براي مثال رشد ماهانه و نقطه به نقطه «شاخص توليد صنعتي» نشان مي‌دهد كه ميزان توليد شركت‌هاي منتخب بورسي در حوزه «صنعت» به ترتيب چقدر نسبت به ماه گذشته و مدت زمان مشابه در سال گذشته تغيير كرده است. اهميت اين شاخص به‌روز، براي اقتصاد ايران كه تحولات زيادي دارد بيشتر خواهد بود، زيرا بازخورد شوك‌هاي وارده به اقتصاد ايران و واكنش‌هاي سياستگذاران بايد در تواتر كمتر از فصل مورد رصد قرار گيرد؛ اين در حالي است كه آمار رسمي بخش حقيقي به صورت فصلي و با تاخير ارايه مي‌شود. شاخص توليد، فروش و قيمت صنايع بورسي با استفاده از داده‌هاي ماهيانه شركت‌هاي صنعتي بورسي پذيرفته شده در بورس محاسبه مي‌شود. در تهيه اين شاخص‌ها از اطلاعات ماهيانه ٣١٦ شركت بورسي استفاده مي‌شود و علاوه بر اندازه‌گيري تغييرات ميزان توليد، فروش و قيمت در بخش صنعت، در محاسبات ملي نيز نقش مهمي ايفا مي‌كنند و برآوردي از تغييرات ماهيانه ارزش افزوده ايجاد شده را در صنايع مختلف و به دنبال آن در كل اقتصاد منعكس مي‌كنند. شاخص توليد صنعت را بانك مركزي و مركز آمار ايران با تواتر فصلي و همچنين شاخص قيمت صنعت به صورت فصلي را مركز آمار و ماهيانه را بانك مركزي منتشر مي‌كند، اما الزامي به انتشار شاخص فروش صنعت ندارند. از طرفي، اين آمار چندين ضعف اساسي دارد كه مهم‌ترين آن وقفه سه ماهه در انتشار داده‌ها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهيانه است.
شاخص‌هاي ماهيانه توليد، فروش و قيمت استخراج شده از اطلاعات عملكرد شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا حد زيادي مي‌توانند با دقت مناسب و به صورت بهنگام تحولات بخش صنعت و معدن كشور را توضيح دهند و با توجه به بررسي‌هاي انجام شده و تطبيق دادن اين شاخص با شاخص توليد صنعتي بانك مركزي و مركز آمار ايران كه به صورت فصلي منتشر مي‌شود، مشخص شده اين شاخص به خوبي مي‌تواند در وقفه انتشار اين شاخص‌هاي رسمي، شاخص جايگزين مناسبي براي آن باشد. در اين مطالعه تغييرات شاخص‌هاي توليد، فروش و قيمت شركت‌هاي صنعتي و معدني پذيرفته شده در بورس و همچنين مهم‌ترين رشته فعاليت‌هاي آن در مهرماه سال ١٤٠٢ مورد بررسي قرار گرفته است.
اما گزارش تازه چه شرايطي از شركت‌هاي بورسي تصوير كرده است؟
گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس نشان مي‌دهد كه در مهر 1402، شاخص توليد و فروش شركت‌هاي «صنعتي» هم نسبت به شهريور امسال و هم نسبت به مهر 1401 رشد مثبت را تجربه كرده است. اما در عين حال يك نكته جالب توجه است كه از ميان زيرمجموعه‌هاي بخش صنعت، رشد توليدات «خودرو» در شروع پاييز امسال به شكل قابل توجهي كاهش يافته است. در يك نگاه كلي بخش «معدن» روندي متفاوت از بخش «صنعت» را در پيش گرفته است. بررسي‌هاي مركز پژوهش‌هاي مجلس حاكي از آن است كه رشد ماهانه توليد و فروش بخش معدن منفي شده است. در مقابل، توليد و فروش اين بخش نسبت به مهر سال گذشته افزايش يافته است. شاخص جايگزيني كه توسط مركز پژوهش‌هاي مجلس طراحي شده، داده‌هاي توليد و فروش بخش صنعت و معدن را از مجراي اطلاعات شركت‌هاي بورسي جمع‌آوري مي‌كند. ارزيابي‌هاي صورت گرفته نشان مي‌دهد كه اين شاخص تا حد مطلوبي با شاخص‌هاي ارايه‌‌شده از سوي بانك مركزي و مركز آمار تطابق دارد. «شاخص توليد» و «شاخص فروش» در بخش صنعت و معدن نشان مي‌دهد كه حجم توليدات و فروش اين دو بخش اقتصادي در هر بازه زماني چه تغييري داشته است؟
توليد شركت‌هاي بورسي بالا رفت
گزارش اخير مركز پژوهش‌هاي مجلس نشان مي‌دهد كه در مهر 1402، توليد شركت‌هاي «صنعتي» بورسي نسبت به ماه قبل 2.2 درصد و نسبت به ماه مشابه در سال گذشته 5.3 درصد افزايش يافته است. همچنين فروش اين شركت‌ها نيز با رشد ماهانه 2.8 درصدي و رشد نقطه به نقطه 1.3 درصدي مواجه شده است. بنابراين سطح توليد و فروش شركت‌هاي صنعتي بورسي در مهر امسال هم نسبت به شهريور و هم نسبت به مهر سال گذشته بالاتر رفته است. اما كدام فعاليت‌هاي صنعتي باعث شده تا اين رشد مثبت محقق شود؟ طي مهرماه سال ١٤٠٢ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشته فعاليت‌هاي «تجهيزات برقي»، «دارو» و «لاستيك و پلاستيك» بيشترين سهم را در افزايش شاخص توليد و رشته فعاليت‌هاي «خودرو و قطعات»، «كاشي و سراميك» و «چوب و كاغذ» بيشترين سهم را در كاهش شاخص توليد داشته‌اند.
كاهش بيش از 30 درصدي توليد خودرو
بخش صنعت از فعاليت‌هاي مختلفي تشكيل شده كه توليدات هر كدام در نهايت اين بخش را تشكيل مي‌دهد. به بيان دقيق‌تر، 13 فعاليت وجود دارد كه ذيل بخش «صنعت» تعريف مي‌شود. طبق گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، بخش «خودرو و قطعات» بيشترين سهم را در كاهش رشد نقطه‌اي توليد و فروش محصولات صنعتي داشته است. به بيان ديگر اگر بخش خودرو نبود، رشد نقطه‌اي بخش صنعت به مراتب در سطح بالاتري نسبت به حالت فعلي قرار مي‌گرفت. بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه رشد نقطه به نقطه توليد و فروش «قطعات» و «خودروي سواري» به شكل چشمگيري در مهر امسال كاهش يافته است. به بيان دقيق‌تر، رشد نقطه به نقطه توليد و فروش خودرو در مهر امسال به ترتيب به منفي 32.1 و منفي 46.3 رسيده است. بر اين اساس مي‌توان گفت خودروسازي وارد دوره ركود شده يا حداقل به آن نزديك مي‌شود.
رشد ماهانه منفي براي توليد معادن
بخش «معدن» مانند صنعت از زيربخش‌هايي تشكيل شده است. اين فعاليت‌ها شامل «گندله»، «كنسانتره» و «ساير» است. آمارهاي موجود در گزارش مركز پژوهش‌ها نشان مي‌دهد هم توليد و هم فروش محصولات معدني در مهر امسال نسبت به شهريور كاهش يافته است. به بيان دقيق‌تر، رشد ماهانه توليد و فروش محصولات معدني به ترتيب برابر با منفي 0.7 درصد و منفي 10.5 درصد برآورد شده است. به نظر مي‌رسد اين رشد منفي ماهانه در فروش بيشتر متاثر از كاهش فروش كنسانتره در مهر ماه باشد. اگرچه توليد و فروش محصولات معدني در مهر 1402 نسبت به شهريور كاهش يافته، اما در سطح بالاتري نسبت به مهر 1401 قرار گرفته است. رشد نقطه به نقطه توليد و فروش اين محصولات در اولين ماه از پاييز امسال به ترتيب 22.5 درصد و 9.6 درصد ثبت شده است.