شاید همین موضوع باعث شده طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، در بهار ۹۶ حدود ۱۴۱میلیون و ۹۸هزار و ۲۹۶ نفر شب اقامت (۷۲درصد) در خانه آشنایان و بستگان، ۱۷میلیون و ۲۹۰هزار و ۹۳۷ نفر شب اقامت (۹درصد) در ویلا و آپارتمان اجاره‌ای، ۱۲میلیون و ۶۷۸هزار و ۷۳۶ نفر شب اقامت (۶درصد) در ویلا و اقامتگاه شخصی، ۷میلیون و ۱۵۱هزار و ۶۱۸ نفر شب اقامت (حدود ۴درصد) در اقامتگاه‌های عمومی، ۶میلیون و ۸۶۱هزار و ۸۰۵ نفر شب اقامت (حدود ۳ درصد) در چادر و کمپ شخصی، ۶میلیون و ۳۶۵هزار و ۳۸۷ نفر شب اقامت (حدود ۳درصد) در اقامتگاه سازمانی و ۴میلیون و ۸۶۷هزار و ۳۹۳ نفر شب اقامت (حدود ۲درصد) در سایر مراکز اقامتی ثبت شود؛ آماری که از جایگاه نازل اقامتگاه‌های عمومی نزد مردم خبر می‌دهد. با این همه، ولی‌الله تیموری، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور معتقد است نوروز امسال مراکز اقامتی عمومی، از جمله مهمان‌پذیرها، هتل‌آپارتمان‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی بیشتر معرفی خواهند شد تا مردم نیز بیشتر با امکانات این مراکز آشنا شوند. به گفته وی، مقایسه قیمتی میان این مراکز اقامتی با اقامت در مدارس یا کمپ‌ها نشان‌دهنده به‌صرفه بودن این اقامتگاه‌ها است.
دلیل افزایش قیمت‌ها
در عین حال، رئیس سازمان میراث فرهنگی و رئیس جامعه هتلداران کشور وعده داده‌اند که در نرخ هتل‌ها شاهد افزایش قیمت نباشیم. اما گزارش روز گذشته «دنیای اقتصاد» حکایت از افزایش قیمت‌ها، دست‌کم در هتل‌های چهارستاره داشت؛ در شرایطی که این مراکز اقامتی به دلیل نبود تعطیلات سامان‌یافته، بعضا چاره‌ای جز افزایش نرخ‌های خود در ایام پیک سفر ندارند. با این‌همه معاون گردشگری کشور در توضیح این افزایش قیمت‌ها به خبرنگار ما می‌گوید: «ما یک نرخ مصوب داریم که برخی از هتل‌ها در ایام افت تقاضا، آن را کاهش و بخشی از نرخ را تخفیف می‌دهند. همین هتل‌ها، در ایام پیک سفر که تقاضا افزایش پیدا می‌کند، تخفیف را حذف می‌کنند و به بالاترین نرخ مصوب می‌فروشند. بنابراین، افزایش قیمتی که شاهد هستیم به معنای افزایش نرخ نیست بلکه به معنای حذف تخفیفات ایام افت سفر است.»
تلاش برای تغییر تصویر مهمان‌پذیرها
وی البته معتقد است تمام مراکز اقامتی مانند هتل‌های ۴ و ۵ ستاره گران نیستند و گزینه‌های ارزان‌تر و به‌صرفه‌تری نیز برای انتخاب مردم روی میز است. به باور او، اقامت در مدارس یکی از بدترین شیوه‌های اقامت است و تاکید می‌کند اقامت مسافران نوروزی در مدارس، چندان ارزان‌تر از اقامت در مهمان‌پذیرها تمام نمی‌شود: «این موضوع زمانی بیشتر به چشم می‌آید که امکانات مهمان‌پذیرها، هتل آپارتمان‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی را با مدارس مقایسه کنیم.» به گفته معاون گردشگری کشور، براساس بخشنامه‌های اعلام شده، نرخ هر شب اقامت در مدارس در برخی استان‌ها تا شبی ۶۵هزار تومان برای هر کلاسی که در اختیار مسافران قرار می‌گیرد، می‌رسد؛ رقمی که با توجه به نبود حمام و دستشویی کافی، نبود امکان پخت غذا یا دیگر امکانات لازم، بالا به نظر می‌رسد.
تیموری البته در پاسخ به انتقاد از کیفیت برخی مهمان‌پذیرها و دیگر مراکز اقامتی اقتصادی توضیح می‌دهد: «در شرایطی که بسیاری از این مراکز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، توان مالی برای به‌روز کردن یا بهبود خدمات خود ندارند. با این‌همه، تمام این مراکز نیز با مشکل بی‌کیفیتی مواجه نیستند و چنانچه مردم به‌جای آنکه برای اقامت در فضای غیراستانداردی مثل مدارس که اساسا برای مسافران ساخته نشده، هزینه بپردازند، برای اقامت در مهمان‌پذیرها هزینه کنند، در آینده نزدیک شاهد بهبود وضعیت این مراکز اقامتی نیز خواهیم بود.» او تاکید می‌کند که برای نوروز امسال سعی می‌شود مراکز اقامتی اینچنینی در کنار دیگر مراکز اقامتی عمومی و رسمی به مردم معرفی شوند.
با وجود اینکه در ایام پیک سفر نظیر نوروز مهمانسراهای دولتی می‌توانند بخشی از چالش اقامت را دست‌کم برای کارمندان دولت حل کنند اما حضور این مراکز اقامتی همچنان مانع رونق فعالیت خصوصی‌ها در این رشته است. معاون گردشگری کشور اگرچه مطالبه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را واگذاری این مهمانسراها می‌داند اما می‌گوید هر اقدامی که در این زمینه شده، تاکنون نتایج مشخصی به همراه نداشته: «ما در سازمان به کرات پیگیر واگذاری مهمانسراهای دولتی بوده‌ایم و حتی ممنوعیت فعالیت این مهمانسراها را به قانون نیز تبدیل کردیم اما دستگاه‌ها همکاری نمی‌کنند.» تیموری ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد باید به‌جای آنکه از دستگاه‌ها بخواهیم مالکیت مهمانسراهای خود را واگذار کنند، بهتر است از مسیر دیگری وارد شویم و این بار پیشنهاد واگذاری بهره‌برداری را به آنها بدهیم.»
کارشناسان معتقدند واگذاری عادلانه این مهمانسراها به بخش خصوصی می‌تواند حتی در ایام پیک سفر بیشتر به کمک ظرفیت‌های اقامتی ناقص در برخی مقاصد بیاید. براساس آمارهای مرکز آمار ایران، کمتر از ۷درصد هزینه‌های خانوار در سفرهای بهاری سال ۹۶ به هزینه اقامت اختصاص داشته است. این درحالی است که طبق همین آمار، هزینه‌های خورد و خوراک و دخانی خانوارها در سفر بیش از ۲۰درصد از کل هزینه‌ها بوده است. به نظر می‌رسد زمان آن رسیده که الگوی اقامت مردم در سفر تغییر یابد؛ تغییری که دو گام اصلی دارد؛ تقویت کیفی مراکز اقامتی اقتصادی و تغییر نگاه مردم به مقوله اقامت در سفر.