با این حال حضور سرمایهگذاران خارجی در بازار سرمایه ایران به دلیل تنگناهای مالی بینالمللی و ریسکهای فزاینده سرمایهگذاری در ایران همواره هدفی دور از دسترس برآورد شده است. این در حالی است که بازار سرمایه ایران از لحاظ آماری به ویژه طی دو سال گذشته در صحنه بینالمللی رکوردهای خوبی ثبت کرده است. از همینرو در صورت کاهش تنشهای بینالمللی و کاهش مخاطرات سرمایهگذاری و بهبود ساز و کارهای مالی بینالمللی، بازار سرمایه ایران نیز میتواند در آینده به بازارهای جهانی متصل شود. اما آیا تحقق این هدف مهم در کوتاهمدت امکانپذیر است؟
به گفته رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، بازار سرمایه ایران تا سال گذشته با کمتر از ۱۰ میلیون بازیگر در اقتصاد ملی ایفای نقش میکرده است. این در حالی است که در سال جاری و با آزادسازی سهام عدالت و افزوده شدن کدهای سهامداری، این رقم به بیش از ۵۰ میلیون نفر رسیده است. در همین حال پذیرش شرکتهای جدید در بازار سرمایه نیز بر عمق آن افزوده است. در حالی که سال قبل ارزش معاملات روزانه این بازار حدود ۳۰۰ میلیون دلار بود، در سال جاری این میزان به حدود یک میلیارد دلار افزایش یافته است. به گفته دهقاندهنوی، امروزه ایران به عنوان عضو آیسکو بخشی از بدنه اصلی تصمیمگیریهاست و با رعایت استانداردهای نظارتی بینالمللی، در شکلگیری بازاری شفاف و مقاوم در برابر خطرات گام برمیدارد.
همچنین همکاریهای بلندمدت دوجانبهای میان ایران و کشورهای عضو آیسکو و نهادهای ناظر کشورهای هدف از جمله آلمان، یونان، عمان، چین، کره جنوبی، عراق و هند در جریان است. به گفته مشاور رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در امور بینالملل، این سازمان همچنین به عنوان عضو اصلی در نهادهای بینالمللی نظیر آیسکو و هیات خدمات مالی اسلامی (IFSB) حضور دارد و از این طریق تعامل سازندهای با جهان برقرار کرده است. بهادر بیژنی گفته است سازمان بورس در نهادهای قانونگذار بازار سرمایه کشورهای کومسک حضوری فعال داشته و رییس کارگروه سواد مالی، نایبرییس کارگروه توسعه بازار و عضو عادی دو کارگروه دیگر آن است. به گفته او، مهمترین دستاورد بینالمللی بازار سرمایه ایران اما عضویت سازمان بورس و اوراق بهادار در «سازمان بینالمللی کمیسیونهای اوراق بهادار» (IOSCO) است که با تلاش ۱۳ ساله همکاران این سازمان در نوامبر ۲۰۱۸ به بار نشست و بازار سرمایه ایران همسو با ۹۵ درصد نهادهای ناظر و قانونگذار دنیا قرار گرفت. به عبارت دیگر، هم اکنون استانداردهای مقررات بازار سرمایه ایران مورد تایید مراجع بینالمللی بوده و این بازار اصول حمایت از سرمایهگذار، بازاری شفاف و کارآمد را تضمین میکند.
ریسک بالای سرمایهگذاری
اگر چه بنابر گفتههای مقامات و مسوولان سازمان بورس، بازار سرمایه ایران توانسته است با نهادهای بینالمللی ارتباط برقرار کرده و حتی به عنوان عضوی موثر نقشآفرینی کند اما با این حال نمیتوان نشانه روشن و امیدبخشی از پیوستن بورس ایران به بورسهای جهانی و جذب سرمایههای خارجی در آینده نزدیک یافت. ناظران اقتصادی مهمترین عامل محصور شدن بازار سرمایه ایران به داخل کشور را عدم ثبات اقتصادی و تنشهای درازمدت بین المللی میدانند که منجر به افزایش ریسک سرمایهگذاری شده است.
این روند حتی در سرمایهگذاری داخلی نیز آثار منفی داشته است.
طی سال جاری عدم ثبات در تصمیمگیریهای اقتصادی دولت و مجلس، بازار سرمایه ایران را با شوکهای ریزشی مداومی روبهرو کرد که منجر به نارضایتی عمومی و خروج نقدینگی از بازار
سرمایه شد.
در بهترین حالت نیز فعالان بازار به دلیل تردیدهای سیاسی و اقتصادی اقدام به پارک پول کردند که نتیجه آن نوعی رکود در معاملات بازار سرمایه و کاهش تراکنشها بود. اگر چه حضور صنایع متنوع و سودآور در بازار سرمایه ایران ویترین جذابی را برای سرمایهگذاران به نمایش میگذارد اما ریزشهای سال جاری که در سایه تصمیمات اشتباه اقتصادی و قوانین خلقالساعه در سازمان بورس، رخ داده است تصویر چندان مناسب و روشنی از دورنمای بازار سرمایه ایران به سرمایهگذاران خارجی ارائه نمیکند. در همین حال چشمانداز امیدوارکنندهای هم از تغییر در شیوه مدیریت اقتصادی کشور نمایان نیست.
از سوی دیگر بازارهای مالی و سرمایهای کشورهای اطراف ایران مانند قطر- که برای تحول در حوزه بازار سرمایه دورخیز کرده است- به راحتی توانستهاند زمینههای مناسبتر و جذابتری برای پذیرش سرمایه از منابع خارجی ایجاد کنند.
بدین ترتیب بازار سرمایه ایران هم مانند دیگر حوزههای اقتصادی نهتنها با موانع و مشکلات داخلی برای جهانی شدن مواجه است بلکه رقبای سرسخت و باانگیزهای را در مقابل خود میبیند.