گروه بازرگانی . حسین قلع ریز و خالد امیر یوسفی
در شماره پيش اين سلسله گزارش درباره «قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاري خارجي» به عنوان يكي از ظرفيت هاي مهم افزایش عملكرد سرمايه گذاري و توسعه اقتصادي كشور و استان و نقش مركز خدمات سرمايه¬گذاري استان در كمك به تحقق نتايج اين فرايند توضيحات مبسوطي ارایه شد . در اين گزارش به¬ويژه به فرصت¬هاي سرمايه¬گذاري در بخش¬هاي صنعت و معدن استان به عنوان يكي از بسترهاي مهم توسعه اقتصادي پرداخته مي¬شود.
بايد دانست اساساً، سرمايه¬گذاري خارجي در مجموعه كلي¬تر تامين منابع مالي خارجي مي¬گنجد. روش¬هاي تامين منابع مالي خارجي به¬طوركلي به دو گروه قرضي و غيرقرضي (سرمايه¬گذاري خارجي) طبقه¬بندي مي¬شوند. روش¬هاي قرضي شامل سه عنوان 1) اخذ وام از بانك¬ها و موسسات بين¬المللي، بانك¬هاي توسعه¬اي بين¬المللي، بانك¬هاي تجاري و از اين قبيل، 2) استفاده از كمك¬هاي رسمي توسعه¬اي و 3) استفاده از كمك¬هاي بلاعوض و روش¬هاي غيرقرضي (سرمايه¬گذاري خارجي) شامل سرمايه-گذاري خارجي مستقيم (سهمي) و غيرمستقيم (غيرسهمي). چنانكه در قسمت نخست اين گزارش گفته شد سرمایه¬گذاری¬هاي خارجي به دوطریق قابل¬پذیرش¬هستند: سرمايه¬گذاري¬مستقيم¬خارجي(FDI, Foreign Direct Investment) يا مشاركت سهمي در زمينه¬هايي¬كه فعاليت¬بخش¬خصوصي درآن مجازمي¬باشد وسرمایه¬گذاری¬غيرمستقيم¬خارجی¬يا مشاركت غيرسهمي درکلیه بخش¬ها كه خود شامل دو دسته اصلي الف) ترتيبات¬قراردادي(عمدتاًدربخش¬هاي غيرمجاز وغيرقابل¬واگذاري¬مستقيم به بخش¬خصوصي) شامل¬سه¬روش 1) مشارکت¬مدنی(Civil Participation)، 2) بیع متقابل (BuyBack) و3)ساخت،بهره-برداری و واگذاری (BOT) (که برگشت سرمايه و منافع حاصله صرفاً از عملکرد اقتصادی طرح مورد سرمایه¬گذاری ناشی شود و متکی به تضمین دولت یا بانک¬ها و یا شرکت¬های دولتی نباشد) و ب) سرمايه¬گذاري خارجي در بورس اوراق بهادار شامل دو روش 1) سرمايه¬گذاري در بازار سرمايه و 2) سرمايه¬گذاري در بازار دارايي¬هاي مشهود منقول(كالا).
براين¬اساس سرمايه¬گذاري¬مستقيم¬خارجي¬ونيزسرمايه¬گذاري¬خارجي دربورس¬اوراق¬بهادار به فعالان¬بخش خصوصي وسرمایه¬گذاری¬غيرمستقيم¬خارجی¬شامل انواع¬ترتيبات¬قراردادي به¬دستگاه¬هاو بنگاه¬هاي اقتصادي دولتي مانند راه¬وشهرسازي، نفت و نيرو و شركت¬هاي دولتي و سازمان¬هاي عمومي مانند شهرداري¬ها توصيه مي¬شود. بهرحال، كليه اين روش¬هاي¬سرمايه¬گذاري-خارجي متناسب باويژگي¬هاي پروژه¬های( سبز و قهوه¬اي يا تازه¬تاسيس و ازقبل¬موجود)، ترجيحات و اهداف متقاضيان و شرايط و الزامات قانوني مربوطه در كليه بخش¬هاي توليدي و خدماتي اقتصاد كشور و با هدف عمران¬وآبادی، افزايش رشداقتصادی، ارتقاء فن¬آوری، ارتقاء کیفیت تولیدات، افزایش فرصت¬های شغلی و افزایش صادرات و به¬ويژه صنعت¬ومعدن استان¬هاي¬كشور قابل¬استفاده مي¬باشند.
جايگاه صنعت استان اصفهان
براساس مطالعات وزارت صنعت، معدن و تجارت درخصوص وضعيت كلي صنعت، معدن و تجارت استان هاي كشور با در نظر گرفتن شاخص هاي مختلفي مانند نسبت ارزش افزوده بخش مزبور استان به كل توليد ناخالص كشور، نسبت ارزش افزوده بخش مزبور به كل جمعيت استان، نسبت تعداد كارگاه هاي صنعتي، معدني و تجاري استان به كل واحدهاي كشور، نسبت اشتغال بخش به كل جمعيت استان، نسبت سرمايه گذاري صنعتي و معدني استان به كل سرمايه گذاري كشور و ساير شاخص هاي مربوطه مورد مطالعه، استان اصفهان (با كسب نمره 65/1004) عنوان رتبه اول توسعه يافتگي صنعتي، معدني و تجاري كشور و بالاتر از استان هاي تهران (با نمره 72/938) و خراسان رضوي (با نمره 53/587) را به خود اختصاص داده است. (صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان در يك نگاه به نقل از وب سايت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان)
موقعيت مكاني ويژه استان، وجود نواحي پتانسيل¬دار معدني، وجود منابع مالي سرریز حاصل از سرمايه گذاري¬هاي گذشته، برخورداري از جاذبه¬هاي گردشگري گوناگون به عنوان يك قطب مهم گردشگري كشور، وجود مزيت¬هاي فرهنگي، وجود پتانسيل¬ها و زيرساخت¬هاي نسبتاً توسعه يافته محرك فعاليت¬هاي اقتصادي (راه، شبكه انتقال گاز و نفت، شبكه مخابراتي، شبكه بانكي و غیره )، وجود مولفه¬هاي اجتماعي تسريع كننده مناسبات اقتصادي و اجتماعي (سيستم هاي مالي غيررسمي قوي، اخلاق حرفه¬اي، اصناف داراي تجربه غني، نهادهاي اجتماعي ضابطه مند غير رسمي، ظرفيت¬هاي علمي و تخصصي و غیره)، وجود منابع طبيعي و اقليمي متنوع، خاك مستعد، گونه¬هاي زيستي متنوع دامي و امكان توسعه كشت محصولات داراي مزيت نسبي، وجود سرمايه هاي انساني(ظرفيت هاي علمي، فني، تخصصي، مديريتي و غیره) انباشته شده به عنوان مكمل فعاليت هاي سرمايه گذاري در راستاي اقتصاد دانايي محور، وجود دانشگاه¬هاي مادرتخصصي و مراكز متعدد آموزش عالي و موسسات تحقيقاتي (به عنوان مراكز توليد علم و فناوري)، وجود بخش غيردولتي(تعاوني و خصوصي) توانمند زمينه ساز جذب سرمايه گذاري خارجي، استقرار واحدهاي بزرگ صنعتي داراي اهميت ملي نظير مجتمع فولاد مباركه، ذوب¬آهن و غیره ، توانمندي-هاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي زنان (به¬عنوان بخش عمده¬اي از منابع سرمايه¬هاي انساني استان)، نقش برجسته استان در توليد، ذخيره و انتقال انرژي در كشور ، همجواري با حوزه منابع تامين آب زاگرس، وجود توانمندي قوي در زمينه رشته¬هاي صنايع دستي و وجود زمينه¬هاي تاريخي و اجتماعي مشاركت¬هاي مردمي در حوزه¬هاي تنها شماري از ويژگي¬ها و توانمندي¬هاي كلي اقتصاد استان اصفهان مي¬باشد كه سرمايه¬گذاري در بخش صنعت ومعدن اين استان را جذاب مي¬سازد.
سرمايه¬گذاري خارجي در بخش صنعت ومعدن استان اصفهان
مزاياي سرمايه گذاري خارجي در دو بخش مزاياي كلان و حاكميتي و مزاياي خرد و شركتي نام برده مي شوند. مزاياي كلان و حاكميتي عبارتند از كمك به توسعه اقتصادي پايدار و ارتقاي جايگاه جهاني كشور، خلق فرصت هاي شغلي جديد، افزايش ميزان صادرات، افزايش درآمدهاي مالياتي، بالا رفتن حاشيه امنيت ملي به دليل ذينفع شدن سرمايه گذاران و بنگاه هاي خارجي در ثبات اقتصادي كشور و تامين بخشي از منابع مالي مورد نياز اجراي پروژه ها در كشور به عنوان جايگزين يا مكمل منابع داخلي. همچنين مزاياي خرد و شركتي عبارتند از توليد كالاهاي باكيفيت و قابل رقابت در سطح بين المللي و ملي، تامين منابع مالي موردنياز جهت اجراي پروژه ها، دسترسي به بازارهاي صادراتي جديد، ارتقاي مهارت هاي مديريتي، انتقال فناوري و استفاده از دانش روز در توليد محصول و ايجاد ظرفيت نهادي در سطح بنگاه و زمينه تبديل شدن به شركتي بزرگ و سرمايه فرست.
به¬همين¬ترتيب، سرمايه¬گذاري خارجي در بخش صنعت¬ومعدن استان از تمامي مزاياي كلان و حاكميتي و مزاياي خرد و شركتي گفته شده براي سرمايه¬گذاري خارجي سود مي برد. به هرحال و در عمل، سرمايه گذاري خارجي در بخش صنعت و معدن استان از حيث تامين مالي را از دو منظر يكي به عنوان مشاركت سرمايه گذار خارجي در تكميل طرح¬هاي نيمه¬تمام و نيز طرح¬هاي توسعه شركت¬ها و بنگاه¬هاي اقتصادي¬موجود (عمدتاً بخش خصوصي) و ديگري سرمايه¬گذاري تاسيسي سرمايه¬گذار خارجي در طرح هاي تازه تاسيس و مورد نياز استان و كشور و قابل پيشنهاد (عمدتاً توسط دستگاه¬ها و بنگاه¬هاي اقتصادي دولتي مانند راه و شهرسازي، نفت و نيرو و شركت¬هاي دولتي و سازمان¬هاي عمومي مانند شهرداري¬ها و همچنين قابل انجام توسط سرمايه¬گذار خارجي به صورت فعال بخش خصوصي) به متقاضيان سرمايه¬گذاري خارجي مي¬توان مورد توجه قرار داد.
شركت¬هاي بخش¬خصوصي فعال دربخش¬صنعت¬ومعدن¬استان براي¬تكميل¬وتوسعه طرح¬هاي خود، علاوه بر سرمايه¬نقدي به انواع ديگري از سرمايه مانند ماشين¬آلات و تجهيزات خط¬توليد، مواد اوليه، تكنولوژي، حق اختراع، دانش¬فنی، اسامی¬و علایم-تجاری و خدمات¬تخصصی نيازدارند كه مي¬توانند تامين همه اين نيازمندي¬ها توسط شركاي¬خارجي را تحت¬عنوان سرمايه-گذاري¬مستقيم¬خارجي به¬عنوان يكي از راه¬ها و ظرفيت¬هاي تامين سرمايه مورد توجه قرار دهند. ازسوي¬ديگر شركت¬هاي¬خارجي نيز همواره درراستاي ارزش¬آفريني و خلق ثروت بيشتر براي¬سهامداران، نيازمند توسعه و گسترش فعاليت و بازارهاي فروش خود مي باشند. تامين نيازهاي دوطرفه فعالان اقتصادي ايراني و خارجي درصورت مديريت صحيح در بسياري از موارد به يك بازي (و فعاليت) بُرد ـ بُرد منجر مي¬شود. به عبارتي نيازهاي هر يك از دو طرف را بمثابه فرصتي براي سود بردن طرف ديگر مي¬توان سازماندهي و تعريف نمود. مسلماً آگاهي طرف ايراني از قوانين و مقررات تشويق و حمايت سرمايه¬گذاري خارجي در ايران و آگاهي طرف¬خارجي از نيازمندي¬هاي سرمايه¬اي(سرمايه¬گذاري) شركت¬هاي ايراني، هر دو به شكلي صحيح، مستند، قابل اعتماد و كامل مي¬تواند به تسريع اين فرايند آشنايي، آگاهي و تصميم¬گيري و نهايتاً مبادرت عملي به سرمايه¬گذاري كمك كند.
همچنين چنانكه اشاره شد سرمايه¬گذاري خارجي در طرح¬هاي تازه تاسيس و مورد نياز استان و كشور توسط دستگاه¬ها و بنگاه¬هاي اقتصادي دولتي مانند راه و شهرسازي (حمل و نقل جاده¬اي، ريلي، هوايي، دريايي، و زيربناها و صنايع توليد كننده تجهيزات و واحدهاي عرضه كننده ساير خدمات اين شاخه¬هاي مختلف حمل و نقل و پروژه هاي بخش شهرسازي مانند ساخت شهرهاي جديد يا توليد انبوه مسكن)، نفت (تاسيس واحدهاي پالايشگاهي، پتروشيمي و صنايع پايين دستي با ارزش افزوده بالا) و نيرو (طرح هاي آب مانند شبكه هاي انتقال و توزيع آب و سدسازي، طرح هاي برق مانند نيروگاه هاي بزرگ و كوچك مقياس پراكنده متعارف و طرح هاي توليد برق با منشاء انرژي¬هاي نوين مانند انرژي خورشيدي و بادي) و شركت¬هاي دولتي (مخابرات، شركت هاي شهرك صنعتي) و سازمان¬هاي عمومي مانند شهرداري¬ها و همچنين قابل انجام توسط سرمايه¬گذار خارجي به¬صورت فعال بخش¬خصوصي) به متقاضيان سرمايه¬گذاري¬خارجي مي تواند پيشنهاد داده شود و اين دستگاه¬ها و بنگاه-هاي اقتصادي دولتي مي¬توانند توسعه سرمايه¬گذاري در زمينه¬هاي موردنظر خود را از اين¬محل¬تامين نمايند.
بايد توجه داشت علاوه بر آزادي انتخاب قانوني متقاضي سرمايه¬گذاري خارجي در سرمايه¬گذاري در رشته¬هاي مختلف، درحال حاضر مقامات استان سرمايه¬گذاري در بخش¬هايي با اين ويژگي¬ها را تشويق مي¬كنند: نيازمندي كمتر به نهاده-هايي مانند آب، داراي ارزش افزوده بالا، قابليت صادرات و ايجاد درآمد صادراتي، برطرف كننده نيازهاي وارداتي كشور، ايجاد كننده فرصت¬هاي اشتغال بيشتر، انتقال تكنولوژي¬هاي جديد با قابليت بومي¬سازي، دوست¬دار محيط زيست، دانش¬بنيان و محرك تقاضا در ساير بخش¬ها و فعاليت¬ها.
فرصت های سرمایه گذاری در بخش صنعت و معدن استان اصفهان
شماري از زمينه¬هاي فعاليت در بخش صنعت و معدن استان را كه مي¬توان به سرمايه¬گذاران خارجي پيشنهاد نمود عبارتند از: صنايع توليد كننده كالاهاي مصرفي و تجهيزات پزشكي و مورد استفاده در مراكز درماني و تشخيصي و پيراپزشكي، دارو، تكنولوژي نانو در رشته¬هايي نيازمند محصولات سبك¬سازي و ارتقاي خواص، توليد پليمرها از منابع تجديدپذير غير از نفت، كامپوزيت¬هاي تخصصي، كاتاليست¬ها، پوشش¬هاي مصرفي، تجهيزات و آلياژها و تركيبات پليمري مهندسي مورد استفاده در صنايع نفت و گاز، صنايع پايين دستي پتروشيمي، انواع كودهاي شيميايي، قطعات لاستيكي خودرو، خمير كاغذ، پودر لاستيك با مش بالا به روش سرد، رنگ هاي پيشرفته سازگار با محيط زيست، قطعات مصرفي صنايع غيرنظامي هوايي، هوافضا و دريايي، قطعات و تجهيزات سيستم¬هاي پايداري و كنترل ماهواره، قطعات و تجهيزات سيستم¬هاي رانش بسيار كوچك، قطعات و تجهيزات سيستم¬هاي سنجش از راه دور فضايي، ادوات هيدروليك و پنوماتيك، ابزارهاي برقي دستي مانند فِرِز و دريل، قالب-هاي پيشرفته صنعتي، تجهيزات معدني، ژنراتور، كلكتورهاي تخت و سهموي مورد استفاده در آبگرمكن¬ها و آب شيرين¬كن¬هاي خورشيدي، تجهيزات ذخيره¬سازي و توليد برق خورشيدي، هواخنك¬كن¬هاي خورشيدي، نيروگاه¬هاي بايوگازسوز براي توليد برق از مراكز دفن زباله و فاضلاب¬هاي شهري، سيستم¬هاي انتقال و دسترسي نوري، آنتن¬هاي پيشرفته سيستم¬هاي ارتباطي، سيستم¬هاي فرعي مورد استفاده در باندهاي مختلف فركانس مايكروويو، قطعات سيستم¬هاي كنترلي، مدارات فركانس بالا، سيستم¬هاي ابزار دقيق، طراحي مدارات مجتمع، پيل¬هاي سوختي، هيدروژن با خلوص بالا، ابرخازن¬ها، باتري¬هاي نوين با كاربري¬هاي مشخص، اكتشاف و بهره¬برداري كاني فلزي و غيرفلزي، سنگ¬هاي تزئيني، اجزاري مصرفي ساختمان با رويكرد سبك¬سازي، مقاوم¬سازي و ذخيره انرژي، توسعه خدمات فني¬مهندسي دانش بنيان شامل خدمات ارتباطي، مهندسي، آموزشي، خدمات تعميرات و نگهداري، آزمايشگاه¬هاي تست، تحقيق و توسعه، خدمات تخصصي تجاري سازي فناوري، راه¬اندازي بورس ايده¬هاي جديد و خدمات مالي و سرمايه¬گذاري دانش بنيان.
مرکز خدمات سرمایه گذاری استان اصفهان
درحال¬حاضر اطلاعات تفصيلي شماري از طرح¬هاي سرمايه¬گذاري تاسيسي قابل پيشنهاد به سرمايه¬گذاران خارجي در مركز خدمات سرمايه¬گذاري خارجي وجود دارد كه با تكميل شدن تعداد اين طرح¬ها در ساير رشته¬هاي صنعتي و معدني به زودي روي وب¬سايت اين مركز قرار داده خواهد شد. اين مركز درراستاي ماموريت¬ها و صلاحيت¬هاي قانوني خود آمادگي دارد با استفاده از خدمات نمايندگان دستگاه¬هاي اجرايي مربوط به بخش صنعت و معدن مانند سازمان صنعت، معدن و تجارت، شركت شهرك¬هاي صنعتي، اتاق بازرگاني، صنايع ومعادن و كشاورزي و خانه صنعت و معدن و ساير دستگاه¬ها مستقر در محل اين مركز فعالان اقتصادي استان را در كليه زمينه¬هاي مربوط به سرمايه¬گذاري خارجي شامل مسائل و اطلاعات حقوقي مشاركت با سرمايه¬گذار خارجي، تنظيم و تدوين اطلاعات يك پروژه سرمايه¬گذاري به عنوان يك فرصت قابل ارایه به يك متقاضي خارجي، دريافت مجوزهاي لازم، نحوه ارتباط و يافتن شركاي خارجي و ريسك¬هاي مورد پوشش و ساير موارد راهنمايي نموده و كليه امور مربوط به سرماي¬گذاران خارجي را قبل و بعد از دريافت مجوز سرمايه¬گذاري خارجي در دستگاه¬هاي اجرايي مربوطه پيگيري نمايد.
اگرچه درحال¬حاضر عملكرد سرمايه¬گذاري خارجي استان به¬ويژه در بخش صنعتي با مواردي چون سرمايه¬گذاري در توليد فرش ماشيني (شماري از كارخانه¬هاي فرش ماشيني در شهرك سليمان صباحي)، ميلگرد(در شهرك صنعتي شمال بزرگ اصفهان)، احداث نيروگاه برق(نيروگاه برق گازي جنوب اصفهان)، توليد مقواي چندلايه پشت طوسي (صنايع خمير وكاغذ اترك در شهرك فولاد زرين¬شهر ) و سراميك (راك سراميك در شهرك صنعتي رازي) و شماري ديگر از رشته¬هاي صنعتي قابل توجه است ليكن جايگاه بخش صنعت و معدن استان اصفهان در سطح ملي و بين المللي شايسته سطح بالاتري از سرمايه-گذاري خارجي به عنوان يكي از نمادهاي توسعه اقتصادي است.
. اطلاعات تکمیلی در مورد فرصت های سرمایه گذاری در مرکز خدمات سرمایه گذاری استان اصفهان موجود است.