به دلیل اینکه مواد غذایی در مقابل عوامل جوی و میکروارگانیسمها فاسد میشود، بستهبندی مواد غذایی اهمیت بالایی نسبت به صنایع دیگر دارد. هرچند صنعت بستهبندی مواد غذایی در شکل جدید خود عمر چندان زیادی ندارد اما طی دهههای اخیر ما شاهد رشد این صنعت در کشورمان هستیم. درحال حاضر مجموع تولیدات داخلی مواد غذایی کشور متجاوز از ۷۲میلیون تن است. برآوردها نشان میدهد که برای بستهبندی این مقدار مواد غذایی ۴۳۳هزار تن مواد اولیه بستهبندی نیاز است و این درحالی است که مواد اولیه و ظروف تولیدی بستهبندی در داخل کشور حدود ۶۷هزار تن است. موضوعی که حال با وجود پدیده کرونا بیشتر به آن توجه شده است.بیشتر افراد جامعه با شیوع بیماری کرونا به منظور رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری از خرید فله خودداری کرده و به خرید محصولات بستهبندی روی آوردهاند که امیدواریم پس از شکست بیماری روند خرید افراد به همین ترتیب ادامه یابد. با توجه به آنکه مصرف مواد غذایی فله خطر ابتلا به بیماریها را افزایش میدهد، خرید آنها به هیچعنوان توصیه نمیشود.
آیا بستهبندی مواد غذایی باعث ابتلا به کرونا میشود؟
بنابر گزارشها در چین اخیرا رد ویروس کرونا را در بستهبندی مواد غذایی مانند محموله وارداتی میگو و مرغ منجمد از آمریکای جنوبی یافتهاند. این خبر که آیا ویروس کرونا میتواند از بستهبندی مواد غذایی منتقل شود را دوباره مطرح کرد.از نظر تئوری احتمال ابتلا به کرونا از طریق بستهبندی مواد غذایی وجود دارد. پژوهشهای آزمایشگاهی نشان دادهاند ویروس کرونا میتواند ساعتها، اگر نه روزها، بیشتر روی مقوا و انواع پلاستیک روی بستهبندی زنده بماند. علاوه بر این، ویروس در دمای کم پایداری بیشتری دارد و مواد غذایی هم اغلب در محیطهای سرد حملونقل میشوند.با این حال برخی دانشمندان در این تردید دارند که نتایج تحقیق آزمایشگاهی در بیرون آزمایشگاه هم قابل تکرار باشند.دکتر جولین تانگ دانشیار علوم تنفسی دانشگاه لستر میگوید در دنیای بیرون شرایط محیطی به سرعت تغییر میکنند و به همین دلیل ویروس نمیتواند به اندازه شرایط آزمایشگاهی دوام بیاورد.امانوئل گولدمن پروفسور میکروبشناسی در دانشگاه راتگرز میگوید، در تحقیقات آزمایشگاهی از نمونههایی حاوی ١٠میلیون ویروس استفاده شده، درحالی که تعداد ویروس در قطرکهای هواپخش (آئروسل) حدود صدتاست.او ماه پیش (ژوئیه) در نشریه پزشکی لنست نوشت: «به عقیده من انتقال ویروس از سطوح غیرزنده خیلی کم است، مگر اینکه فرد آلوده بر این سطوح عطسه یا سرفه کند و شخص دیگری بعد از این عطسه یا سرفه آن را لمس کند (در عرض یک تا دوساعت).انتقال کرونا از راه بستهبندی عموما بر این فرض استوار است که در کارخانههای بستهبندی مواد غذایی کارگران به سطوح آلوده دست میزنند و بعد به چشم، بینی و دهانشان.دانشمندان فکر نمیکنند که این راه اصلی سرایت در بیشتر مبتلایان به کرونا باشد. به نوشته سایت مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا، «این احتمال هست که کسی با لمس شیء یا سطحی به کرونا مبتلا شود» اما «تصور نمیشود که این راه اصلی شیوع ویروس باشد.»
در واقع راه اصلی انتقال، سرایت فرد به فرد تلقی میشود:
بین کسانی که تماس نزدیک دارند (کمتر از دومتر فاصله)
از راه قطرکهایی که فرد آلوده با حرفزدن، عطسه یا سرفه تولید میکند
وقتی قطرکها بر دهان و بینی افراد دور و برمیافتند یا با استنشاق وارد دستگاه تنفسی میشوند
دکتر تانگ میگوید اثبات اینکه کسی از بستهبندی آلوده کرونا گرفته، کار دشواری است؛ باید تمام تماسهای اخیر و نزدیک فرد با هر منبع آلودکی ازجمله تماس با ناقلان بیعلامت را بتوان منتفی دانست تا از انتقال ویروس از راه بستهبندی مطمئن شد.
ما چه کنیم؟
سازمان بهداشت جهانی میگوید «تا بهحال هیچ مورد تأییدشده کرونا که ابتلا از راه غذا یا بستهبندی مواد غذایی باشد، وجود نداشته است.» این سازمان توصیههای احتیاطی پیشنهاد میکند ولی میگوید «نیاز به ضدعفونی بستهبندی مواد غذایی نیست اما بعد از دستزدن به بستهبندی مواد غذایی و قبل از خوردن باید دستها را شست.»
برای خرید، پیش از ورود به فروشگاه دست خود را ضدعفونی کنید و بعد از خرید هم دست خود را کاملا بشویید، همینطور بعد از حمل مواد غذایی و قراردادن آنها در قفسه یا یخچال.
تحویلگرفتن مواد غذایی در منزل هم اگر تحویلدهنده رعایت بهداشت شخصی و بهداشت مواد غذایی را کرده باشد، نباید خطری داشته باشد. بعد از تحویلگرفتن بستههای مواد غذایی در خانه، دست خود را بشویید. کارشناسان همچنین توصیه میکنند که کیسههای پلاستیکی فقط یکبار استفاده شوند.
مشکلات غیرکرونایی صنعت بستهبندی در ایران
مشکلاتی که در زمینه توسعه بستهبندی مواد غذایی کشور درحال حاضر وجود دارد، بسیار متعددند که آنها عبارتند از:
۱- اطلاعنداشتن تولیدکنندگان داخلی از نقش و اهمیت بستهبندی و تأثیر آن بر موفقیت واحد تولیدی و ارایه محصولات مطابق نیاز بازار و خواست مصرفکننده.
۲- پایینبودن سطح کیفیت ظروف بستهبندی و بستههای تولیدی:
الف) در زمینه کارتنها: پایینبودن درجه استحکام، ضعف پوششی ارتباطی و کیفیت نامناسب چاپ و رنگهای مورد استفاده در طراحی.
ب) در زمینه قوطیهای فلزی: قدیمیبودن تکنولوژی، استفاده از ورقهای باکیفیت پایین و بعضا نامناسب، افت استاندارد پوششهای داخل قوطی (لاکها) و بهویژه کیفیت پایین دوخت در قوطیها را میتوان نام برد.
ج) در زمینه شیشه: سنگینی وزن، تیرگی رنگ، ناصافبودن و کجبودن رینگ، موجداربودن بدنه و پایین تنوع از جنبه طرح شیب.
د) در زمینه پلاستیکی: پایینبودن سطح کیفیت، ظروف تولیدی، ناتوانی داخلی در تولید لفافهای چند لایه را میتوان نام برد.
۳- تولید کم مواد اولیه مورد نیاز در زمینه بستهبندی در داخل و نیاز به واردات پارهای از اقلام بهویژه لفافهای چند لایه که ارزبری بالایی دارند.
۴- پایینبودن سطح کیفیت ماشینآلات بستهبندی ساخت داخلی۵- گرانی تجهیزات و سیستمهای پیشرفته بستهبندی و سرمایهگذاری بالا درخصوص خریداری تجهیزات از خارج بهویژه سیستمهای اسپتیک.
۶- ضعف سیستم آموزشی درخصوص تربیت کارشناسان متبحر در زمینه بستهبندی و وجودنداشتن مراکز و پژوهشکدههای تحقیقاتی در زمینه بستهبندی درکشور. این درحالی است که در کشورهایی نظیر آمریکا هزینههای صرفشده برای بستهبندی بیش از ۱۰۰دلار برای هر نفر در سال است و حدودا ۴/۱ نیروی کار این کشور در زمینه تولید مواد اولیه بستهبندی فعالیت دارند و صنایع بستهبندی یکی از مهمترین بخشهای مصرفکننده مواد خام است.