تجارت ۲۰۲۰ در دو سناریو

به گزارش گروه اقتصاد‌بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، در این گزارش بزرگ‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان جهان نیز در سال ۲۰۱۹ معرفی شده‌اند: چین با حدود ۲۵۰۰ میلیارد دلار معادل ۲/ ۱۳ درصد از کل حجم صادرات جهان بزرگ‌ترین صادرکننده جهان در ۲۰۱۹ بود، و آمریکا با ۲۵۶۸ میلیارد دلار (معادل ۴/ ۱۳ درصد کل حجم واردات جهان) بزرگ‌ترین واردکننده جهان در این سال بود.

چشم‌انداز کرونایی تجارت در دو سناریو

به دنبال شیوع ویروس کرونا جدید موسوم به «کووید-۱۹»، «سازمان تجارت جهانی» تازه‌ترین ارزیابی خود را از چشم‌انداز تجارت کالایی جهان منتشر کرد. به گزارش این نهاد، ماهیت ناشناخته‌ این بیماری و نااطمینانی‌هایی که پیرامون اثرات اقتصادی آن وجود دارد، طیف گسترده‌ای از سناریوهای کاهشی را برای چشم‌انداز تجارت کالایی رقم زده است. با این حال اقتصاددانان «سازمان تجارت جهانی» همه بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که کاهش جریان تجارت در سال‌جاری شدیدتر از بحران مالی ۲۰۰۸ خواهد بود.

هر چند برای سال آینده میلادی یعنی ۲۰۲۱ پیش‌بینی شده جریان تجارت بهبود یابد، اما در این زمینه نیز نااطمینانی‌هایی وجود دارد: این چشم‌انداز امیددهنده وابسته به مدت ماندگاری بیماری، و مشروط به کارآمدی واکنش‌های سیاستی دولت‌ها است. روبرتو آزودو، دبیرکل «سازمان تجارت جهانی» در این خصوص می‌گوید: «این بحران، اولین و مهم‌ترین بحران سلامتی است که دولت‌ها را مجبور به اتخاذ اقدامات بی‌سابقه برای حفظ زندگی مردم کرده.» در ادامه صحبت‌های آزودو آمده است: «فراتر از رنج انسان‌ها از خود بیماری، کاهش اجتناب‌ناپذیر در تجارت و تولید، پیامدهای ناگواری برای خانوار و کسب‌وکارها به همراه خواهد داشت. هدف اصلی به کنترل درآوردن بیماری و تسکین آسیب‌های اقتصادی آن بر مردم، شرکت‌ها و کشورها است. البته سیاست‌گذاران باید به فکر برنامه‌ریزی‌ برای بازسازی خرابی‌های پس از بیماری باشند.» رئیس «سازمان تجارت جهانی» با اشاره به پیش‌بینی‌های نگران‌کننده رشد تجارت در ادامه افزود: «این ارقام «زشت» هستند. با این حال بهبود سریع و جهشی غیرممکن نیست. تصمیماتی که اکنون گرفته می‌شود شکل بهبود آینده و چشم‌انداز رشد جهانی را تعیین خواهد کرد. ما باید پایه‌های یک بهبود قدرتمند، ماندگار و فراگیر را بنا بگذاریم. در کنار سیاست‌های مالی و پولی، یکی از عناصر اصلی تجارت است. حفظ آزادی و پیش‌بینی‌پذیر بودن بازارها و ایجاد محیط‌ کسب‌وکار مطلوب‌تر، برای تحریک و رشد مجدد سرمایه‌گذاری حیاتی خواهد بود. در صورتی که کشورها با هم همکاری کنند، بهبودی فراتر از انتظار را شاهد خواهیم بود.» براساس گزارش «سازمان تجارت جهانی»، حتی پیش از شیوع ویروس کرونا، رشد تجارت در ۲۰۱۹ به‌خاطر تنش‌های تجاری و کاهش رشد اقتصادی، کند شده بود. حجم تجارت جهانی کالا پس از اینکه رشد ۹/ ۲ درصدی را در ۲۰۱۸ تجربه کرد، سال گذشته ۱/ ۰- درصد کاهش یافت. البته براساس ارزش دلاری این کاهش شدیدتر بود و با ۳- درصد کاهش به ۸۹/ ۱۸ تریلیون (هزار میلیارد) دلار رسید. در مقابل، سال گذشته تجارت جهانی خدمات افزایش داشت، و ارزش دلاری آن با رشد ۲ درصدی روی ۶ تریلیون (هزار میلیارد) دلار ایستاد. البته این افزایش نسبت به ۲۰۱۸ کندتر شد، سالی که تجارت خدمات افزایش ۹ درصدی را تجربه کرده بود.

چشم‌انداز ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱

شوک‌های اقتصادی «کووید-۱۹» به‌طور اجتناب‌ناپذیری ارقام را به مقایسه با بحران مالی ۲۰۰۹-۲۰۰۸ سوق می‌دهد. این دو بحران وجوه مشترکی دارند، هر چند در بسیاری از جوانب نیز متفاوت هستند. در بحران مالی ۲۰۰۸، دولت‌ها با سیاست‌های مالی و پولی به مبارزه با رکود ناشی از بحران رفتند و درآمدهای موقت برای حمایت از کسب‌وکارها و خانوار در نظر گرفتند. محدودیت‌های رفت‌وآمد و فاصله‌گذاری‌ اجتماعی به اجرا گذاشته شده برای جلوگیری از شیوع بیماری امروز اما به معنی آن است که عرضه نیروی‌کار، حمل‌ونقل و مسافرت‌ها به شکل متفاوتی از آنچه در بحران مالی تجربه شد تحت ‌تاثیر قرار می‌گیرند. تمام فعالیت‌های اقتصادی کشورها شامل هتل‌ها، رستوران‌ها، گردشگری، کسب‌وکارهای غیرضروری و بخش عمده واحدهای تولیدی تعطیل شده‌اند. در این شرایط پیش‌بینی چشم‌انداز نیاز به فرضیه‌های قدرتمند دارد و بیش از اطلاعات گزارش‌شده باید روی برآوردها تمرکز داشت.

در این رابطه «سازمان تجارت جهانی» در دو سناریو چشم‌انداز تجارت کالایی جهان را پیش‌بینی کرده است: نخست، سناریوی به نسبت خوش‌بینانه‌ که در آن کاهش قابل‌توجه حجم تجارت با روند رو به بهبود در نیمه دوم ۲۰۲۰ همراه خواهد بود؛ دوم، سناریوی بدبینانه که در آن سقوط چشمگیر حجم تجارت با احیای دیرتر و ناقص‌تر همراه است. بر این اساس، حجم تجارت جهانی کالا در ۲۰۲۰ در بهترین حالت کاهش چشمگیر منفی۱۳ درصدی خواهد داشت و در بدترین حالت نیز تا منفی۳۲ درصد سقوط خواهد کرد! برای ۲۰۲۱ در سناریوی خوش‌بینانه تجارت کالایی جهان ۳/ ۲۱ درصد بهبود و در سناریوی بدبینانه ۲۴ درصد رشد خواهد یافت.