اصفهان زنی زیبا بود/ با طرح جاری آبی رنگی از کاشی/ و حوض چشم‌هایی که/ ماهیان به دریا نرفته را می‌شمرد/ حالا که رود/ با سی و سه دهان/ زبان به ناسزا گشوده / اصفهان پیرزنی فرتوت است/ که چشمی برای گریستن ندارد…
اصفهان، شاهزاده افسون شده ایرانی بیش از آنکه ردای شاهی شهرها بر تنش باشد، هر بار تنش به خراشی از توسعه می‌آزارد. دو هفته بعد از آنکه کودکی از یکی از دریچه‌های سی‌وسه‌پل به پایین سقوط کرد و بر بستر خشکیده زاینده‌رود افتاد و درگذشت، مقامات در اصفهان تصمیم گرفتند دهان سی‌وسه‌پل را ببندند. ۲۰ مهر ماه سال جاری، یکی از دهانه‌های سی‌وسه‌پل تاریخی را با نرده چوبی بستند تا با بررسی این اقدام، راهکاری مناسب برای جلوگیری از بروز هر مشکلی روی این بنای تاریخی پیدا کنند.
رویکردی ناشیانه که البته پیشتر در اصفهان سابقه داشته است. حالا یک‌ماه بعد از این اقدام که مدیران شهری و میراثی در اصفهان، آن را اقدامی آزمایشی توصیف کرده اند، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می‌گوید: طرح «نرده‌کشی» در دهانه‌های سی‌وسه پل اصفهان، توسط کارشناسان میراث فرهنگی رد شده و اکنون در حال بررسی‌های بیشتر در این زمینه هستیم.
به گفته ناصر طاهری هنوز طرح جدیدی به عنوان جایگزین نرده‌های چوبی در دهانه‌های سی‌وسه پل به دست نیامده و باید بررسی‌های بیشتری انجام شود.
کسب درآمد شهرداری‌ها از اصفهان
مثل بسیاری از اتفاقات ناپایدار در اصفهان بسیاری از مردم و کنشگران میراث فرهنگی مخالف اقدامات شهرداری اصفهان برای ممانعت از آسیب‌های ناشی از بی‌حفاظ بودن دروازه‌های پل‌های تاریخی شهر هستند، البته این طرح‌ها موافقانی هم دارد.
شاهین سپنتا کنشگر میراث فرهنگی اصفهان به «جامعه فردا» می‌گوید: نظر کارشناسان در رد طرح حفاظ چوبی قابل احترام است. بحث محافظت از جان شهروندان مهم است.
احمد منتظر، استاد دانشگاه و از فعالان میراث فرهنگی اصفهان به «جامعه فردا» می‌گوید: تفکر غلبه توسعه و درآمدزایی از اصفهان بر ارزش‌های میراث تاریخی و محیط‌زیست، متعلق به امروز و دیروز نیست.
این فعال میراث فرهنگی که سابقه مدیریت میراث اصفهان را در دهه 70هفتاد داشته، معتقد است: شهرداری‌ها می‌خواهند از اصفهان پول دربیاورند. به دلیل اینکه در اصفهان پول درآوردن سخت است و مخالفانی هم در این میدان وجود دارند. از جمله مدیران و کنشگران میراث فرهنگی! شهرداری اصفهان پولسازترین شهر ایران است و بعضی از وقت‌ها میراث همراهی می‌کند و برایشان شرایط را تسهیل می‌کند و بعضی اوقات مقاومت می‌کند.
او می‌گوید در کشاکش این اتفاقات، رسانه‌ها هم به جای ایجاد بستر تعاملی میان نهادها برای حفاظت و بهبود شرایط زیستی در اصفهان، بر آتش اختلاف می‌دمند و نکته دیگر نیز نگاه سیاست‌زده به مدیریت شهری در اصفهان است. سالهاست تفکر غیر اصلاح‌گرایانه بر شهرداری و مدیریت شهر اصفهان حاکم است. امسال بعد از انتخابات شورای شهر برای اولین بار تفکری دیگر بر شهرداری حاکم شده است که به نظر نمی‌رسد بتواند به تنهایی در برابر تهاجم‌های سیاسی مقاومت کند.
به گفته منتظر، حفاظت از آثار تاریخی در اصفهان به بودجه نیاز دارد و برای این اتفاق باید نهادهای بین‌المللی مثل یونسکو و سازمان‌های دیگر را مراقبت کرد که بتوان از آنها بودجه گرفت، اما در گیر و دار این دعواهای درون بخشی، اصفهان به میدان مین معروف شده است. بی‌نهایت مین در اصفهان کار گذاشته شده است و اگر بین دو طرف درگیری یعنی میراث فرهنگی و شهرداری تعامل نباشد و رسانه‌ها به این دو نهاد کمک نکنند، آنچه که روی هوا می‌رود، میراث اصفهان است.
بی‌تفاوتی به میراث اصفهان
سینا ایرانپور انارکی، روزنامه‌نگار و فعال اقتصادی از اصفهان به «جامعه فردا» می‌گوید: بی‌تفاوتی میراث فرهنگی و در کنار آن شهرداری اصفهان موضوع تازه‌ای در اصفهان نیست. از منظر اقتصادی اصفهان نیاز به مدیریت صحیح برای بهبود شرایط اقتصادی دارد و این شرایط نباید به بهای از دست رفتن پایداری بافت و هویت تاریخی و زیست‌محیطی اصفهان به دست آید.
وی افزود: میراث فرهنگی و شهرداری چند وقت پیش میدان امام علی (ع) را برای نوسازی بافت‌های فرسوده بهم ریختند. دروازه دولت اصفهان نیز برای بازسازی و نوسازی تخریب شد و حتی آثاری در خاک این مناطق تخریب شد بدون اینکه صدای کسی دربیاید. به این میزان تخریب مرمت چهار باغ بالا را اضافه کنید که همه آثاری که در آن بود از بین رفتند. از قضا کارشناسان میراث فرهنگی هم در صحنه بودند ولی اهمیتی ندادند. میراث فرهنگی در اصفهان اینقدر قدرت ندارد که بتواند دخل و تصرفی در وضعیت مدیریت شهری داشته باشد.
به گفته انارکی با وجود همه این بحث‌ها، برندینگ اصفهان در میراث فرهنگی و گردشگری است و اقتصاد این شهر بر این اساس باید پیش برود، ولی برای خیلی‌ها در اصفهان این موضوع مهم نیست. وی می‌افزاید: شهرداری اصفهان دنبال فضاهای جدید است و نوسازی اصفهان بیش از بافت تاریخی برای آنها اهمیت دارد. اما این نکته را از منظر اقتصادی در نظر بگیرید در حالی که مدیران دنبال رونق اقتصادی با خلق فضاهای جدید و تخریب بافت‌های تاریخی هستند که مردم رغبتی برای ورود و سرمایه‌گذاری در مناطقی مثل طرح نوسازی شده چهارباغ ندارند و مغازه‌های آنها ماه‌هاست خالی است. تجربه تلخ دیگر اصفهان ماجرای پروژه ساختمان جهان‌نما و افزایش ارتفاع آن بود که میدان نقش جهان را از دید سازمان جهانی یونسکو بی‌ارزش می‌کرد. این ساختمان بدترکیب هنوز همانطور رها شده است و هیچ کسی توضیحی نمی‌دهد، چرا از 300 واحد این ساختمان تنها 50 واحد آن به صورت نصفه و نیمه فعال است.
انارکی اضافه می‌کند: ساختمان جهان نما نه تکمیل می‌شود و نه تخریب می‌شود و نمای نازیبایی در مرکز اصفهان درست کرده و این وضعیت بغرنجی است، اما یک اتفاق خوب اقتصادی که به بحث توسعه پایدار اصفهان و حفاظت از بافت تاریخی شهر کمک می‌کند، پروژه اصفهان سیتی‌سنتر است. یکی از پروژه‌های موفق سال‌های اخیر که هم جدید و مدرن ساخته شده است و هم چون خارج از شهر خوشبختانه نه مشکل ترافیکی درست کرده و نه تخریبی در بافت شهر ایجاد کرده است.
نصف‌جهان قربانی سیاست
احمد منتظر، فعال میراث فرهنگی از سوی دیگر می‌گوید: همه چیز در اصفهان سیاسی شده است در حالی که فعالیت سیاسی باید کنارش هم فعالیت فرهنگی باشد. برای مثال در اصفهان اتفاقات خوبی هم رخ داده که باید به آنها پرداخته شود. می‌توان به همین احیای بازارچه‌های اصفهان اشاره کرد. بازارچه‌ها در حال بازسازی هستند، اما ایرادهایی به آنها وارد است که باید به آن پرداخت، چراکه از یک طرف با احیای بازارچه‌ها برای رونق اقتصاد شهر، نما و سبک معماری این بازارچه‌ها با اصل تاریخی اثر فاصله دارد.
سمیه قنبری، خبرنگار میراث فرهنگی در اصفهان که برای اولین بار با انتشار تصویری از نرده‌های چوبی روی دریچه‌های سی‌وسه‌پل در صفحه اینستاگرامش خبر ساز شد، به «جامعه فردا» می‌گوید: بعد از انتشار تصاویر این اقدام، میراث فرهنگی گفت که این طرح آزمایشی است و در نهایت کار
متوقف شد.
به گفته وی اگر مدیران میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان چنین قصدی ندارند و این کار را نمی‌خواستند انجام دهند، چرا اول بررسی نکردند و بعد اقدام کنند؟ مشکلی که به طور مکرر در این شهر وجود داشته، این است که جریانی در اصفهان سال‌ها مدیریت شهری را در اختیار داشته که اساسا برای آنها میراث فرهنگی به عنوان مهمترین رکن پایداری اصفهان مهم نبوده است و اصفهان در بن بست توسعه پایدار قرار گرفته است.
منبع: جامعه فردا