البته کاخ جهان نما و عبور مترو از این منطقه هم می تواند به نابود شدن ها اضافه گردد. وی با اشاره به اینکه اصفهان صفویه از میدان کهنه به میدان نقش جهان، دولت خانه، دروازه دولت و باغ های هزار جریب ختم می شد، خاطرنشان کرد: اصفهان باغ شهری بوده است که امروز فقط از هویت تاریخی آن چیزهایی باقی مانده است و آن شکوه بی نظیر ظاهرش را از دست داده است.