اقتصاد بازار: همزمان با حضور ارزیاب یونسکو به منظور بازدید از قنوات استان اصفهان و تکمیل پرونده ثبت قنات‌های ایرانی در فهرست آثار تاریخی، این قنات‌ها مورد بازدید مسئولان میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و استان قرار گرفت.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در حاشیه بازدید از قنات مزدآباد میمه با اشاره شاهکار خلق قنات در ایران اظهار داشت: پدیده‌ای که ایرانیان حداقل از دوره هخامنشی خلق کرده‌اند تا زندگی به ویژه در جاهایی که نه رودخانه و نه چشمه‌ای وجود داشته آغاز شود، خلق نحوه استحصال آب با دانش سنتی به روش قنات یا کاریز است.
محمد حسن طالبیان افزود: موضوع قنات در تمامی دنیا از این جهت که ایرانیان پایه‌گذار آن بوده‌اند اهمیت دارد؛ اگرچه در کشورهای عربی مانند عمان و کشورهای آفریقایی و حوزه فرهنگ ایرانی تا نخجوان و آذربایجان هم قنات وجود دارد. وی افزود: بیش از 40 هزار قنات در ایران وجود دارد که از جهت تکنولوژی، مهندسی، پیچیدگی حفر قنات، ویژگی‌های اقلیمی و سرزمینی از جهت تیپولوژی، کلاسه‌بندی کوهستانی یا دشتی یا گسل یا چشمه بودن آنها و حتی روش تغذیه قنات‌ها تفاوت دارند ولی برای یونسکو بهترین شاخص‌هایی که وجود دارد معیار سنجش است؛ پرونده قنات ایرانی نیز آماده شده که سال 2016 در یونسکو مطرح می‌شود و در حال حاضر در مرحله ارزیابی هستیم. وی پرونده قنات ایرانی را پرونده مشکلی خواند و تصریح کرد: پرونده قنات‌ها از آن جهت مشکل است که فقط خلق قنات مهم نیست بلکه موضوع مدیریت، حفاظت و تداوم این جریان نیز وجود دارد؛ اینکه قنات چگونه نگهداری شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و غیر از شورای قنات و مدیریت سنتی به دلیل توجه به موضوع خشکسالی، دولت هم به صورت غیر مستقیم کمک می‌کند. وی با اشاره به مشارکت دیگر دستگاه‌ها و ارگان‌های اجرایی برای حفاظت از قنات‌های تاریخی، اضافه کرد: وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو و سازمان میراث فرهنگی در کنار یکدیگر وارد این موضوع شده‌اند چرا که قنات و حفظ آن برای کشور اهمیت دارد به ویژه در مرحله‌ای که کشور دچار خشکسالی و بحران آب شده است.
معاون ميراث فرهنگي کشور در ادامه افزود: در واقع قنات روش استحصالی است که هم با محیط زیست همراه است و به آن کمک می‌کند و هم به روش پرستاری با سرزمین رفتار می‌کند؛ نه روش شکارگری چاه‌های عميق که نتیجه‌ای جز فرونشست‌های زیاد و تخليه منابع آب‌های زیرزمینی در بر ندارد؛ به عبارتي قنات با اکولوژی و طبیعت همراه است و به همان اندازه‌ای که کشت نياز دارد از منابع استفاده مي‌شود. طالبيان مراحل ارزيابي اين 11 قنات را چنين برشمرد و گفت: در این مرحله مادرچاه، عرصه، تکنولوژی، سد یا بند، مظهر، سطح زیر کشت و مکان‌هایی که قابليت گردشگري دارند در هر قنات بررسي مي‌شود. پر واضح است مردم بايد با قنات آشنايي بيشتري پيدا کنند و اينکه ببینند چه ثروت و میراثی در اختيار دارند و این جریان و فرآیند ثبت، با آگاه‌سازی به جامعه کمک می‌کند و توجه ویژه‌ای به قنات داده می‌شود تا قنات‌ها به کمک مردم حفظ شوند.
طالبیان با بیان اینکه در کنار همه این فرایندها، مدیریت سنتی قنات‌ها نیز از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، ادامه داد: برخی از قنات‌ها مدیریت سنتی‌شان به صورت کامل وجود دارد مانند قنات بلده که جامع‌ترین نمونه است و دانش سنتی آن هنوز مستمر است. معاون ميراث فرهنگي کشور خاطرنشان کرد: قنات‌های اين پرونده به دلایل متعددي انتخاب شده‌اند که مي‌توان به مادرچاه عمیق يا طولانی بودن آنها اشاره کرد؛ در بين 11 قنات اين پرونده، سه قنات مزدآباد ميمه، مون اردستان و وزوان در استان اصفهان واقع شده‌اند؛ قنات مون اردستان قناتي دو طبقه است با دو مقصد متفاوت و با مالکین مختلف؛ در بخش ميمه هم دو قنات وجود دارد که سد زیرزمینی دارند و نحوه زمین‌شناسی این محل اجازه می‌دهد قنات‌ها مخزن آب داشته باشند تا آب را برای فصل‌های کشت نگهداری کنند و دو قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان از این جهت اهمیت دارند که این نوع تکنولوژی فوق‌العاده جالب در آنها به کار رفته است.
وی با بیان اینکه همراه با ارزیاب پرونده در قنات مزدآباد ميمه از سه مادرچاه رشته‌های قنات مزدآباد بازدید می‌کنیم، گفت: قنات مزدآباد ميمه با 18 کیلومتر طول، یکی از طولانی‌ترین قنات‌های منطقه و با دبی 110 لیتر در ثانیه یکی از پر آب‌ترین قنات‌هاست که کیفیت آب آن نیز جالب است؛ از سوی دیگر، اینکه آب سرد و گرم در این قنات وجود دارد نکته متمايزي است که باید به آن توجه کرد. به گفته وی، تاسیسات سد مانندی که در این قنات به کار رفته تا آب را ذخیره کنند، وجه تمايز اين قنات به شمار می‌رود. طالبيان در پايان گفت: مظاهر این پرونده بيانگر اين مهم است که قنات ایرانی جايگاه ویژه‌ای دارد و بهترین گواه آن، ویژگی‌های کاملي است که در اين قنوات به عنوان نماینده قنات ايراني مشهود است.
بر اساس این گزارش در حاشيه بازديد ارزياب يونسکو از قنات مزدآباد ميمه، فريدون الهياري، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان نيز گفت: حضور ارزياب يونسکو در ميمه، روز مهمی در مباحث میراثی استان اصفهان بود و شاید بتوانیم بگوییم بحث ارزیابی قنات‌های 11گانه کشور اتفاق بسیار مهمی در رویدادهای میراث فرهنگی کل کشور است. خوشبختانه سه قنات در استان اصفهان قرار دارد و این قنات‌ها توسط ارزیاب یونسکو مورد ارزیابی قرار گرفتند که پس از ارزیابی‌هایی که صورت گرفت و ارزیابی‌های مثبتی هم بود ما به سمت ثبت جهانی سه قنات در استان اصفهان خواهیم رفت که دستاورد مهمی در حوزه میراث فرهنگی است.
نوشته از: محسن فخریان