اگرچه از اواخر سال 96 بسیاری از کارشناسان، پیش‌بینی افزایش نرخ ارز برای امسال را می‌کردند، اما شاید کمتر کسی فکرش را هم می‌کرد که در عرض دو- سه ماه بازار، دلار 12 هزار تومانی و سکه 4 میلیونی را تجربه کند. به گفته کارشناسان اقتصادی، مهم‌ترین عاملی که بازار ارز را در این مدت به هم ریخت، عوامل داخلی و برخی از سیاستگذاری‌های مسوولان بوده است. این وضعیت در حالی است که با اینکه دولت بسته ارزی جدیدی را برای کنترل بازار ارائه داده است‌، نمی‌توان امید چندانی به آن داشت. فعالان بازار، بالا بودن میزان نقدینگی در کشور را یکی از عوامل مهم و تاثیر‌گذار بر افزایش قیمت دلار می‌دانند‌. در واقع حجم بالای نقدینگی در کشور اگرچه به سمت بازار مسکن نیز هدایت شده است و این بازار را با فشار زیادی مواجه کرده است، اما این میزان بالای نقدینگی در جامعه در نهایت رشد تقاضای کاذب در بازار ارز‌ را رقم زده است‌. از این‌رو وجود تقاضا‌ی کاذب برای ارز و محدودیت در عرضه ارز، بازار را تحت تاثیر قرار داده و باعث تورم افسارگسیخته در بازار‌های مختلف شده است‌ به طوری که از اواسط فروردین‌ماه قیمت کالاهای اساسی و غیر‌اساسی با گرانی‌های عجیب و غریبی مواجه شده است. در این میان دولت و دستگاه‌های مربوطه نیز نتوانستند جلو گرانی‌های پی‌در‌پی کالاها را بگیرند‌. این وضعیت حدود دو ماهی می‌شود که بازار احتکار، اختفا و کم‌فروشی را داغ کرده و صدای مردم را در‌آورده است‌. اگر به این وضعیت تحریم‌های آمریکا علیه کشور و تهدید‌های پی‌در‌پی ترامپ را هم اضافه کنیم می‌بینیم که اوضاع زیاد بر وفق مراد نیست و شواهد نیز حاکی از آن است که دولت برنامه خاصی برای کنترل این بحران ندارد. اگرچه رییس‌جمهور برای آرام کردن جو منفی این‌روزها از امن و امان بودن اوضاع خبر می‌دهد اما واقعیت چیز دیگری است. اوضاع غیر‌قابل پیش‌بینی ایران در حالی است که خود مسوولان هم نمی‌دانند که چه زمانی آرامش به بازار بر خواهد گشت. در همین رابطه محمد شریعتمداری وزیرصنعت‌، معدن و تجارت در حاشیه روز خبرنگار به «جهان صنعت» گفت: بنده به عنوان یک مسوول به هیچ عنوان نمی‌توانم بگویم که اوضاع دقیقا چه زمانی درست می‌شود اما واقعیت این است که برای رسیدن به ثبات بازار چند ماهی زمان لازم است.
شریعتمداری اظهار کرد: کشور ما در شرایط تحریم به سر می‌برد و شرایط سختی پیش روی تجارت کشور خواهد بود .این مقام مسوول تصریح کرد‌: همین چند وقت پیش که برای مذاکره به عمان رفته بودیم متوجه ترس عمانی‌ها از تجارت با ایران شدم‌. تازه عمان کشوری کوچک است اما نفوذ آمریکایی‌ها در کشور کوچکی همچون عمان کاملا مشخص بود. به همین دلیل آنها حاضر به همکاری‌های تجاری و اقتصادی با ما نیستند.
وزیر صنعت افزود: ما در شرایط سختی هستیم و تا بخواهیم برنامه‌ریزی و سیاستگذاری برای گذر از این وضعیت را داشته باشیم مسلما چند ماهی طول می‌کشد.وی درباره دلایل افزایش قیمت دلار در بازار نیز گفت : افزایش حجم نقدینگی مردم را به سمت بازار ارز سوق داده به همین دلیل بازار ارز متشنج شده است‌.
شریعتمداری در پا‌سخ به صحت و سقم برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر رسیدن دلار به بالای 15 هزار تومان نیز به ما گفت‌: تا زمانی که مردم به فکر تبدیل ریال به ارز باشند ممکن است این اتفاق بیفتد و قیمت دلار بالاتر از رقمی که خود شما می‌گویید برسد.
به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، کنترل بازار ارز زمانی اتفاق خواهد افتاد که مردم به ارز به چشم یک بنگاه سود‌ده نگاه نکنند.
هدایت نقدینگی
طبق آخرین اعلام بانک مرکزی روند رو به رشد حجم نقدینگی همچنان ادامه دارد‌ به طوری که از حدود ۱۵۳۰ هزار میلیارد تومان در پایان اسفندماه سال گذشته، رشدی حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان تا پایان خردادماه داشته و به بیش از ۱۵۸۲ هزار میلیارد تومان رسیده است.
این در حالی است که افزایش نقدینگی و سرگردانی آن به دلیل اینکه راه‌های مناسبی برای جذب آن تعریف نشده، به سمت بازارهای غیرمولد از جمله ارز و سکه رفته که باعث نوسان و التهاب در این بازارها شده است؛ تا جایی که رییس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران، حادترین موضوع اقتصاد را افزایش نقدینگی‌ بیان کرده و معتقد است که منابع پولی در هر جا به‌ خصوص بازار ارز و سکه قرار گیرد، اقتصاد را تحت تاثیر جدی قرار می‌دهد. وی همچنین بهترین مکان برای هدایت این حجم نقدینگی را، هدایت به سوی تولید و ارائه سهام واحدهای تولیدی در بورس عنوان می‌کند.
همچنین احمد پورفلاح، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران‌ در این باره به ایسنا‌ گفت: واضح است که پول زیاد، قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی ضمن تشبیه کردن نقدینگی به گردش خون در بدن که اگر بیش از حد تزریق شود ایجاد فشار می‌کند و اگر کمتر باشد مشکلات دیگر پدید خواهد آورد، تصریح کرد: بعد از سال‌ها سعی و خطا هنوز نتوانسته‌ایم، نیاز بخش اقتصاد به نقدینگی در گردش را درست محاسبه کنیم.
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با بیان اینکه افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش ریال عارضه‌هایی هستند که همچون «اختاپوس» اقتصاد کشور را در برگرفته است، تاکید کرد: مشکلات بانکی هم بخشی از این عارضه‌هاست که دولت عزم خود را جزم کرده با تغییرات، این مشکلات را برطرف کند. البته برطرف شدن کلی آن بعید و کم کردنش بسیار دشوار است.
جای خالی بخش خصوصی
به اعتقاد این فعال اقتصادی، در حال حاضر شرایط برای هیچ تغییری مناسب نیست و یک فرد نمی‌تواند تاثیر آنچنان فراگیر روی سیستم داشته باشد‌ بلکه کل سیستم باید بازنگری شود و از کارشناسان و متخصصان غیر‌وابسته، سلامت و صادق استفاده شود.رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا با اشاره به اینکه در بخش‌های مختلف کارشناسان کم نیستند اما چندان به بازی گرفته نمی‌شوند، گفت: خوب است که گاهی نیم‌نگاهی به حوزه پولی و بانکی شود و برآوردها و آنالیزهایی روی کلان اقتصادی صورت گیرد تا دقیقا محاسبه شود کشور چه مقدار به نقدینگی برای گردش اقتصاد نیاز دارد.
حق ماست که خوراک مصرفی باب طبع‌مان باشد
پورفلاح افزود: گویا سیستم پولی و بانکی کشور بر مشکلات تسلط کافی نداشته و برنامه‌ریزی منظمی وجود ندارد. به همین دلیل شاهد هستیم گاهی با کمبود و گاهی با زیادی بودجه روبه‌رو می‌شویم. بودجه از قبل پیش‌بینی می‌شود اما در شرایط خاص تحت تاثیر قرار گرفته و برای جبران کمبود جامعه و خروج از بحران‌های اجتماعی، چشم روی پارامترهای اقتصادی بسته می‌شود، در نتیجه کسری بودجه و بالا رفتن تورم ایجاد می‌شود.وی گفت: شاید تخصصی نباشد بنده به عنوان صنعتگر یا مدیر تشکل در حوزه پولی و بانکی قضاوت کنم. اما چون مصرف‌کننده خوراکی هستم که برای من طبخ شود حق دارم بگویم گاهی شور است گاهی بی‌نمک.
تورم ۴۵ درصد است
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: افزایش نقدینگی در واحدهای صنعتی، معدنی و خدمات هم مشکل‌ساز شده است، به ویژه زمانی که به دفعات نرخ ارز کشور، نسبت به ۱2- ۱0 سال گذشته ۳۰۰ درصد تغییر داشته و مستلزم این است که واحدهای صنعتی نیز با همین نسبت رشد کنند. علاوه براین، رشد نقدینگی یعنی افزایش تورم و عامل اصلی تورم ۴۵ درصدی حال حاضر اقتصاد، تغییر نرخ ارز است.
فشار نقدینگی بر بخش مولد
پورفلاح تاکید کرد: نقدینگی روی مواد اولیه داخلی نیز تاثیر‌گذار بوده است، به گونه‌ای که برای واردات باید ۱۵۰ درصد بیشتر پول پرداخت تا دلار یا یورو تهیه شود. بنابراین نمی‌توان امید داشت که با این میزان نقدینگی، بتوان واحدهای مولد را حفظ کرد.