انتشار فهرست بدهکاران بانکی از این جهت حائزاهمیت است که علاوه بر ایجاد و تقویت شفافیت در برابر مشتریان بانکی، سرمایه‌گذاران مختلف را در قبال ریسک‌های بانک محل سپرده‌گذاری‌شان، امکان بازپرداخت اصل و سود سپرده‌هایشان و شاخه‌های اقتصادی پرریسک و با بازده نامطلوب آشنا می‌کند. از این رو یکی از الزاماتی که به شکل دیرینه مورد مطالبه فعالان اقتصادی و ناظران بیرونی امور اقتصاد بود که به شکل نصفه و نیمه در طول عمر دولت سیزدهم تحقق یافت و اکنون می‌توان با بررسی عمده بدهکاران بانکی به جزئیاتی از دلایل ناترازی بانکی، عدم تامین مالی بخش مولد اقتصاد و نیز چرایی حضور بانک‌ها در بازارهای موازی در راستای عملیات‌های سفته‌بازانه دست یافت. این اطلاعات کمینه حقوق شهروندان ایرانی است که در دهه گذشته به واسطه عملیات اعتباری پانزی توسط موسسات مالی و اعتباری فاقد تجربه و سرمایه کافی در صنعت بانکداری، میلیون‌ها نفر از مردم را به مال‌باخته تبدیل کردند. همچنین بسیاری از ناظران بیرونی بر این باورند که بانک‌ها با خروج سرمایه خود از بورس در پایان تیرماه سال ۱۳۹۹، بزرگ‌ترین عملیات فرار پول حقیقی و حقوقی از بازارها را کلید زدند که بازهم منجر به مال‌باختگی سیل کثیری از مردم شد.
اطلاعات ناقص یا آدرس غلط؟
البته نباید ناگفته بماند که همین اطلاعات نیم‌بند نیز سرشار از ابهام و پارادوکس هستند؛ هنوز زمان تخصیص وام‌ها به این افراد حقیقی و حقوقی مشخص نیست. هنوز میزان وثیقه تعیین‌شده برای تسهیلات پرداخت‌شده نیز مشخص نیست و اینکه آیا این تسهیلات تاکنون مورد استمهال واقع شده‌اند یا خیر و همچنین پرداخت این تسهیلات دستوری بوده یا با نظر خود بانک‌ها پرداخت شده است. شایان ذکر است که انتشار داده‌های عددی صرف بدون دیتاهای تکمیلی، صرفا نوعی فرار به جلوی آماری است. در جریان رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری در سال ۱۴۰۰، عبدالناصر همتی (که در بخشی از ایام رقابت‌ها همچنان تصدی مسوولیت بانک مرکزی را بر عهده داشت) نام فهرست ابربدهکاران بانکی که ۹۰ هزار میلیارد تومان از منابع بانکی را بازپس نداده بودند، به سیدابراهیم رییسی (رییس وقت قوه قضاییه و از کاندیداهای انتخاباتی) داد. در فهرستی که همتی به رییس‌جمهوری بعدی سپرد نام‌های افرادی چون ر.د، ع.ا.ع، م.ص.ه، م.ج.ا، م.ف، م.گ، ن.ا، م.ر.ص، ب.ر.ا و سعیدالعقیلی تاجر اماراتی که به ایران در دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کرد و خود در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشت و در سال ۱۳۹۵ نیز درگذشت، حضور داشتند. شایان ذکر است تاکنون هیچ یک از مسوولان بانکی، اقتصادی و سیاسی کشور در رابطه با نحوه بازپرداخت بدهی‌های سعیدالعقیلی به سیستم بانکی کشور سخنی به میان نیاوردند. هرچند این مساله در قانون بودجه‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز مورد تاکید قانونگذار واقع شده بود، اما همچنان هیچ دیتای شفافی از وضعیت بدهکاران عمده‌ای که اقدام به بازپرداخت بدهی‌های خود نمی‌کنند، نیست. گفتنی است که بسیاری از افرادی که در دهه نود خورشیدی تحت عنوان مالکان و مدیران موسسات مالی و اعتباری قارچ‌مانند اقدام به جذب سپرده‌های مردم با سودهای آنچنانی کردند و به مشتریان معترض خود نیز پاسخگو نبودند، در فهرست نام بدهکاران بانکی دیده نمی‌شود. این در حالی است که در سال ۱۳۹۶ برای بازپرداخت مطالبات مردم، دولت اقدام به چاپ ۳۰ هزار میلیارد تومان پول پرقدرت کرد که منشاء رشد تورم در سال بعد نیز بود، اما از نحوه بازپرداخت این رفع دیون موسسات مالی و اعتباری توسط دولت، هیچ گزارش و آماری در دسترس نیست و انتظار می‌رود که پس از یک سکوت ۶ساله، بالاخره مسوولان امر، اقدام به شفاف‌سازی کنند.
کدام بانک چقدر طلب دارد؟
در اسناد منتشرشده مرتبط با آمار مطالبات غیرجاری بانک رفاه کارگران، پرداخت ۱۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات به سازمان تامین اجتماعی به شکل اوراق مرابحه مشاهده می‌شود، اما از میان معوقات و نحوه بازپرداخت مطالبات این بانک از سازمان متبوع طرف قراردادش، چیزی قابل رویت نیست. همچنین این نهاد ۱۹ میلیارد تومان دیگر نیز بابت سود متعلقه به علی‌الحساب پرداختی جهت خرید سهام تاپیکو از زمان پرداخت تا انتقال سهام بدهکار است.در آمار مطالبات غیرجاری بانک شهر، شهرداری شیراز به عنوان بزرگ‌ترین ابربدهکار با هزاران میلیارد تومان مطالبات غیرجاری بابت ۲۹ فقره تسهیلات در قالب‌های مرابحه، بدهکاری موقت، مشارکت مدنی به چشم می‌آید. همچنین پس از شهرداری شیراز، شهرداری مشهد با صدها میلیارد تومان بدهی در رتبه دوم فهرست حضور دارد. شهرداری مشهد این بدهی را در قبال دریافت ۱۶ فقره تسهیلات در قالب‌های مرابحه، بدهی موقت و مشارکت مدنی ایجاد کرده است. پس از شهرداری مشهد، شرکت پتروانرژی شهر با ده‌ها میلیارد تومان معوقات غیرجاری قرار دارد که بدهی‌های خود را بابت ۵ فقره دریافت تسهیلات ایجاد کرده است. پس از آن شرکت مسکن و ساختمان جهان با ده‌ها میلیارد تومان بدهی بابت ۵ فقره تسهیلات دریافتی، شرکت سرمایه‌گذاری شهر آتیه بابت ۴ فقره تسهیلات ده‌ها میلیاردی، شرکت ساختمان عمران شهر پایدار با ۵ فقره تسهیلات و بدهی ده‌ها میلیاردی، شرکت لیزینگ شهر با ۵ فقره تسهیلات دریافتی و ده‌ها میلیارد تومان معوقات غیرجاری، شرکت نوسازی شهر تهران با ۴ فقره تسهیلات معوق‌شده و ده‌ها میلیارد تومان معوقات غیرجاری، شهرداری کرج با ۸ فقره، مسکن و عمران تجارت آتیه کیش با ۴ فقره، توسعه و نوسازی شهر با ۵ فقره، شرکت تامین سرمایه تمدن با ۳ فقره، شهرداری اصفهان با ۱۰ فقره، راهبرد هوشمند شهر با ۳ فقره، شهرداری تهران با ۴ فقره، شرکت صرافی شهر با ۵ فقره بدهی در رتبه‌های بعدی بدهکاران ده‌ها میلیارد تومانی بانک شهر قرار دارند. شهرداری قم، گروه توسعه صنایع و معادن شهر و گروه مالی شهر نیز از دیگر بدهکاران مندرج در این فهرست بودند.در فهرست ابربدهکاران بانک مرکزی تنها نام شرکت کشت و صنعت کارون قابل مشاهده است. در فهرست بدهکاران بانک ملت نیز همانند بانک شهر، عمده بدهکاران یا از سهامداران خود بانک هستند یا از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ‌های این بانک قرار دارند. از جمله این شرکت‌ها که بیش از هزار میلیارد تومان بدهی معوق غیرجاری به بانک دارند، می‌توان به هلدینگ بهسازی مشارکت‌های ملت اشاره کرد. شرکت ساختمانی بانک ملت نیز حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بدهی به بانک دارد که از این روی آن را در رتبه دوم ابربدهکاران به خود این بانک قرار می‌دهد. شرکت واسپاری ملت نیز بیش از ۱۸۹ میلیارد تومان بدهی غیرجاری به این بانک دارد. کارگزاری بانک ملت با بدهی ۵۰۰ میلیارد تومانی، شرکت به‌پرداخت ملت با بدهی ۲۰۰ میلیارد تومانی، مجتمع معدنی و صنعتی آهن و فولاد بافق با بدهی بیش از ۶۲۶ میلیارد تومانی، فن‌آوران هوشمند بهسازان فردا با بدهی ۵۳۱ میلیارد تومانی، سرمایه‌گذاری توسعه معین ملت با بدهی ۷۲۴ میلیارد تومانی، سرمایه‌گذاری اختصاصی بازگردانی ملت با بدهی ۱۳۴ میلیارد تومانی و شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی با بدهی ۵۰ میلیارد تومانی از جمله بنگاه‌های ابربدهکار به بانک ملت هستند.در میان ابربدهکاران بانک ایران زمین نیز نام دو شرکت توسعه تجارت داتام بیش از ۱۸ هزار میلیارد تومان بدهی غیرجاری جلب توجه می‌کند. با بررسی آمارهای مرتبط با این شرکت می‌توان فهمید که آخرین سرمایه ثبتی این شرکت که در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده، ۱ میلیون ریال است و همین شایان توجه بیش از پیش به چرایی شکل‌گیری این حجم از بدهی است. جهان ارقام پارس دیگر ابربدهکار بانکی مرتبط به بانک ایران زمین است که بیش از ۱۵۸ میلیارد تومان بدهی غیرجاری به این بانک دارد. روزنامه «جهان صنعت» در روزهای آینده، جزئیات بیشتری را از میزان ابربدهی‌های ثبت‌شده بانکی کشور در اختیار خوانندگان قرار خواهد داد. با این حال در پس یک تحلیل اولیه می‌توان چنین دریافت کرد که عمده بدهکاران اصلی بانکی به بانک‌ها، شرکت‌های زیرمجموعه یا همکار بانک‌ها هستند که در واقع بخش عمده‌ای از خلق پول توسط بانک‌ها در کشور را به خود اختصاص داده‌اند و عامل اصلی بروز ناترازی در نقدشوندگی منابع بانک‌ها هستند.
منبع: جهان صنعت