این روزها نفس اصفهانی ها به تنگ آمده و ابر سیاه آلودگی هر روز تیره تر می شود. هفته گذشته ۴۳۰ نفر از وکلای دادگستری استان اصفهان در بیانیه ای خطاب به استاندار اصفهان از شرایط آلودگی اصفهان انتقاد کرده و نوشتند: کیفیت هوای شهر اصفهان و تعدادی دیگر از شهرها و شهرستان های استان طی سال های اخیر با وضعیتی روبرو شده است که به جای شمارش روزهای دارای هوای آلوده و ناسالم ناچار به شمارش روزهای دارای هوای پاک و سالم هستیم.
در بند دوم این بیانیه آمده است که «براساس یافته های دو پژوهش که به سفارش مدیریت شهری اصفهان و توسط دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شده است، در سهم بندی منابع مختلف در انتشار آلاینده های هوا در خصوص ذرات معلق آلاینده، سهم صنایع و صنوف فعال در سطح استان نزدیک به ۹۵.۴ درصد، منابع متحرک جاده ای و غیرجاده ای نزدیک به ۴.۵ درصد و منابع مسکونی و تجاری ۰.۱ درصد ارزیابی شده است. انتشار و انباشت ذرات معلق آلاینده در روزهای سرد سال موجب تاری هوا و کاهش میدان دید شده و سبب بروز سرطان، بیماری های قلبی عروقی، ریوی و... می شود. همچنین بر پایه این دو پژوهش در خصوص آلاینده مونوکسید کربن، سهم صنایع و صنوف ۱۸.۶ درصد، منابع متحرک جاده ای و غیر جاده ای حدود ۸۱ درصد و منابع مسکونی و تجاری ۰.۵ درصد اعلام شده است.
منشا آلودگی
هوای اصفهان!؟
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با اعتقاد بر اینکه تمام بخش ها از جمله صنایع، وسایل نقلیه، مصرف گاز منازل و ... در آلودگی هوای اصفهان نقش دارند و نباید بخش خاصی را متهم اصلی آلودگی بدانیم، به "نوسان " می گوید: از نظر علمی آلودگی هوا شامل ذرات معلق، منوکسید کربن، اکسید نیتروژن، اکسید گوگرد، هیدروکربنهای نسوخته و ... است.
حسین احمدی کیا با بیان اینکه صنایع در بخش ذرات معلق و اکسیدهای گوگرد، وسایل نقلیه در بخش اکسیدهای نیتروژن و منوکسیدکربن، مصرف گاز ساختمانها و نیروگاهها در بخش اکسیدهای نیتروژن سهم بیشتری دارند، تاکید می کند: در این میان نقش ذرات معلق در آلودگی هوای اصفهان بیشتر و خطرناکتر است و البته بیشتر تمرکز بر این بخش است، در حالیکه اکسید نیتروژن و دیگر آلایندهها نیز در اتمسفر به ذرات معلق و ازون تبدیل می شوند که در رده بعدی جزو آلودگی ها خطرناک هستند. وی با اشاره به عوامل ذرات معلق، توضیح می دهد: ذرات معلق، همانند گرد و غبار ذرات ریزی در هوا هستند که ابعاد متفاوتی دارند و در دو اندازه زیر 2.5 میکرون و همچنین زیر 10 میکرون به عنوان معیار سنجیده میشوند. ذرات معلق زیر 2.5 میکرون از ریهها عبور کرده و وارد جریان خون شده و موجب تنگی نفس و اختلال اکسیژن رسانی شده و حتی در نسوج نشست کرده، که برای انسان بسیار خطرناک است.
این فعال در حوزه پژوهش آلودگی هوا، ادامه می دهد: ذرات معلق می توانند ناشی از کانونهای گرد و غبار اطراف شهر و صنایع به ویژه صنایع آجرپزی، ریخته گریها و سایر صنایع آلاینده باشد؛ بخش دیگری از ذرات معلق از منابع احتراقی نظیر اگزوز خودروها به ویژه اتوبوسها و کامیونها و نیز سایش ترمز و تایر آنهاست. ذرات معلق خروجی از خودروها در اندازه زیر 2.5 میکرون بوده و بسیار خطرناک هستند.
نقش خودروها
در آلودگی هوا
احمدی کیا، درباره نقش سوخت در آلودگی هوای اصفهان نیز، توضیح می دهد که در بررسی های آزمایشگاهی خوشبختانه بنزین و گازوئیل موجود در اصفهان، استاندارد و یورو 4 بوده است و اگرچه گازوئیل مورد استفاده شرکت واحد، یورو 4 است، اما گازوئیل مورد استفاده کامیون ها و برخی صنایع، معمولی بود و احتمال دارد یورو 4 نباشد، البته تردد کامیون ها در اطراف شهر است و تنها 2 یا 3 درصد در ایجاد ذرات معلق نقش دارند، در حالیکه اتوبوس های قدیمی شرکت واحد، بیش از 50 درصد در ایجاد ذرات معلق وسایل نقلیه موثر هستند. وی با بیان اینکه مشکل آلودگی اصفهان در تابستان بیشتر مربوط به اکسیدهای نیتروژن حاصل از احتراق در ساختمانها نیروگاهها، خودروها و صنایع است، اظهار می کند: این گاز با تابش خورشید تبدیل به ازون و ذرات معلق زیر 2.5 میکرون میشوند.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در شاخص اکسید نیتروژن، منازل مسکونی و نیروگاه ها بیشترین سهم را در آلودگی هوای اصفهان دارند، تاکید می کند: درحال حاضر 53 درصد گاز اصفهان در نیروگاه ها سوخته می شود، البته این عدد در زمستان کاهش می یابد، چراکه اولویت مصرف گاز در بخش خانگی است. وی همچنین درباره تاثیر و سهم سوخت مازوت در آلودگی هوای اصفهان نیز، توضیح می دهد: صنایع مستقر در اصفهان شامل نیروگاهها، کارخانجات سیمان و ریخته گری ها، میتوانند مازوت بسوزانند و برخی صنایع به دلیل سنگین بودن این سوخت، مازوت سوز نیستند، البته باید توجه داشت که اگر صنعتی، مازوت مصرف کند، با چشم قابل مشاهده است و اکسیدهای گوگرد آن منطقه به شدت افزایش مییابد. وی اضافه می کند: به طور معمول وقتی احتراق انجام میشود، به دلیل دمای زیاد و سبک بودن آنها، به سمت بالا حرکت می کند، اما با کاهش دمای هوا و سرد بودن زمین، یک لایه اینورژن ایجاد میشود و این آلودگیها به سمت بالا نرفته و در سطح زمین باقی می مانند و هرچه ارتفاع وارونگی کمتر شود، میزان آلودگی هوا بیشتر می شود، البته این مشکل در تمام فصول وجود دارد، اما در زمستان ارتفاع وارونگی کم بوده و مشهود است. وی تاکید می کند: با توجه به اینکه در اغلب مواقع سرعت باد اصفهان کمتر از دو متر بر ثانیه است که نمیتواند این آلودگیها را جابجا کند و برای از بین رفتن این شرایط نیازمند سرعت وزش باد بالاتر از 3 متر بر ثانیه هستیم.
50 راهکار برای
رفع آلودگی هوا
احمدی کیا با اشاره به اینکه رفع مشکلات آلودگی هوا نیازمند اقدامات گسترده است، می گوید: شاید در حدود 50 راهکار وجود دارد و باید همه آنها اجرایی شوند و نمی توان از هیچ کدام چشم پوشید. وی با انتقاد از فناوری پایین خودروهای داخلی، می گوید: خودروهای ایرانی چندین برابر خودروهای اروپایی آلودگی ایجاد می کنند، مثلا خودرو تندر 90 ، درحالیکه 30 درصد کمتر از دیگر خودروها آلودگی ایجاد می کند و در عوض این خودرو در ردیف پایین ترین خودروهای اروپاست. به گفته این پژوهشگر، چند خودرو پرتیراژ کشور با فناوری قدیمی همچون پژو 405، 206 و سمند، خودروهایی با بیشترین میزان آلودگی هستند. وی با اعتقاد بر اینکه باید توجه داشت که برخی راهکارهای رفع مشکل آلودگی هوای اصفهان نیازمند راهکارهای ملی است و نه لزوماً استانی و تاکید می کند: رفع چالش خودروهای فرسوده به ویژه اتوبوس های شرکت واحد نیازمند منابع مالی بالایی است. وی می گوید: نوسازی بیش از 700 دستگاه اتوبوس فرسوده شرکت واحد در اصفهان نیازمند اعتبارات سنگینی است، از سوی دیگر کیفیت پایین لاستیک خودروها و لنت های ترمز خودروها نیز بر آلودگی هوا تاثیرگذار هستند.
نقش صنعت
در آلودگی هوا
احمدی کیا با اشاره به نقش حوزه صنعت در آلودگی هوای اصفهان، تاکید می کند: صنایع اصفهان استراتژیک هستند و در حال حاضر حدود 75 درصد آهن و فولاد کشور، 20 درصد بنزین، 45 درصد آجر کشور . 10 درصد برق کشور در اصفهان تولید می شود که تمام آنها در آلودگی این کلانشهر نقش بالایی دارند. وی به نقش بالای کوره های آجرپزی در آلودگی هوای اصفهان اشاره می کند و می گوید: اگرچه این صنعت در حاشیه و ناحیه شرقی اصفهان هستند، اما حجم بالایی از ذرات معلق را منتشر میکنند و آلایندههای آنها وارد شهر میشود.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان ادامه می دهد: به طور قطع رفع آلودگی بالای صنایع فولادی، پتروشیمی ها، نیروگاه ها، پالایشگاه ، دو کارخانه سیمان و کوره های آجرپزی اصفهان نیازمند عزم ملی است و با منابع محدود استان نمی توان این مشکل را حل کنیم. احمدی کیا با تاکید بر اینکه مشکل آلودگی اصفهان را نمی توان در داخل استان بلکه باید در سطح کشور حل کنیم که در مجموع نیازمند منابع مالی بالایی است، تصریح می کند: متاسفانه طی سال های گذشته بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی از یک سو صنایع اصفهان را گسترش داده ایم و از سوی دیگر با گسترش شهرنشینی تعداد خودروها را بالا برده ایم که نتیجه آن بحران آلودگی امروز هوای اصفهان است و اگر بخواهیم این مشکل را حل کنیم باید با عزمی راسخ و راهکارهای علمی این مسیر اشتباه را جبران کنیم؛ اما به نظر نمی رسد عزمی جدی در این خصوص وجود نداشته باشد، چراکه تنها زمانی که حرف از آلودگی هوای اصفهان می شود، به جای توجه به صنایع دولتی و استراتژیک تنها بر بخش خصوصی و مردم فشار وارد می کنیم.