دو برنامه دولت برای رفع ناترازی از ابتدای سال تمرکز بر ذخیره‌سازی گاز و راه‌اندازی فاز ۱۱ میدان گازی پارس‌جنوبی بوده است. دولت اعلام کرده که اگر ۷ طرح ذخیره‌سازی گاز امسال به بهره‌برداری برسد، می‌توان میزان تامین گاز از محل ذخیره‌سازی گاز را به ۱۰۰ میلیون مترمکعب در ۴ ماه رساند که معادل ۱۰ درصد میزان مصرف گاز در فصل سرماست. براساس گزارش‌های رسمی در حال حاضر برای ذخیره‌سازی گاز امکان ذخیره‌سازی گاز تنها در دو میدان سراجه و شوریجه امکان‌پذیر است.
طرح مهم دیگر دولت در سال جاری بهره‌برداری از فاز ۱۱ میدان گازی پارس‌جنوبی بود که پس از حاشیه‌های بسیار بنا به گفته مقامات دولت سیزدهم هم‌اکنون در حال بهره‌برداری است. آنطور که جواد اوجی وزیر نفت شهریور ماه امسال وعده داد بناست تا پیش از زمستان تولید گاز از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به ۱۵ میلیون مترمکعب در روز برسد.
وزیر نفت در تازه‌ترین گزارشی که به رییس‌جمهوری داده گفته است که امسال نسبت به سال قبل ۳۰ میلیون مترمکعب بیشتر گاز تولید خواهد شد.
اوجی در عین حال گفته که با وجود بهبود شرایط تولید، اما به دلیل کم‌کاری‌های گذشته همچنان با ناترازی در این عرصه مواجه هستیم و موضوع صرفه‌جویی در مصرف همچنان در دستور کار وزارت نفت قرار دارد.
اول خانگی، بعد صنایع
وزیر نفت در گزارشی به رییس‌جمهوری کماکان تاکید می‌کند که اولویت وزارت نفت تامین سوخت برای مصارف خانگی است و در صورت نیاز برای صنایع و نیروگاه‌ها سبد سوختی جایگزین در نظر گرفته شده است؛ تصمیمی که قرار بود به صورت موقت در اولین سال مواجهه با ناترازی گاز گرفته شود، اما امسال سومین زمستان ناترازی است.
برخی گزارش‌ها بیانگر آن است که میزان ناترازی علی‌رغم ورود گاز فاز ۱۱ به جای اینکه کاهش یابد، رو به افزایش است؛ مثلا سال گذشته آمارها از ناترازی ۲۵۰ میلیون مترمکعب خبر می‌داد و امسال صحبت از ۳۰۰ میلیون مترمکعب است. همین تشکیک در دو عدد با فاصله ۵۰ میلیون مترمکعب نشان می‌دهد که اوضاع دستکم برای صنایع خوب پیش نمی‌رود.
احمد مهدوی‌ابهری دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران می‌گوید: صنعت پتروشیمی با قیمت‌های جهانی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون دلار یا ۱۶ هزار میلیارد تومان از محل قطعی گاز زیان یا عدم‌النفع داشته است.
آرش نجفی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی هم بر این باور است که ضربه‌ای که در زمستان‌ها از کسری تراز گاز طبیعی به صنایع بورسی و غیربورسی وارد می‌شود خیلی جدی است. درست است که صنایع، بحران کمبود برق تابستان امسال را با اجرای برنامه‌هایی پشت سر گذاشتند، ولی واقعیت این است که این اتفاق در بحث گاز امکان‌پذیر نیست، زیرا گاز به عنوان خوراک صنایع استفاده می‌شود.
با وجود این هشدارها اما، اولویت تامین گاز خانگی در زمستان است و صنایع در اولویت دوم هستند. هرچند در شرایط بحرانی چاره‌ای هم برای این کار نیست با این وجود کارشناسان توصیه می‌کنند که اگر سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر گاز از میادین گازی کشور انجام نشود، به زودی بر حجم واردات گاز افزوده می‌شود.
از زمستان سال گذشته واردات گاز از ترکمنستان برای تامین گاز استان‌های شمالی کشور از سرگرفته شده است، البته گازی که وارد می‌شود برای مصارف خانگی است و صنایع این استان بهره‌ای از این گاز در زمان پیک مصرف نمی‌برند.
مجتبی رضوی رییس خانه صنعت، معدن و تجارت مازندران با اشاره به ناترازی انرژی در بخش تولید و مصرف در سال‌های گذشته، به خبرگزاری بازار گفته است: ناترازی انرژی در فصل تابستان و زمستان مشکلاتی برای واحدهای صنعتی ایجاد کرده، در فصل زمستان این مشکل بیشتر است، چرا‌که ممکن است این مشکل بر کارکرد نیروگاه‌ها نیز اثر داشته باشد.
به گفته او، خاموش و روشن کردن دوباره چرخه تولید، فشار و هزینه زیادی را برای صنعت ایجاد می‌کند و عملا مشکلات را شتاب می‌بخشد.
بی‌برنامگی دومین دارنده ذخایر گاز
شاید تکراری‌ترین جمله‌ای که در مواجهه با منابع نفت و گاز به کرات می‌شنویم، میزان ذخایر گازی ایران است؛ ذخایری که البته زیر زمین بوده و منفعتی برای مردم ایران ندارد. علاوه بر آن ایران کشوری است که بیشترین میزان مصرف انرژی را دارد.
براساس گزارش‌های جهانی میزان مصرف انرژی در ایران دستکم ۶۰ درصد از میانگین جهانی برای تولید کالا و خدمات مشابه بیشتر است.
هرچند یکی از دلایل بالا بودن مصرف داخلی، پایین بودن قیمت آن است با این حال اقدام اساسی برای کاهش این میزان مصرف نمی‌شود.
بالا بودن مصرف سوخت در داخل، پایین بودن بازده و بهره‌وری بیشتر بخش‌های مصرف‌کننده گاز طبیعی به‌عنوان سوخت غالب در کشور به‌دلیل استاندارد نبودن تاسیسات، بناها، سامانه‌های گرمایشی و رعایت نکردن مقررات، اتلاف انرژی در ایران را چند برابر متوسط جهانی کرده، زیرا بزرگترین مصرف‌کننده گاز طبیعی در زمستان، بخش خانگی است و پس از آن، بخش‌های نیروگاهی و صنعت قرار دارند.
این میزان مصرف بالا هر سال عرصه را بر بخش صنعت که موتور محرک اقتصاد کشور است، تنگ‌تر می‌کند و در مقابل اقدام اساسی هم برای حل این مشکل از سوی دولت نمی‌شود.
برآیند برنامه‌های دولت برای حل این بحران تنها نسخه‌های موقتی است که مشکل را به سال‌های بعد انتقال می‌دهد و مشخص نیست وزارت نفت و شرکت ملی گاز برای افزایش تولید گاز و بهینه‌سازی مصرف آن در هر بخش چه برنامه‌هایی دارند و پیش‌بینی آنها از موقعیت کشور در زمستان امسال و سال‌های آتی چگونه است؟
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدام به تدوین برنامه‌ای اجرایی و معقول برای حل بحران انرژی چه حوزه برق در تابستان و چه گاز در زمستان نشود، باید منتظر عواقب بحران انرژی در کشور باشیم.