رکوردشکنی در آخرین عضوگیری فرابورس
رشد ۷ واحدی شاخص کل فرابورس طی روز گذشته مرهون تحرکات مثبت معامله‌گران در بزرگان فرابورسی بود. در این روز نماد ۶۰ درصد از کل شرکت‌های بازار اول و دوم (۶۵ نماد از ۱۰۸ نماد معاملاتی) در سطوح منفی به معاملات خود پایان داد، اما نتوانست مانع از پیشروی شاخص کل شود. در واقع، افزایش قیمت در بزرگان فلزی و معدنی و همچنین شرکت‌های بزرگ پتروشیمی از شاخص کل حمایت کرد و در نتیجه دومین صعود متوالی را برای نماگر بازار به ارمغان آورد. به بیان آماری، رشد قیمت در نماد شرکت‌های سنگ‌آهن گهرزمین، هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه در کنار افزایش قیمت سهام شرکت پتروشیمی زاگرس و پالایش نفت شیراز بیشترین تاثیر مثبت را در محاسبه شاخص رقم زدند. از ویژگی‌های جالب توجه معاملات دیروز، اصلاح شدید قیمت‌ها از سقف روزانه و پیوستن تدریجی سهامداران به صف فروش بیش از ۲۰ نماد فرابورسی و در نهایت فشار مضاعف بر شاخص کل بود که در همان دقایق نخست معاملات برای فتح قله جدید خیز برداشته بود. تداوم روند اصلاحی قیمت در بنگاه‌های کم‌شناور و کوچک‌تر فرابورسی در راستای هشدارهایی است که پیش از این تحلیلگران نسبت به رشد افسارگسیخته و بی‌مبنای بسیاری از کوچک‌ترها می‌دادند.
همزمان با شکل‌گیری جبهه‌های مختلف فرابورسی، نرخ مشارکت در بازار طی روز گذشته در جلسه عرضه اولیه دیگری در فرابورس ایران شکست. دیروز ۶۰ میلیون از سهام شرکت توزیع داروپخش برای اولین بار در بازار دوم فرابورس ایران بیش از ۹۲۰ هزار کد معاملاتی تخصیص یافت تا به این ترتیب، بالاترین رکورد مشارکت در عرضه اولیه یک سهم در بازار سهام جابه‌جا شد. چنین حضور پررنگی برای خرید تنها ۶۵ سهم نشان می‌دهد نقدینگی قابل‌توجهی در پشت تالار سهام پارک شده و اجازه ورود به بازار را می‌طلبد. افزایش تعداد عرضه اولیه سهام برای جذب این حجم از منابع موضوعی است که اغلب کارشناسان طی روزهای اخیر بر آن تاکید داشته‌اند. نکته جالب توجه دیگر در معاملات دیروز ارزش معاملات خرد فرابورسی بود.
بازار پایه در مسیر اصلاح
دیروز نماد ۵۶ درصد از کل بنگاه‌های حاضر در بازار پایه در محدوده منفی قیمت معامله شد. تعداد صف‌های فروش در این روز نسبتا بالا بود و نقدینگی قابل توجهی هم در پایان معاملات در پشت صف مجال فروش سهام خود را نیافت. نکته جالب در دادوستدهای دیروز افزایش تقاضا در بازار پایه و ارتقای ارزش معاملات به بالای سطح ۲۰۰ میلیارد تومان بود. این عدد وقتی معنا می‌یابد که دریابیم جریان نقدینگی در بازار پایه طی آخرین روز کاری هفته قبل و همچنین روز شنبه به سطوح ۱۵۰ و ۱۶۵ میلیارد تومان تنزل یافته بود. با وجود فشار نسبتا گسترده عرضه در تابلوهای رنگی بازار پایه می‌توان رشد دیروز ارزش معاملات را به استقبال فعالان این بازار از اجرای دستورالعمل اصلاحی از روز دوشنبه - امروز- نسبت داد. هر چند برخی از تحلیلگران معتقدند تغییرات جدید ریسک نقدشوندگی در این بازار را بالا برده و امکان تکرار رالی‌های بی‌وقفه در این بازار به شدت کم شده است.
مطابق اطلاعیه تکمیلی فرابورس ایران در مهم‌ترین موارد اصلاحی، قرار است دامنه نوسان قیمت در این بازار به‌صورت مشروط افزایش یابد و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم مجاز به سرمایه‌گذاری محدود در بازار پایه شدند. از نظر برخی کارشناسان اعمال تغییرات جدید در دستورالعمل‌های بازار پایه توانسته عرصه را بر سفته‌بازی و دستکاری قیمتی تنگ کند و همزمان شرایط را برای تسهیل جریان نقدینگی به دیگر تابلوهای بازار سهام فراهم کند.یکی از مهم‌ترین تغییرات در این فرآیند اصلاحی، تعدیل محدودیت دامنه نوسان قیمت به زیر ۵ درصد است. حتی در آخرین اصلاحیه فقط قیمت سهام شرکت‌های مندرج در تابلوی زرد به‌صورت مشروط امکان افزایش دامنه نوسان روزانه تا سقف ۵ درصد را دارند. چنان که در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» به آن پرداخته شد، کارکرد مخرب قوانین بالادستی در کنار عدم کارآیی فنی و ساختاری بازار سرمایه کشورمان فضایی ایجاد کرده تا وجود صف اثر سوء خود را بر تصمیم معامله‌گران به ویژه سرمایه‌گذاران کوچک‌مقیاس بگذارد و در نتیجه باعث خلل در روند متعادل قیمت‌ها شود. محدودیت دامنه نوسان قیمت یکی از موانعی بود که به این روند دامن می‌زد.
می‌دانیم که دامنه نوسان ۱۰ درصدی در بازار پایه درحالی‌‌که در بازارهای اصلی ۵ درصد بود، در جذب بخش زیادی از منابع خرد طی رالی دو فصل نخست سال اثرگذار بود. اما کمتر شدن دامنه قیمت بازار پایه از بازارهای اصلی، جذابیت سهام بازار پایه را برای دستکاری و نوسان‌گیری محدود خواهد کرد. به این ترتیب و با فرض ثبات سایر شرایط می‌توان چنین نتیجه گرفت که محدودیت‌های اعمالی بر بازار پایه دست‌کم بخشی از تقاضای سفته‌بازانه را به بازارهای اصلی-که دامنه نوسان ۵ درصدی دارند- سوق خواهد داد. البته همان‌طور که رشدهای رویایی پیشین در این بازار از بهانه یا دلیل خاصی تبعیت نمی‌کرد، ممکن است با عقب‌نشینی کنونی هم بار دیگر تقاضای سهام افزایش پیدا کند و معامله‌گران با وجود هشدار‌های اخیر ریسک حضور در این بازار را تاب بیاورند و در معاملات تابلوهای سه‌رنگ حضور پررنگ خود را حفظ کنند.
پایداری نرخ سود «اخزا»ها در کانال ۲۰
همزمان که روی تابلوهای سهام فرابورسی شاهد افت و خیزهای نسبتا شدید قیمت هستیم، در بازار بدهی آرامشی عمیق به چشم می‌خورد. نرخ سود موثر ۲۷ مرحله از اوراق خزانه در پایان معاملات دیروز روی همان عدد ۶/ ۲۰ درصد باقی ماند. از ابتدای مهر نرخ بازدهی اوراق خزانه به کانال ۲۰ درصد تنزل کرد و طی ۱۵ روز کاری اخیر در همین محدوده نوسانات محدودی را ثبت کرد و در معاملات یکشنبه هم برای دومین روز متوالی روی عدد ۶/ ۲۰ درصد جا خوش کرد. عمق بیشتر معاملات این بازار با افزایش تعداد سررسیدها باعث شده تا تصویر نسبتا دقیق‌تری از ساختار زمانی نرخ سود و همچنین تورم انتظاری از منظر سرمایه‌گذاران داشته باشیم. البته ثبات سیاست‌های پولی و تثبیت نرخ سود بانکی را باید عامل مهم‌تری در روند متعادل قیمت در بازار اوراق خزانه قلمداد کرد. در ادامه تعمیق معاملات اوراق خزانه یک مرحله دیگر از اسناد خزانه در نماد ۸۰۵ امروز -دوشنبه ۲۲ مهر- در بازارهای نوین مالی فرابورس عرضه خواهد شد. این ششمین مرحله از عرضه اوراق خزانه موضوع بودجه ۹۸ در دو هفته اخیر است. شاید این پرسش پیش بیاید که چرا افزایش عرضه اوراق خزانه نتوانسته قیمت‌ها را به‌نحو موثری تحت‌فشار بگذارد و متعاقبا نرخ سود را ارتقا بخشد. دلیل این امر را چنان که اشاره شد باید در نحوه خط‌دهی سیاست‌های پولی به بازار بدهی و ثبات قیمت اسناد خزانه در پی تثبیت طولانی نرخ سود سپرده‌های بانکی جست‌وجو کرد. بازار پول و بازار بدهی از حیث درجه تاب‌آوری ریسک در جذب منابع رقابت دارند و هر گونه تغییر در چشم‌انداز پولی بازارها می‌تواند جریان نقدینگی را به حرکت درآورد و متعاقبا نرخ سود در بازار بدهی را که شناور محسوب می‌شود دستخوش تغییر کند.
