بنیامین نجفی در جهان صنعت نوشت: درست زمانی که در ابتدای سال بازار سرمایه خودش را برای نرخ‌های بالاتر برای دلار آماده می‌کرد، نرخ اسکناس آمریکایی در کانال کمتر از ۵۰ هزار تومان تثبیت شد و بخشی از انتظارات را برای رشد بورس منفی کرد. البته همواره این سوال مطرح است که آیا ثبات نرخ ارز در بلندمدت به نفع بازار سرمایه است یا افزایش نرخ ارز؟ در سال‌های اخیر و به ویژه در دهه ۹۰ تا به امروز ارزش ریال از ناحیه تورم به شدت کم شده است. طبیعتا این تورم شدید باعث می‌شود روند کاهش پول ملی کشور ادامه داشته باشد و در گذر زمان ارزش پول کشور کاهش بیابد. به همین دلیل است که نرخ دلار در ایران اهمیت زیادی دارد و لازم است سرمایه‌گذاران و حتی مردم عادی به رابطه قیمت دلار و بورس توجه ویژه‌ای داشته باشند، چراکه امروز دیگر تنها بخش کوچکی از جامعه ذی‌نفع بورس نیستند و براساس برآوردها بیش از ۴۰ میلیون نفر از جمعیت به عنوان ذی‌نفعان بازار سرمایه شناخته می‌شوند، اما بررسی روند رشد نقدینگی و قیمت دلار و مقایسه آن با روند شاخص کل بورس تهران بیانگر این موضوع است که دو عامل رشد نقدینگی و تغییرات قیمت دلار بیشترین اثر را بر روند بازار سهام داشته است.
اتفاقی که در چند ماهی که از سال ۱۴۰۲ می‌گذرد کاملا رخ داده است. نزولی شدن روند نقدینگی و پایین آمدن انتظارات تورمی برای ماه‌های آینده یکی از پالس‌های مهم به بازار سرمایه بوده که به عنوان یک متغیر کلیدی بر توقف روند صعودی بورس تاثیر گذاشته است، هر چند که نقش سیاست‌ها و بخشنامه‌های دولت در عمل بسیار بیشتر بوده است. از سوی دیگر افزایش قیمت دلار تاثیرات مثبتی بر افزایش سودآوری شرکت‌های بورسی و افزایش ارزش اسمی داراییهای ترازنامه‌ای شرکت‌ها دارد، به علاوه این امر موجب می‌شود که بخشی از نقدینگی سرگردان موجود در سطح جامعه نیز برای کسب بازدهی راهی بازار سهام شود.
در سال‌های اخیر نمود عینی این همبستگی بیشتر شده و روند قیمت‌ها در بورس به طور کامل تابع معاملات بازار ارز بوده است. در سال‌های اخیر اقتصاد ایران اقتصادی تورم‌زده بوده و برخی از رشد بازار و بازدهی بازارهای ناشی از همین تورم رخ داده و بازار سرمایه هم از این امر مستثنی نبوده است. البته در عین حال رشد تولید شرکت‌ها به عنوان یک محرکه اصلی دیگر موتور بازار را فعال نگه داشته است، اما به طور طبیعی اولین تاثیر مثبتی که بازار سهام از سمت افزایش قیمت ارز دریافت می‌کند، تغییر در میزان سودآوری شرکت‌ها است. از این جهت افزایش نرخ دلار، موجب تعدیل‌های مثبت در سودآوری شرکت‌ها خواهد شد و شرکت‌ها محصولات تولیدی خود را با نرخ بالاتری نسبت به قبل به فروش می‌رسانند. افزایش سودآوری شرکت‌ها نیز سبب خواهد شد تا سهام این‌گونه شرکت‌ها با استقبال همراه شود. البته درست است که افزایش نرخ دلار، هزینه‌های شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما سرعت اثرگذاری رشد قیمت دلار در رشد درآمدها بیشتر از رشد هزینه‌‌‌‌‌‌‌هاست. به عبارت دیگر، افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها اعم از هزینه‌هایی مانند هزینه دستمزد و سربار به‌سرعت و با رشد قیمت دلار اتفاق نمی‌‌‌‌‌‌‌افتد و با یک تاخیر زمانی شاهد افزایش این هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها در صورت‌های مالی شرکت‌ها خواهیم بود. از سوی دیگر در اکثر شرکت‌هایی که فروش آنها وابسته به قیمت‌های جهانی است، افزایش در درآمدهای شرکت که به دلیل افزایش نرخ دلار رخ می‌دهد، بیش از افزایش هزینه‌های شرکت‌هاست و نهایتا این موضوع موجب افزایش سودآوری شرکت می‌شود، از این رو به همین دلیل است که با افزایش نرخ دلار به سرعت بورس تهران با رشد همراه می‌شود.
از ابتدای دهه۹۰ تاکنون، چند جهش ارزی رخ داده که همزمان با شوک‌های ارزی، فضای بازارهای داخلی کشور ملتهب شده و بازار سرمایه هم به تبع آن با رشد سرسام‌آور قیمت‌ها مواجه شده بود. اگرچه در کوتاه‌‌مدت شاخص از نوسان‌های قیمت دلار جامانده اما در بلندمدت بیشترین اثر را از روند قیمتی دلار گرفته است. کارشناسان معتقدند که اگرچه سیاست تثبیتی دولت و بانک مرکزی در خصوص ارز بر بازار سرمایه تاثیر داشته است، اما آنچه بیش از همه بازار را متاثر کرده ریسک‌هایی بود که در حدود یک ماه گذشته به بازار تحمیل شده است. ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی از جمله تغییر نرخ خوراک و گاز یا افزایش عوارض صادراتی گروه فلزات و معدنی‌ها.
دو عامل تورمی و غیرتورمی رشد بازار
در همین باره پیام الیاس‌کردی در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» اظهار کرد: محرک اصلی بازار ما همواره نرخ ارز بوده است، یعنی بازار همیشه خود را با قیمت دلار هماهنگ می‌کرده است. امسال بازار به سمتی رفت که خودش را برای دلار ۶۰ هزار تومانی آماده کند، به علاوه یک پیش واکنش نسبت به بازار ارز وجود داشته است. به عنوان مثال اگر بازار دلار ۶۰ هزار تومانی را ببیند شاید بخواهد خودش را با دلار ۷۰ هزار تومانی هماهنگ و همسو کند. همیشه این پیش‌واکنش و خوش‌بینی در بازار وجود دارد. او ادامه داد: این اتفاق سال‌هاست در بازار خودمان قابل مشاهده بوده است.
از طرف دیگر هم اگر بازار ببیند دلار در فاز اصلاحی است و مثلا نرخ ۵۰ هزار تومان را ببیند خودش را برای دلار ۴۰ هزار تومان آماده می‌کند. بنابراین یک بازه نوسانی بیشتری نسبت به قیمت ارز پیدا می‌کند و این پیش‌واکنش را در خودش نشان می‌دهد. در مدت اخیر بازار ما خودش را با دلار هماهنگ کرده بود و تا یک جایی خودش را با قیمت دلار اصلاح کرد.
قیمت دلار بالا نرفت و بازار سرمایه هم همان جا اصلاح کرد، ولی اصلاح اصلی بازار ما مربوط به ارز نمی‌شد. دلیل اصلاح کردن بازار ما اساسا ارز نبود. الیاس‌کردی تصریح کرد: عمده دلیل اصلاح بازار موضوع ریسک‌هایی بود که به بازار اضافه شده بود، مثل بحث نرخ خوراک. الان این ترس در بازار ما وجود دارد که بعد از نرخ خوراک پتروشیمی‌ها برای صنایع دیگر هم چنین تصمیمی گرفته شود. به نظر می‌رسد سیاست تثبیت نرخ ارز نه‌تنها در آینده برای بازار سرمایه می‌تواند خطرناک باشد، بلکه برای اقتصاد کشور هم می‌تواند خطرناک باشد. طبیعتا آن چیزی که برای کلیت اقتصاد کشور خطرناک است در نهایت برای بازار سرمایه هم خوشایند نیست. بنابراین جنبه اول این است که بورس ما به یک شرایط تورمی علاقه دارد و تا الان هم این‌گونه بوده است. البته یک جاهایی از بازار ما با رشد تولید بالا آماده است. در واقع و در بلندمدت بازار ما هم با رشد تولید و هم با افزایش قیمت ارز و تورم بالا آمده است. بنابراین این اتفاق از این دو جنبه حائزاهمیت است.