به تازگی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در پی انجام پروژه ای تحقیقاتی پیرامون منابع آبی زیرزمینی و رودخانه زاینده رود،  به عنوان منبع اصلی تامین آب شرب و بهداشت مردم اصفهان، نسبت به آلودگی این رودخانه به آلاینده‌های نوپدید از جمله آنتی بیوتیک‌ها هشدار داد. طاهره چنگیز- رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان- در کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان، از ورود بقایای هورمونی و آنتی بیوتیک ها حاصل از واحدهای دامی و حوضچه‌های پرورش ماهی به حوضه آبریز زاینده رود به ویژه در بالادست سخن گفت. این مسئله باعث شد تا بار دیگر مسئله آب اصفهان سرتیتر اخبار این استان شود.

ا

در همان کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان،  که "طاهره چنگیز" از ورود بقایای هورمونی و آنتی بیوتیک ها خبر داد؛ حیدر قاسمی- معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی استاندار اصفهان- خواستار تشکیل کمیته‌ای برای موضوع آب در زیر مجموعه این کارگروه شد و تاکید کرد، درکوتاهترین زمان، بازدید میدانی از وضعیت و شرایط حریم رودخانه صورت گیرد تا جلو ورود آلاینده های غیرمجاز گرفته شود؛ همچنین تعدادی از اعضای این کارگروه، فعالیت واحدهای پرورش ماهی در حریم زاینده رود را ممنوع اعلام کردند و خواستار جلوگیری از ادامه فعالیت آنها شدند.

واکنش پشت واکنش

این خبر، واکنش های متفاوتی از سوی مسئولان دستگاه های مختلف به همراه داشت. موحدی-مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان- با تاکید بر اینکه حوضچه های پرورش ماهی و شیلات هیچ آلودگی هورمونی برای رودخانه ها ندارند و آلودگی احتمالی آنتی بیوتیکی آنها بسیار ناچیز است، تاکید کرد: "تمام واحدهای دامداری دارای مجوز محیط زیست هستند و تصفیه خانه و فاضلاب آنها تحت کنترل است". بنا بر اعتقاد وی، بر پایه تحقیقات مختلف، سهم قابل‌توجهی از آلودگی آنتی‌بیوتیک آب رودخانه‌ها برآمده از فاضلاب انسانی است و سهم بسیار کمی از این گونه آلودگی ممکن است مربوط به واحدهای دامداری و شیلات باشد که باید کار پژوهشی دقیق بر آن انجام شود.

با این وجود رئیس مرکز تحقیقات محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در این باره معتقد است: علاوه بر فاضلاب‌های شهری، دامداری‌ها نیز یکی از عوامل اصلی ورود هورمون‌ها به فاصلاب‌ها محسوب می‌شوند. دامداری‌ها دوز آنتی بیوتیکی که به کار می‌برند، بسیار بیشتر از مقدار مورد مصرف انسان‌هاست؛ این در حالی است که بسیاری از دامداری‌های کشور تصفیه خانه ندارند و محیط زیست بارها در این خصوص به آنها هشدار داده؛ اما اقدامی انجام نداده‌اند.

حوضچه‌های پرورش ماهی

نیازمند آنتی بیوتیک‌ هستند

محمدمهدی امین، از دیگر روش های ورود این ترکیبات به آب رودخانه را شیلات می داند و توضیح می دهد: حوضچه‌های پرورش ماهی نیازمند برخی آنتی بیوتیک‌ها برای رشد ماهی‌ها هستند و به دلیل اینکه حوضچه پرورش ماهی باز است و اغلب افراد شیلات دار از سر شاخه‌های زاینده رود در چهارمحال بختیاری و استان اصفهان  از آب رودخانه استفاده می‌کنند و این ترکیبات را بدون تصفیه و به صورت باز در رودخانه تخلیه می‌کنند.

به گفته این مسئول، تصفیه‌خانه‌های پیشرفته علاوه بر حذف این هورمون‌ها و آنتی بیوتیک‌ها، برای حذف سایر آلاینده‌ها شامل حشره کش‌ها، لوازم بهداشتی و کرم‌های ضد آفتاب موثر هستند، اما متاسفانه تا این لحظه، به دلیل نبود اعتبار لازم در سازمان آب و فاضلاب، این دست تصفیه‌خانه‌ها در دستور کار قرار ندارد.

اما سازمان مسئول

رییس ندارد؟!

سمت و سوی همه نگاه حالا به سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان دوخته شده است. سازمانی که این روزها رئیس آن برای شرکت در یازدهمین دوره انتخابات مجلس، از سمت خود استعفا داده و گویا قصدنشان دادن هیچ واکنشی نیز به این موضوع نداشت. در نهایت با پیگیری رسانه ها تنها این سازمان به ارسال بیانیه ای اکتفا کرد و توضیح داد که «در واحدهاي آبزي پروري استفاده از آنتي بيوتيك به ندرت و با دوز مصرفي بسيار كم و با نظارت دقيق دامپزشكي استان انجام مي گيرد و هيچ واحد پرورش ماهي در مسير رودخانه زاينده رود كه خروجي آب آن به رودخانه بريزد، وجود ندارد. از سوی دیگر در هيچ مرحله اي از فعاليت هاي پرورش ماهي از هورمون استفاده نمي شود و اين موضوع مانند شايعات استفاده از هورمون در مرغ است كه سال ها پيش مطرح شد. همچنین این سازمان در خصوص ادعاهاي مطرح شده تاکید کرد که بايد مستنداتي وجود داشته و ارائه اطلاعات براساس تحقيقات باشد، از سوی دیگر فعاليت هاي اشاره شده زير نظر كارشناسان اداره كل دامپزشكي و شيلات استان به صورت دقيق مورد رصد قرار مي گيرد».

مجتبی فوقی- مدیر شیلات و امور آبزیان جهاد کشاورزی اصفهان، به پایگاه خبری "ایمنا " می گوید که تنها پروژه پرورش ماهی حاشیه زاینده رود، مربوط به "چادگان" است و پساب آن از سوی اداره محیط زیست، هر شش ماه یک بار کنترل و آزمایش می شود. او تاکید می کند که هیچ طرح دیگری که آب آن وارد زاینده رود شود، وجود ندارد.

در همین حال، سرپرست کنترل کیفی آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان اواخر هفته گذشته به خبرگزاری "ایسنا" می گوید، طی چند سال گذشته اقدامات درستی برای جلوگیری از ورود آلاینده ها به زاینده رود انجام شده است. او تصریح می کند: در گذشته حوضچه های پرورش ماهی در بالادست رودخانه بسیار بیشتر از امروز بود، اما اکنون تنها یک واحد است که هنوز نتوانسته ایم از ورود پساب آن به زاینده رود جلوگیری کنیم.

نمی شود منکر

موضوع شد

البته محمود نجفی بر این عقیده است که طرح موضوع وجود آنتی‌بیوتیک پساب فاضلاب و ورود به رودخانه، یک مسئله تحقیقاتی است که اکنون در حال انجام است و هنوز به قطعیت نرسیده است؛ هرچند که نمی شود منکر این موضوع شد و مواد هورمونی در آب رودخانه وجود دارد.

او توضیح می دهد در جلسه بررسی این موضوع در استانداری، اعلام شد پساب استخرهای پرورش ماهی و دامداری ها به نوعی وارد رودخانه می شود. هرچند نمی توان آن را منکر شد، اما در همان جلسه، سازمان دامپزشکی در بحث هورمون توضیح داد که به دلیل قیمت بالای آن، استفاده هورمون برای واحدهای دامداری و شیلات مقرون به صرفه نیست و در نهایت وجود هورمون در آب زاینده رود از سوی این اداره منتفی شد. البته آنتی بیوتیک ها در پساب فاضلاب وجود دارد، چرا که بی تردید انسانها از آن استفاده می کند.

نجفی در عین حال تاکید می کند که وضعیت آب شرب اصفهان از سوی دیگر شرکت آبفا به صورت مستمر و روزانه اندازه گیری می شود و همزمان با ما دستگاه های نظارتی همچون محیط زیست و مرکز بهداشت به طور مرتب آب شرب اصفهان را رصد می کنند. خوشبختانه تا امروز هیچ مشکلی در این رابطه گزارش نشده و وضعیت آب شرب اصفهان بدون هیچ مشکلی به طور کامل ایمن و در سلامت است.

او درباره ورود آنتی بیوتیک های موجود در پساب شیلات و دامداری ها به زاینده رود و آب‌های زیرزمینی، با توجه به اینکه اصفهان در شرایط کم آبی، چاه ها را وارد مدار می کند، می گوید: میزان مصرف ما از آب چاه ها کم است؛ اما زمین به عنوان پالاینده، این آلودگی ها را تا حدودی از بین می برد؛ البته هیچ کدام از نمونه های اندازه گیری، موردی را نشان نداده است.

اما باید توجه داشت؛ آلودگی آب حتی اگر در برخی تحقیقات احتمال آن وجود داشته باشد، موضوعی نیست که به راحتی بتوان از کنار آن عبور کرد. با وجودی که گفته می شود در بحث شرب، سیستم های تصفیه آب اصفهان با انجام عملیات لخته سازی و یا روش ازون زنی، در صورت وجود آنتی بیوتیک و ترکیبات مشابه موجود در آب، آنها را از بین می برند، اما بخشی از آب خارج از شبکه تصفیه، وارد آب های زیرزمینی و در نهایت برای آبیاری اراضی کشاورزی، وارد محصولات کشاورزی و چرخه مواد غذایی می شود؛ بنابراین نمی توان با تکذیب و صدور بیانیه، به راحتی از تبعات آلودگی آب زاینده رود شانه خالی کرد.

 

ریحانه سجادی/ هفته نامه نوسان