نظریه جنجالی برای جمعیت ژاپن

اظهارات او به سختی می‌تواند جدی تلقی شود. یوسوکه ناریتا، استاد اقتصاد در دانشگاه ییل، در مصاحبه‌ها و حضورهای عمومی، این پرسش را مطرح کرده است که چگونه می‌توان با فشارهای جامعه به سرعت در حال پیر شدن ژاپن کنار آمد. او در اواخر سال۲۰۲۱ در یکی از برنامه‌های خبری آنلاین گفت: «احساس می‌کنم تنها راه‌حل کاملا روشن است. پایان آن، آیا خودکشی دسته‌جمعی و «سپوکو» دسته‌جمعی سالمندان نیست؟»

«سپوکو» (Seppuku) یک آیین تشریفاتی دریدن شکم است که رمزی در بین سامورایی‌های بدنام در قرن نوزدهم بود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، سال گذشته، زمانی که یک پسر مدرسه‌ای از او خواست تا درباره نظریه سپوکوی دسته‌جمعی خود توضیح دهد، دکتر ناریتا صحنه‌ای از «میدسومار»، یک فیلم ترسناک۲۰۱۹ را برای گروهی از دانش‌آموزان توصیف کرد که در آن یک فرقه سوئدی از اعضای قدیمی خود می‌خواهد که با پریدن از صخره خودکشی کنند. دکتر ناریتا درحالی‌که مشتاقانه زیر یادداشت‌هایش خط می‌کشید به پرسش‌کننده گفت: «اینکه آیا این چیز خوبی است یا نه، پاسخ دادن به این سوال را دشوارتر می‌کند.

بنابراین اگر فکر می‌کنید این خوب است، شاید بتوانید برای رسیدن به چنین جامعه‌ای سخت تلاش کنید.» او در مواقع دیگر موضوع اُتانازی را مطرح کرده است. او در یکی از مصاحبه‌ها گفت: «امکان اجباری کردن آن در آینده، مورد بحث قرار خواهد گرفت.» دکتر ناریتا، ۳۷ ساله گفت که اظهارات او درست درک نشده است و او عمدتا تلاش‌هایش را به بیرون راندن پیرترین افراد از موقعیت‌های رهبری در تجارت و سیاست، برای ایجاد فضا برای نسل‌های جوان‌تر، معطوف کرده است. باوجوداین، او با نظرات خود درباره اُتانازی و امنیت اجتماعی، جنجالی‌ترین دکمه را در ژاپن فشار داده است.

درحالی‌که او حتی در محافل دانشگاهی در ایالات متحده تقریبا ناشناخته است، مواضع افراطی‌اش به او کمک کرده است تا صدها هزار دنبال‌کننده در رسانه‌های اجتماعی در ژاپن در میان جوانان ناامید به‌دست آورد که معتقدند پیشرفت اقتصادی آنها توسط جامعه کهنسالان متوقف شده است. دکتر ناریتا که اغلب در حضورهای آنلاین ژاپنی با تی‌شرت، هودی یا ژاکت‌های غیررسمی ظاهر می‌شود و عینک‌های خاص که یک لنز آن گرد و دیگری مربع است، به چشم می‌زند، به شجره‌نامه «آیوی لیگ» (Ivy League) (هشت دانشگاه خصوصی پرآوازه) خود متوسل می‌شود و باعث ایجاد حس شوک عصبی در بیننده می‌شود. او یکی از معدود تحریک‌کنندگان ژاپنی است که با زیر پا گذاشتن تابوهای اجتماعی، مخاطبان مشتاقی پیدا کرده است. بیوگرافی او در توییتر این است: «چیزهایی که به شما می‌گویند مجاز به گفتن نیستید، معمولا درست هستند.»

ماه گذشته، چندین مفسر اظهارات دکتر ناریتا را کشف کردند و شروع به انتشار آن در رسانه‌های اجتماعی کردند. یوکی هوندا، جامعه‌شناس دانشگاه توکیو در میزگردی در یک برنامه گفت‌وگوی اینترنتی معتبر با دانشمندان و روزنامه‌نگاران اظهارات او را «نفرت از قشر آسیب‌پذیر» توصیف کرد.  گروهی از منتقدان هشدار می‌دهند که محبوبیت دکتر ناریتا می‌تواند سیاست‌های عمومی و هنجارهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به نرخ پایین زاد و ولد ژاپن و بالاترین بدهی عمومی در جهان توسعه‌یافته، سیاستگذاران به‌طور فزاینده‌ای درباره چگونگی تامین بودجه تعهدات بازنشستگی ژاپن در حال گسترش نگران هستند. این کشور همچنین با تعداد فزاینده‌ای از افراد مسن که از زوال عقل رنج می‌برند یا به تنهایی می‌میرند، دست و پنجه نرم می‌کند.

دکتر ناریتا در پاسخ‌های کتبی به پرسش‌های ایمیل‌شده گفت که او در درجه اول نگران ژاپن است؛ جایی که همان سرمایه‌گذاران سال‌ها بر دنیای سیاست، صنایع سنتی و رسانه‌ها، سرگرمی‌ها، ژورنالیسم تسلط دارند. به گفته او عبارات «خودکشی دسته‌جمعی» و «سپوکوی دسته‌جمعی‌اش»، «یک استعاره انتزاعی» بود. او افزود: «من باید درباره مفاهیم منفی احتمالی آنها دقت بیشتری می‌کردم.» او در ادامه تصریح کرد: «پس از کمی تامل در خود، استفاده از این کلمات را در سال گذشته متوقف کردم.» مخالفان او می‌گویند که اظهارات مکرر او درباره این موضوع از پیش موجب انتشار افکار خطرناکی شده است. ماساکی کوبوتا، روزنامه‌نگاری که درباره دکتر ناریتا نوشته است، گفت: «این غیرمسوولانه است.» کوبوتا تصریح کرد: «افرادی هستند که از بارهای تحمیل‌شده توسط یک جامعه سالخورده وحشت دارند. آنها ممکن است فکر کنند، اوه! پدربزرگ و مادربزرگ من کسانی هستند که عمر طولانی داشته‌اند و ما فقط باید از شر آنها خلاص شویم.»

ماساتو فوجیزاکی، ستون‌نویس، در نیوزویک ژاپن استدلال کرد که اظهارات پروفسور «نباید به راحتی به‌عنوان یک «استعاره» در نظر گرفته شود.» فوجیزاکی گفت که طرفداران دکتر ناریتا افرادی هستند که فکر می کنند که افراد مسن باید همین حالا بمیرند. رفاه اجتماعی باید قطع شود. به‌رغم فرهنگ احترام به نسل‌های قدیمی، ایده‌هایی درباره نابودی آنها قبلا در ژاپن مطرح شده بود. یک دهه پیش، تارو آسو، وزیر دارایی در آن زمان و اکنون یک دلال قدرت در حزب حاکم لیبرال دموکرات گفته بود که افراد مسن باید «عجله کنند و بمیرند». سال گذشته، «طرح ۷۵»، فیلمی دیستوپیایی ساخته چیه هایاکاوا، فیلمساز ژاپنی، دلالان شادی را تصویر می‌کرد که بازنشستگان را به اُتانازی تحت حمایت دولت تشویق می‌کردند. در فولکلور ژاپنی، خانواده‌ها اقوام بزرگ‌تر را به بالای کوه‌ها یا گوشه‌های دورافتاده جنگل‌ها می‌برند و آنها را رها می‌کنند تا بمیرند.

زبان دکتر ناریتا، به ویژه زمانی که او به «خودکشی دسته جمعی» اشاره کرده است، حساسیت‌های تاریخی را در کشوری برمی‌انگیزد که در آن مردان جوان به‌عنوان خلبان کامیکازه در طول جنگ جهانی دوم کشته شدند و سربازان ژاپنی به هزاران خانواده در اوکیناوا دستور دادند که به جای تسلیم شدن خودکشی کنند.

منتقدان نگران هستند که اظهارات او می‌تواند احساساتی باشد که ژاپن را به تصویب قانون اصلاح نژاد در سال۱۹۴۸ سوق داد که بر اساس آن پزشکان هزاران نفر از افراد دارای ناتوانی ذهنی، بیماری روانی یا اختلالات ژنتیکی را به زور عقیم کردند. در سال۲۰۱۶، مردی که معتقد بود افراد دارای معلولیت باید معدوم شوند، ۱۹نفر را در خانه مراقبت در خارج از توکیو به قتل رساند. دکتر ناریتا در شغل روزانه خود، تحقیقات فنی الگوریتم‌های رایانه‌ای مورد استفاده در سیاست‌های آموزشی و مراقبت‌های بهداشتی را انجام می‌دهد. اما از حیث حضور منظم در پلتفرم‌های متعدد اینترنتی و تلویزیون در ژاپن، محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کرد و روی جلد مجلات، برنامه‌های کمدی و در تبلیغات نوشیدنی‌های انرژی‌زا ظاهر شد. او حتی یک حرکت موج‌آفرین در نرم‌افزار چینی تیک‌تاک خلق کرده است.

او اغلب همراه با افراد جنجالی نسلX مانند هیرویوکی نیشیمورا، کارآفرین مشهور و صاحب «فورچان» که برخی از سمی‌ترین ایده‌های اینترنت در آن ظاهر می‌شود، مورد مقایسه قرار می‌گیرد یا با فردی مانند تاکافومی هوری که متخصص حرف‌های کثیف و بی‌ادبانه بوده مورد قیاس قرار گرفته است؛ فردی که به خاطر همین کارش به زندان نیز رفته است. او گاهی اوقات مرزهای سلیقه را درنوردیده است. دکتر ناریتا در پانلی که توسط «گلوبیس»، یک دانشکده بازرگانی ژاپن برگزار شد، به حضار گفت: «اگر این جامعه بتواند به ژاپنی تبدیل شود که در آن افرادی مانند شما یکی پس از دیگری مرتکب سپوکو می‌شوند، این دیگر فقط مربوط به سیاست تامین اجتماعی نخواهد بود، بلکه این بهترین سیاست برای یک «ژاپن با حال» خواهد بود. ژاپن با حال یک برنامه دولتی خواهد بود که فرهنگ این کشور را ارتقا می‌دهد.»

تکان‌دهنده یا نه، برخی از قانونگذاران می‌گویند که ایده‌های دکتر ناریتا دریچه‌ای را برای گفت‌وگوهای سیاسی بسیار مورد نیاز درباره اصلاحات بازنشستگی و تغییرات رفاه اجتماعی باز می‌کند. شون اوتوکیتا، ۳۹ ساله، یکی از اعضای مجلس علیای ژپان از حزب راست‌افراطی «نیپون ایشین نو کای» می‌گوید: «این انتقاد وجود دارد که افراد مسن بیش از حد پول مستمری دریافت می‌کنند و از افراد جوان بیشتر مورد حمایت قرار می‌گیرند.» با این حال مخالفان می‌گویند که دکتر ناریتا بدون پیشنهاد سیاست‌های واقع بینانه‌ای که می‌تواند برخی از فشارها را کاهش دهد، بار جمعیت سالخورده را برجسته می‌کند. الکسیس دودن، مورخ دانشگاه کانکتیکات که ژاپن مدرن را مطالعه می‌کند، می‌گوید: «او بر استراتژی‌های مفیدی مانند دسترسی بهتر به مراقبت‌های روزانه یا گنجاندن گسترده‌تر زنان در نیروی کار یا گنجاندن گسترده‌تر مهاجران تمرکز نمی‌کند. چیزهایی که واقعا ممکن است جامعه ژاپن را تقویت کند.»

در بحث اُتانازی، دکتر ناریتا علنا از مادرش صحبت کرده است که زمانی که خودش ۱۹ ساله بود، دچار آنوریسم شد. دکتر ناریتا در مصاحبه با وب‌سایت تخصصی جست‌وجوی «خانه سالمندان» توضیح داد که حتی با وجود بیمه و بودجه دولتی مراقبت از مادرش برای او ۱۰۰هزار ین یا حدود ۷۶۰دلار در ماه هزینه داشت. برخی از نظرسنجی‌ها در ژاپن نشان داده‌اند که اکثریت مردم از قانونی کردن اُتانازی داوطلبانه حمایت می‌کنند. اما اشاره ناریتا به یک عمل اجباری، اخلاق‌شناسان را به وحشت می‌اندازد. فومیکا یاماموتو، استاد فلسفه در دانشگاه شهر توکیو گفت: «در حال حاضر، هر کشوری که این عمل را قانونی کرده است تنها در صورتی اجازه می‌دهد که خود شخص آن را بخواهد.»

دکتر ناریتا در پاسخ‌های ایمیلی خود گفت که اُتانازی (اعم از داوطلبانه یا غیرارادی) یک موضوع پیچیده و ظریف است. وی افزود: «من از این پیشنهاد حمایت نمی‌کنم. اما پیش‌بینی می‌کنم که درباره آن به‌طور گسترده‌تر بحث شود.» در دانشگاه ییل، دکتر ناریتا سرفصل‌های مربوط به آمار، اقتصاد سنجی و آموزش و اقتصاد کار را درس می‌دهد. با این حال وقتی نیویورک‌تایمز قصد داشت درباره ایده‌های ناریتا پرسشی از مسوولان داشته باشد، نه تونی اسمیت، رئیس بخش اقتصاد و نه سخنگوی ییل به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ ندادند. جاش آنگریست که برنده جایزه نوبل در علوم اقتصادی شده و یکی از اساتید راهنمای رساله دکترای ناریتا در موسسه فناوری ماساچوست بود، گفت که دانشجوی سابق او یک «دانشمند با استعداد» با «حس شوخ طبعی بی‌نظیر» بود. دکتر آنگریست گفت: «من دوست دارم یوسوکه به‌عنوان یک محقق در مسائل بسیار امیددهنده به کار خود ادامه دهد. بنابراین نگرانی اصلی من درباره مانند او این است که حواس او به چیزهای دیگر پرت شود و این مایه شرمساری است.»

منبع: دنیای اقتصاد