از بین رفتن شانس دیپلماسی

به گزارش «انتخاب» در ادامه این مطلب آمده است: «در مصاحبه‌های روز جمعه، تحلیلگران اروپایی شماری از نتایج احتمالی ترور این قهرمان ملی در ایران را برشمردند و پیش‌بینی کردند که جمهوری اسلامی انتقام آن را بگیرد.»

از جمله تبعات احتمالی این حمله که بر شمرده شد می‌توان به از بین رفتن شانس دیپلماسی، بی‌ثبات‌سازی عراق و تقویت هر چه بیشتر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران اشاره کرد. به عقیده این تحلیلگران جدی‌ترین تهدید درحال‌حاضر متوجه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. رئیس‌جمهور ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ آمریکا را از این پیمان خارج کرد و آن را یک توافق وحشتناک یک طرفه که هرگز نباید امضا می‌شد، نامید. او در ادامه نیز تحریم‌های تازه‌ای را علیه ایران تحت عنوان کمپین فشار حداکثری اعمال کرد. باقی امضا‌کنندگان دیگر این توافق به‌ویژه اروپا، در کنار روسیه و چین برای حفظ توافقی که تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌شود، بسیار کوشیدند. در این بین تهران اگرچه ابتدا نسبت به توافق پایبند ماند، اما رفته رفته اقدام به کاهش تعهدات هسته‌ای خود کرد و حالا هم پیش‌بینی می‌شود در گام پنجم و در واکنش به اقدام اخیر آمریکا دست به خروج کامل از این توافق بزند. استراتژی تهران می‌تواند ظرف چند روز آینده روشن شود، همان‌طور که قبلا هم گفته بود قرار است قدمی دیگر از کاهش تعهدات برجامی بردارد. الی گرانمایه، کارشناس ایرانی در شورای اروپا در مورد روابط خارجی گفت: «این اقدام اخیر آمریکا امکان کمتری را در اختیار اروپایی‌ها قرار می‌دهد تا همچنان برجام را حداقل تا نوامبر ۲۰۲۰ که زمان برگزاری انتخابات آمریکا است، زنده نگه دارند.» وی پس از صحبت‌های صبح جمعه با مقامات تهران گفت: «افرادی که در داخل ایران بسیار بر دیپلماسی تاکید داشته و تلاش می‌کردند برجام را حفظ کنند، اکنون در موضع ضعف قرار دارند.» گرانمایه گفت که پاسخ ایران به این حمله آمریکا در چند جبهه از جمله حمله نظامی به اهداف آمریکایی‌ها در عراق، سوریه، افغانستان یا جاهای دیگر محتمل است. در این بین احتمال حملات سایبری یا گزینه‌های دیگر را هم نباید بعید دانست. به گفته وی اکنون ایران در دو راهی است که مثل گذشته از طریق نیروهای شبه‌نظامی‌اش پاسخ دهد یا اینکه مستقیما دست به اقدام نظامی بزند. خانم گرانمایه افزود: «با فشار داخلی در درون ایران و فشار خارجی، تصمیم‌گیرندگان ایرانی مجبور هستند در بعضی نقاط دست به یکسری اقدامات خاص بزنند.» کارل بیلدت، نخست‌وزیر سابق سوئد نیز اظهار کرد که اروپا برای نزدیک به یک دهه است که تلاش می‌کند از وقوع جنگ بین ایران و آمریکا جلوگیری کند، اکنون نیز امکان حفظ برجام و استفاده از دیپلماسی به حداقل ممکن رسیده است. آقای بیلدت گفت که تا قبل از انتخابات ماه آینده ایران که پیش‌بینی می‌شود تندروها به قدرت برسند هنوز روزنه باریکی برای حفظ برجام وجود داشت، اما حالا با این اتفاقات همین روزنه هم بسته شده است. به گفته این مقام سابق سوئد، ایران به احتمال زیاد باید همچنان مواظب باشد تا مثل گذشته فراتر از چارچوب توافق عمل نکند، تهران همواره سعی کرده موضوع هسته‌ای را تا حد زیادی از نبردها و منافع منطقه‌ای خود جدا نگه دارد. آقای بیلدت گفت: من فکر می‌کنم که پاسخ آنها بیشتر متکی بر نیروهای شبه‌نظامیشان باشد تا اینکه بخواهند مثلا از برجام خارج شوند. نگرانی بزرگ‌تر از تاثیر این تنش بر عراق است که اکنون در شکننده‌ترین وضع خود قرار دارد. آقای بیلدت در این باره گفت: اکنون عراق تبدیل به یک میدان نبرد بین آمریکا و ایران شده است، با شدت گرفتن این تنش عراق بیش از پیش تضعیف خواهد شد و تاثیر آن برای همه از جمله اروپا محسوس خواهد بود. در این بین شاید ایران نیز با الگوبرداری از کره‌شمالی دست به یکسری اقدامات قاطع در مقابل ترامپ بزند. فدریکا موگرینی، رئیس پیشین سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، اخیرا ترور ژنرال سلیمانی را گامی در جهت تشدید بسیار خطرناک تنش‌ها در خاورمیانه خواند. وی همچنین در توییتر ابراز امیدواری کرد که برخی از دستاوردهای دیپلماتیک گذشته حفظ شود. او با هشتگ تشدید بسیار خطرناک تنش‌ها در خاورمیانه توییت کرد: «امیدوارم کسانی که هنوز با عقل و خرد فکر می‌کنند، در تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته باشند تا بلکه برخی از دستاوردهای دیپلماتیک گذشته حفظ و از رویارویی در سطح وسیع جلوگیری شود.» ناتالی توکی، مدیر موسسه روابط بین‌الملل ایتالیا نیز گفت: «حتی پیش از ترور قاسم سلیمانی هم ایران قصد داشت غنی‌سازی ۲۰ درصد را از سر بگیرد و حالا با این اتفاق انجام آن محتمل‌تر از همیشه است. کم و بیش می‌توان گفت که دیگر اقدامات اندکی برای حفظ برجام باقی مانده است.» خانم توکی گفت: «اروپایی‌ها باید برای حفظ برجام شجاعانه‌تر عمل می‌کردند. اقدام شجاعانه اروپا شامل اجرای بهتر مکانیزمی می‌شد که به وسیله آن ایران بتواند نه تنها کالاهای بشردوستانه که تمام نیازهای خود را برطرف و تحریم‌های آمریکا را دور بزند.» خانم توکی گفت که در این ماه فقط ۲ میلیون دلار تجارت در قالب اینستکس انجام شده، مبلغی که به عقیده ایرانی‌ها بسیار اندک بوده و قابل افزایش است. وی افزود که در صورت نشان دادن شجاعت و استقلال بیشتر از سوی اروپا این رقم می‌توانست ۲۰۰ میلیون دلار باشد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز با ابتکاری جداگانه سعی داشت واسطه‌ای بین واشنگتن و تهران برای برنامه تسهیل فروش نفت ایران باشد. خانم توکی در این باره اشاره کرد: ایران از این موضوع هیجان زده شد، اما مکرون در ماه سپتامبر ابتدا سعی کرد اجازه واشنگتن را در این باره بگیرد که با پاسخ منفی این کشور روبه‌رو شد. خانم توکی گفت: «فرانسه ۳ ماه را صرف این کار کرد و در نهایت هم بی‌نتیجه بود، آن هم در شرایطی که انتخابات ایران نزدیک و احتمال پیروی محافظه‌کاران بالا است.» خانم توکی همچنین اشاره کرد که نتیجه این ترور هر‌چه باشد یادآوری دوباره‌ای برای اروپایی‌ها از ضعف جمعی آنها در مقابل سیاست یکجانبه‌گرایانه آمریکا خواهد بود. وی گفت: «این یک واقعیت است که سیاست اروپا در خاورمیانه کاملا وابسته به آمریکا است. بنابراین به محض اینکه آمریکا مورد حمله قرار بگیرد یا حمله کند یا هر کار دیگری انجام دهد، آنها بدون هیچ برنامه و سیاستی آشفته خواهند شد.» خانم توکی در پایان نیز اضافه کرد: «درحال‌حاضر در اروپا بیشتر و بیشتر در مورد استقلال استراتژیک از آمریکا و تاکید بر منافع این قاره صحبت می‌شود. در مجموع یک وابستگی روانی نسبت به آمریکا وجود دارد. فعلا ما فقط در مورد این استقلال صحبت می‌کنیم و تا رسیدن به آن فاصله داریم.»