محمدرضا ستاری جهان صنعت نوشت: در حالی که پس از سقوط حکومت اسد در آذرماه سال گذشته، نوعی مسابقه نفوذ و تقویت جایگاه در سوریه توسط کشورهای منطقه‌ای مانند ترکیه، عربستان، قطر و امارات در سایه تضعیف جایگاه ایران و روسیه در سوریه شکل‌گرفته، گزارش‌ها حاکی از آن است که ترکیه همزمان با تعمیق روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری با دمشق حالا در نظر دارد که شهرک‌های صنعتی گسترده‌ای در مناطق مختلف این کشور ایجاد کند.
در همین رابطه طبق گزارشی که به تازگی المانیتور منتشر کرده، طرح ترکیه برای ایجاد مناطق صنعتی در سوریه، فراتر از یک برنامه اقتصادی صرف بوده و بیانگر یک راهبرد عمیق در راستای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی و بازتعریف نقش منطقه‌ای این کشور در دوره پساجنگ سوریه است. در واقع با گذشت بیش از یک دهه از آغاز بحران سوریه و فرسایش زیرساخت‌های اقتصادی این کشور، ترکیه در حال بهره‌برداری از خلأهای به وجود آمده است تا از طریق توسعه اقتصادی، موقعیت خود را در معادلات جدید مستحکم‌تر کند.
در این میان، ایجاد مناطق صنعتی با زیرساخت‌های ایمن و متمرکز بر کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط، نه‌تنها به بازسازی تدریجی اقتصاد سوریه کمک می‌کند، بلکه امکان تقویت تجارت مرزی و ایجاد اشتغال برای جوامع محلی را نیز فراهم می‌کند. این اقدام همچنین می‌تواند به کاهش مهاجرت به ترکیه کمک کند زیرا بخشی از پناه‌جویان سوری به‌واسطه ایجاد فرصت‌های اقتصادی در مناطق مرزی ممکن است به کشور خود بازگردند. از سوی دیگر، این رویکرد به آنکارا امکان می‌دهد تا با تکیه بر شرکت‌های مستقر در خاک خود، بر روند بازسازی سوریه اثرگذاری ملموس داشته باشد.
این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که هزینه بازسازی سوریه از ۵۰۰ تا ۸۰۰میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و به همین دلیل موقعیت بسیار مناسبی برای حضور شرکت‌های خصوصی و دولتی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای کسب سود اقتصادی و نفوذ سیاسی در سوریه پسااسد برای آنها فراهم می‌شود.
به نام اعراب به کام ترکیه
مساله مهم دیگر این است که اتکای سوریه به منابع مالی کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس برای بازسازی، فضای مناسبی برای ترکیه فراهم کرده تا با استفاده از منابع خارجی و با حداقل بار مالی داخلی، جایگاه خود را در پروژه‌های زیربنایی تقویت کند. به عنوان مثال، حمایت مالی قطر از پروژه‌های انرژی در سوریه می‌تواند الگویی برای هم‌افزایی ترکیه و شرکای عرب در بازسازی سوریه باشد؛ الگویی که در آن ترکیه به عنوان بازوی اجرایی و فناوری و کشورهای خلیج‌فارس به عنوان تامین‌کنندگان مالی ایفای نقش می‌کنند.
از فرصت‌ها تا موانع موجود
البته تمامی این فرصت‌های بالقوه وقتی که قرار باشد به مرحله اجرا و بهره‌برداری برسد با چالش‌ها و موانع مهمی نیز روبه‌رو هستند. در واقع با وجود فرصت‌های اقتصادی قابل توجه، موانع مهمی از جمله بی‌ثباتی مالی، ضعف نظام بانکی سوریه و چالش‌های امنیتی در مناطق هدف همچنان وجود دارد. با این حال برخی از تحلیلگران معتقدند، تمایل شرکت‌های ترک و سوری مستقر در ترکیه برای ورود به بازار بازسازی سوریه، نشان‌دهنده درک آنها از فرصت‌های استراتژیک بلندمدت است.
لازم به ذکر است، سیاست ترکیه در قبال سوریه پساجنگ، در حال گذار از مداخله مستقیم نظامی به نفوذ اقتصادی و دیپلماتیک است. در نتیجه برخی از ناظران معتقدند، اگر آنکارا بتواند در ایجاد مناطق صنعتی موفق باشد، نه‌تنها نقشی محوری در بازسازی سوریه ایفا می‌کند، بلکه موقعیت خود را به عنوان شریک کلیدی در معماری امنیتی و اقتصادی آینده این کشور تثبیت خواهد کرد.
علاوه بر این، احداث مناطق صنعتی در سوریه توسط ترکیه، باعث می‌شود که شرکت‌های ترک نه‌تنها نبض تولید در سوریه پساجنگ را در دست بگیرند، بلکه بتوانند عاملی در جهت ارزآوری، رونق صنعتی و همچنین گسترش صادرات آنکارا شوند. این نفوذ که اکنون در الگوی رقابت- همکاری توامان با کشورهای عربی به خصوص عربستان صنعتی صورت گرفته از لحاظ ژئوپلیتیکی نیز در بلندمدت به نفع بازیگران جدید سوریه در دوران پسااسد خواهد بود زیرا نقش ژئوپلیتیکی سوریه از شرقی- غربی به شمالی- جنوبی تغییر می‌کند. به همین دلیل است که شاهد هستیم ایالات متحده آمریکا از یک‌سو تحریم‌های سوریه را لغو می‌کند، عربستان به تازگی توافق ۶میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری با دمشق امضا کرده و در اقدامی مشترک، ترکیه، قطر و جمهوری آذربایجان نیز قرار است پروژه صادرات گاز را از طریق سوریه عملیاتی کنند.