جنجال دستمزد یک تریلیون دلاری
- توضیحات
در یکی از پرحاشیه‌ترین مجامع عمومی تاریخ شرکت‌های فناوری، سهامداران شرکت تسلا به بسته دستمزد جدید ایلان ماسک رای مثبت دادند؛ بسته‌ای که ارزش بالقوه آن تا یک تریلیون دلار برآورد می‌شود و از هم‌اکنون عنوان بزرگ‌ترین قرارداد جبران خدمات در تاریخ کسب‌وکار جهان را به خود اختصاص داده است.
این تصمیم در حالی اتخاذ شد که یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران نهادی جهان، صندوق ثروت ملی نروژ (صندوق نفت)، پیشاپیش اعلام کرده بود در این رأی‌گیری به این طرح رای منفی خواهد داد و نسبت به اندازه بزرگ و ساختار پاداش ماسک ابراز نگرانی کرده بود.
بسته‌ای که آینده تسلا و ثروت ماسک را تعیین می‌کند
بر اساس گزارش تک‌کرانچ، بیش از ۷۵درصد از سهامداران حاضر در مجمع سالانه تسلا با طرح پیشنهادی هیأت‌مدیره موافقت کردند. مطابق این طرح، ماسک هیچ حقوق نقدی یا حقوق ثابت دریافت نخواهد کرد؛ اما در صورت تحقق مجموعه‌ای از اهداف جاه‌طلبانه در زمینه عملکرد مالی و رشد ارزش بازار، می‌تواند مالک سهام جدیدی به ارزش بالقوه یک تریلیون دلار شود.
این بسته پاداش شامل ۱۲مرحله است که هر یک مشروط به دستیابی تسلا به اهداف مشخصی در زمینه سودآوری عملیاتی، جریان نقدی و ارزش بازار شرکت است. هدف نهایی، رساندن ارزش بازار تسلا از سطح فعلی ۱.۵تریلیون دلار به حدود ۸.۵تریلیون دلار طی ۱۰سال آینده است؛ هدفی که تحقق آن تسلا را به ارزشمندترین شرکت جهان بدل خواهد کرد.
هشدار منتقدان
با وجود رای مثبت اکثریت نهادهای مشاوره سهامداری ISS و گلس لوئیس که نقش پررنگی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران نهادی دارند، به سرمایه‌گذاران توصیه کردند با این بسته مخالفت کنند. از نگاه آنان این قرارداد بیش از حد به یک فرد وابسته است و هیأت‌مدیره با «اصرار بی‌امان برای حفظ مدیرعامل» در حال تضعیف اصول حاکمیت شرکتی است.
همچنین گروهی از صندوق‌های بازنشستگی ایالتی آمریکا در نامه‌ای سرگشاده این برنامه را «نشانه‌ای از تمرکز قدرت در دست مدیرعامل» دانستند و هشدار دادند چنین رویکردی به اعتبار شرکت و ساختار دستمزدها لطمه می‌زند.
موضع انتقادی صندوق نفت نروژ
در همین حال، صندوق ثروت ملی نروژ – که با دارایی ۲.۱ تریلیون دلار یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهان و از جمله ۱۰ سهامدار بزرگ تسلا محسوب می‌شود – در بیانیه‌ای اعلام کرد در رأی‌گیری مجمع عمومی تسلا به بسته پاداش ماسک رای منفی داده است. این صندوق که مالک ۱.۱درصد از سهام تسلا است، با وجود قدردانی از «ارزش‌آفرینی الهام‌بخش ماسک»، نسبت به ساختار این پاداش هشدار داد و نوشت: «ما درباره اندازه کل این پاداش، رقیق شدن سهام و نبود راهکاری برای کاهش ریسک از دست دادن افراد کلیدی نگرانیم. این موضوع با دیدگاه ما درباره نظام جبران خدمات مدیران اجرایی سازگار نیست.»
بیانیه صندوق نروژ تنها دو روز پیش از برگزاری مجمع سالانه منتشر شد، درحالی‌که طبق روال معمول، این نهاد تصمیم‌های خود را پنج روز پیش از مجامع اعلام کرد. مدیران صندوق توضیح دادند که علت تاخیر، بررسی دقیق‌تر اطلاعات مالی و «اطمینان از لحاظ تمام داده‌های مرتبط در تحلیل نهایی» بوده است.
صندوق نفتی نروژ در سال گذشته نیز علیه بسته ۵۶میلیارد دلاری تسلا رای منفی داده بود؛ همان بسته‌ای که در ابتدا تصویب شد اما دادگاه ایالتی دله‌ور چند ماه بعد آن را لغو کرد.
به دنبال آن رای، ماسک در پیامی شخصی به نیکولای تانگن، مدیر صندوق نروژ، نوشت: «وقتی از تو خواهش کوچکی می‌کنم (که به‌ندرت چنین می‌کنم) و تو رد می‌کنی، لطفا دیگر از من چیزی نخواه تا وقتی که کار فوق‌العاده‌ای انجام دهی تا جبران شود.»
افشای این پیام در رسانه‌های اروپایی واکنش‌های گسترده‌ای برانگیخت و به‌عنوان نشانه‌ای از فشار مستقیم مدیرعامل بر نهادهای سرمایه‌گذاری تعبیر شد.
رابین دن‌هلم، رئیس هیات‌مدیره تسلا، رای‌گیری اخیر را «برای آینده شرکت حیاتی» توصیف کرد. او گفت: «اگر تسلا نتواند ماسک را حفظ کند، برای سهامداران نتیجه خوبی نخواهد داشت.»
در عین حال تاکید کرده بود که در صورت مخالفت سهامداران، انتظار ندارد ماسک واکنشی ناگهانی یا آسیب‌زا نشان دهد. با این حال ماسک پیش‌تر تهدید کرده بود در صورت رد بسته دستمزد ممکن است از سمت مدیرعاملی کناره‌گیری کند، تهدیدی که نقش مهمی در بسیج رای مثبت سهامداران خرد داشت.
پیشینه حقوقی بسته جدید
بسته یک تریلیون‌دلاری تازه، نسخه اصلاح شده طرح سال ۲۰۱۸ است که آن زمان ارزش آن حدود ۵۶میلیارد دلار برآورد می‌شد. دادگاه دله‌ور در اوایل سال جاری میلادی آن طرح را به دلیل «عدم رعایت عدالت در فرآیند تصویب» لغو کرد. به همین دلیل، هیات‌مدیره تسلا تصمیم گرفت طرحی تازه با اهداف بزرگ‌تر و ساختار شفاف‌تر ارائه دهد تا هم از نظر قانونی قابل دفاع‌تر باشد و هم انگیزه‌های مدیریتی ماسک را حفظ کند.
در واقع این بسته تازه تنها در صورت تحقق اهداف سختگیرانه اعطا می‌شود و هیچ‌گونه پرداخت نقدی فوری در بر ندارد؛ موضوعی که حامیان آن را نشانه‌ای از «هم‌سویی منافع مدیرعامل با سهامداران» می‌دانند.
ثروت و کنترل؛ دو انگیزه اصلی
تحلیلگران می‌گویند هدف ماسک از تایید این بسته، صرفا افزایش ثروت شخصی نیست، بلکه افزایش کنترل مدیریتی او بر تسلا است. در حال حاضر ماسک حدود ۱۵ درصد از سهام شرکت را در اختیار دارد، اما با اجرای کامل طرح، می‌تواند مالکیت خود را تا حدود ۲۵ درصد افزایش دهد؛ سطحی که به او قدرت وتوی موثر در تصمیم‌گیری‌های کلان شرکت را می‌دهد.
ثروت ماسک عمدتا در سهام تسلا متمرکز است. ارزش این سهام طی پنج سال گذشته بیش از سه برابر شده و سرمایه بازار تسلا را به حدود ۱.۵تریلیون دلار رسانده است. در صورت تحقق کامل بسته جدید، او نه‌تنها جایگاه خود را به‌عنوان ثروتمندترین فرد جهان تثبیت می‌کند، بلکه احتمالا به نخستین تریلیونر تاریخ نیز تبدیل خواهد شد.
تعارض دو نگاه
تصویب این بسته شکاف فکری میان دو دیدگاه را آشکار کرده است. از یک‌سو حامیان ماسک معتقدند موفقیت تسلا در پیشبرد خودروهای برقی، هوش مصنوعی و پروژه‌های نوآورانه بدون رهبری کاریزماتیک او ممکن نبود. از سوی دیگر مخالفان هشدار می‌دهند چنین پاداش‌هایی شرکت را بیش از حد به یک فرد وابسته می‌کند و اصول حاکمیت شرکتی را تضعیف می‌سازد.
صندوق نروژ و نهادهای مشاوره‌ای مانند ISS، در واقع صدای همین نگرانی‌ها هستند؛ هشدار نسبت به تمرکز قدرت، رقیق شدن سهام و شکاف میان مدیران و سهامداران بلندمدت. در مقابل رای مثبت سهامداران خرد نشان‌دهنده اعتماد احساسی و شخصی آنان به ایلان ماسک است؛ عاملی که تا امروز موتور محرک اصلی رشد تسلا بوده است.