در سال‌های گذشته در قشم، کیش و چابهار بعضی امکانات تفریحی گردشگری دریایی مثل، غواصی، اسکی ‏روی آب، جت اسکی، آکواریوم و ماهیگیری تفریحی فراهم شده، اما جاذبه‌های دریای خزر تا به امروز ‏نتوانسته به شکل تخصصی میزبان این نوع از گردشگری باشد و بیشتر رنگ گردشگری ساحلی به خود گرفته ‏است. هفت‌سال پیش بود که از «بزرگترین طرح ملی گردشگری نوار ساحلی دریای خزر» رونمایی شد. این ‏طرح از آستارا تا بندر ترکمن آغاز می‌شد و در ادامه تا حوزه کشورهای همسایه شمالی ایران امتداد پیدا ‏می‌کرد‎.‎‏ همان زمان، گیتی‌پسند، مجری این طرح توضیح داده بود که در راستای این طرح در طول دو ماه، ‏خطوط کشتیرانی مسافری و مسافربری دریایی در سواحل داخلی و حوزه کشورهای همسایه شمالی ایجاد ‏خواهد شد. همچنین با این طرح همه مسائل مختلف مربوط به سواحل ازجمله ساخت‌وساز در حاشیه دریا، ‏کشتیرانی، گردشگری، توریسم، حفاظت از محیط‌زیست دریایی، صیادی و دیگر موضوعات ساماندهی خواهد ‏شد‎.‎‏ این پروژه با هماهنگی مسئولان ارشد نظام و همکاری سه استانداری گیلان، مازندران و گلستان انجام شد ‏تا برای توسعه گردشگری دریایی بین بنادر و سواحل داخلی و دیگر کشورهای حوزه‌ دریایی خزر، چندین ‏شناور و کشتی گردشگری و مسافری دریایی خریداری شود. برنامه‌های نوشته شده و به سرانجام نرسیده این ‏طرح کم نبود، چنان که گفته می‌شد با اجرای آن ١٧‌هزار شغل جدید ایجاد خواهد شد‎.‎


کشورهای همسایه برای گردش
در خزر چه کردند؟
در نبود برنامه‌ریزی و زیرساخت و ده‌ها سدی که بر سر راه گردشگری دریایی در شمال کشور وجود داشته، ‏کشورهای دیگری که سهمی از خزر دارند، بیکار ننشستند و هر کدام طرحی ریختند و گردشگران را به دریا ‏کشاندند. این میان بعضی با طرح‌هایی پیش آمدند که با محیط‌زیست سازگار نیست. مثل ترکمنستان که از ‏سال ٨٦، شروع کرد به ساخت جزیره‌ای مصنوعی به نام «آوازه» در دریای خزر. در طول دو دهه گذشته ‏امارات، قطر و بحرین، شبیه چنین کاری را در آب‌های خلیج فارس تکرار کرده و تنها به بهای اهداف ‏اقتصادی، خسارت‌های فراوانی به محیط‌زیست دریایی وارد کرده بودند. با این‌که تا امروز بیش از ٥٠ جزیره ‏بزرگ و کوچک طبیعی در دریای خزر ثبت شده، اما ترکمنستان بالاخره یک‌میلیون و ٦٠٠‌هزار متر مربع از ‏سواحل دریای نزدیک بندر ترکمن باشی را با سنگ پرکرد تا با توسعه محیط‌زیست گیاهی آن و ایجاد یک ‏فرودگاه بین‌المللی در این جزیره، آن‌را به یک مرکز گردشگری بین‌المللی تبدیل کند. ‏
جمهوری آذربایجان و روسیه هم یک‌سال پیش برای اجرای طرح مشترک توسعه گردشگری در دریایی خزر، ‏توافق کردند. این‌طور که آنها برنامه ریخته‌اند اجرای طرح گردشگری میان روسیه و جمهوری آذربایجان سود ‏متقابل خواهد داشت و چشم‌انداز خوبی برای همکاری‌های پایدار و موثر بین دو کشور ایجاد خواهد کرد.‏‎ ‎این ‏مسیرها می‌توانند هم طولانی و هم کوتاه باشند و می‌تواند مسیری دایره‌ای باشد و همه کشورهای ساحلی ‏دریای خزر را دربر بگیرد. ‏


وقتی که مجوز صادر شد
مجوز طرح گردشگری دریایی در مازندران بالاخره اوایل اردیبهشت صادر شد. بخش خصوصی سرانجام برای ‏سرمایه‌گذاری در گردشگری دریایی اعلام آمادگی کرد و سازمان بنادر و دریانوردی مجوز آن را صادر کردند. ‏این‌طور که محمدتقی انزانپور، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان مازندران، به ایرنا توضیح داده است، این ‏سرمایه‌گذار جایگزین سرمایه‌گذار قبلی شد که قرار بود چنین طرحی را در منطقه اجرا کند ولی به علت ‏افزایش نرخ دلار و نوسانات قیمت ارز نتوانست از عهده آن برآید‎.‎‏ او البته به میزان سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌‏شده اشاره نکرد و مسئولان میراث فرهنگی استان هم در این‌باره پاسخی به «شهروند» ندادند اما با ‏سرمایه‌گذار نامه‌نگاری شده و بعد از مهیاشدن بستر لازم و انعقاد قرارداد، این برنامه تا پایان ‌سال عملی ‏خواهد شد‎.‎
مسئولان استانی بر نوشهر تمرکز کرده‌اند. شهری که از پیش زیرساخت‌هایی مانند اسکله، موج‌شکن، حوضچه ‏و ترمینال مسافر را داشته و می‌تواند مبدأ حرکت کشتی مسافری برای گردشگری داخلی باشد. حالا بناشده ‏خط کشتیرانی گردشگری دریایی از بندر نوشهر به ‌عنوان منطقه ویژه اقتصادی راه‌اندازی شود؛ بندری با ‏مساحتی حدود ٤٠ هکتار که با داشتن ١١ پست اسلکه تجاری، خدماتی، تجهیزات مناسب خشکی، دریایی و ‏آبخور پنج متر نسبت به سایر بنادر شمالی موقعیت مناسبی دارد.‏
با این همه در اجرای طرح گردشگری دریایی باید تمامی تهدیدات را در نظر گرفت؛ تشدید آلودگی دریای ‏خزر، بی‌توجهی به رفتار طبیعی این زیست‌بوم و ساخت‌وسازهای غیر مجاز در حریم دریا. از سوی دیگر باید ‏در برنامه‌ریزی‌ها به توزيع نامناسب گردشگران در فصول مختلف ‌سال و تراكم كم جمعیت در زمستان، ‏ناکافی‌بودن تأسیسات و تجهیزات ورزشی و تفریحی ساحلی و زیرساخت‌های محیطی و کالبدی فضای ‏ساحلی و همین‌طور کمبود سرویس بهداشتی در سواحل تفریحی توجه داشت.‏


کار با مدیریت یکپارچه شدنی است
سیف‌الله فرزانه، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران به «شهروند» می‌‏گوید: «استاندار مازندران طرح مدیریت یکپارچه را برای اجرای گردشگری دریایی در نظر گرفته است. بر این ‏اساس دستگاه‌های درگیر مثل دریانوردی، شرکت آب منطقه‌ای، منابع طبیعی، شیلات و شهرداری‌های حوزه ‏درگیر این کار می‌شوند و علاوه بر این سازمان میراث، صنایع و گردشگری به ‌عنوان متولی گردشگری، پکیج ‏این طرح را خواهد بست. ما در حالی مسئول این کار شده‌ایم که بنادر و دریانوردی استان مدعی دریا است؛ ‏چون برای اجرای چنین طرح گسترده‌ای باید استانداردهای قانونی رعایت شود. در حال حاضر در حال مذاکره ‏هستیم که نهایی خواهد شد.»‏
او دلیل این‌که طرح‌های مختلف گردشگری دریایی در خزر تاکنون به سرانجام نرسیده را نبود همگرایی می‌‏داند:  «سرمایه گذار داخلی و خارجی فراوان است اما این ماییم که هنوز نتوانسته‌ایم پکیج را ببندیم. سرمایه‌گذار نباید وارد پروسه اداری شود و با این درگیری‌ها وقتش تلف شود. ما باید در کمترین زمان ممکن پکیجی ‏آماده کنیم و اکنون در حال انجام آن هستیم؛ تا امروز نتوانسته‌ایم چون اختلاف سلیقه داریم. همه ما مدعی ‏هستیم. این است که با مدیریت یکپارچه‌ای که استاندار تشکیل داده، به انجام این برنامه امیدوار شده‌ایم.»‏
فرزانه که خود را «بچه‌دریا» می‌داند، معتقد است طرح‌های گردشگری در خلیج فارس انجام شده؛ چون موج ‏آن دریا، سختی و دیوانگی موج خزر را ندارد: «دریای شمال و جنوب از نظر امواج کاملا متفاوت‌اند. دریا ‏در گلستان، گیلان و مازندران حدود ٩٠٠ کیلومتر طول دارد اما ما تا به امروز حتی نتوانسته‌ایم یک کشتی ‏تفریحی به آن بیندازیم. سازمان بنادر هنوز نتوانسته یک کشتی که با استانداردهای دریای مازندران مطابقت داشته ‏باشد، معرفی کند. می‌گویند دریای مازندران وحشی است و با هر استانداردی جور در نمی‌آید. ما هم جان ‏انسان‌ها را محترم می‌شماریم و لازم می‌دانیم در ساخت کشتی بسیار دقت شود. تا قبل از این خیلی‌ها ‏آمدند کشتی ساختند و حاصل کارشان نابود شد و رفت. استانداردها را رعایت نکردند و کشتی‌شان با یک موج ‏از بین رفت؛ مثل کشتی میرزا کوچک خان گیلان که حالا از کار افتاده و تعطیل است.»‏
اواخر فروردین همچنین خبر آمد که برای گشت‌زنی، پذیرایی و تردد گردشگران ۱۳۶ اسکله گردشگری ‏دریایی در مازندران از رامسر تا گلوگاه ساخته خواهد شد احمد حسین زادگان، استاندار مازندران در جلسه ‏ساماندهی سواحل دریای مازندران گفت که هزینه ساخت هر اسکله درجه یک ٧٠٠‌میلیون تومان برآورد شده ‏است و ایجاد آنها توسعه زیرساخت‌های صنعت گردشگری دریایی را به همراه دارد‎.‎‏ برنامه آزادسازی حریم ‏ساحل هم در حال تهیه و تدوین است تا برای هیأت دولت ارسال شود.‎  ‎
مدیرکل میراث فرهنگی استان مازندران امیدوار است که با روی ریل افتادنِ کار گردشگری دریایی مازندران، ‏به اشتغال پایدار کمک خواهد شد؛ چنان‌که استان‌های شمالی دیگر نیازی به مشاغل دیگر نداشته باشند و ‏هر سه استان مشغول کارهای مربوط به گردشگری شوند. این امیدواری در حالی است که تا به امروز بارها این ‏طرح پیش رفته و به سرانجام نرسیده است. اکنون سازمان بنادر در حال مطالعه طرح است. مازندران جت ‏اسکی و شناورهای کندرو دارد اما قایق‌های کندرو و کروز ندارد.  ‏