زلزله ٦,١ ریشتری حدود ١٥٠٠ ساختمان کرمان را تخریب کرد. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که زلزله ٧.٢ ریشتری آبان‌ماه تخریب ٣١هزار ساختمان کرمانشاه را به دنبال داشت. علی‌اکبر سلطانی‌نژاد، مدیرکل بنیاد مسکن کرمان، نوسازی و مقاوم‌سازی خوب ساختمان‌های کرمان را عامل تخریب کمتر در زلزله دیروز دانسته است. این در شرایطی است که کارشناسان نظام مهندسی این ادعای سلطانی‌نژاد را قبول نداشته و حتی تخریب ١٥٠٠ خانه را نسبت به میانگین جهانی شرم‌آور داشتند! پیربرناش، عضو هیأت‌مدیره سازمام نظام مهندسی با اشاره به میزان تخریب زلزله کرمانشاه و عراق سطح تخریب خانه‌های ایران را فاجعه‌آمیز می‌داند و به «شهروند» می‌گوید: زلزله شدید کرمانشاه در عراق تنها ٧ کشته داشت و ساختمان‌ها را به صورت جزیی تخریب کرد. این درحالی است که در کرمانشاه ساختمان‌های نوساز و حتی کلیدنخورده از تخریب گسترده درامان نماند و این نشان می‌دهد ساختمان‌سازی در ایران حتی از کشورهای خاورمیانه هم وضعیت بدتری دارد. به گفته او به ازای ٢.٠ ریشتر افزایش شدت زلزله میزان تخریب آن ٢ برابر افزایش می یابد، به عبارت دیگر شدت زلزله کرمانشاه ٠١ برابر کرمان بوده است.
حیدر جهانبخش دیگر عضو هیأت‌مدیره سازمان نظام مهندسی ضمن این‌که آمار تخریب ١٥٠٠ ساختمان در زلزله کرمان را بالا می‌داند، به «شهروند» می‌گوید: مقایسه زلزله کرمان و کرمانشاه برای بررسی میزان تخریب‌ها غیرکارشناسانه است، زیرا فرم زلزله در میزان تخریب تأثیر زیادی دارد. او ادامه می‌دهد: در زلزله کرمانشاه علاوه بر حرکت رفت‌وبرگشتی شاهد آزادسازی انرژی به صورت افقی و روی پوسته زمین بودیم. این مسأله شدت زلزله را تا چندین برابر افزایش داد. بنابراین ابتدا باید دید که فرم زلزله در کرمان به چه صورت است و بعد در رابطه با استحکام ساختمان و عملکرد آنها در برابر این پدیده طبیعی اظهارنظر کرد.
نظام مهندسی نظارتی بر خانه‌های روستایی ندارد
زمزمه‌های طرح مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی از سال ٧٣ آغاز شد و حالا بعد از ٢٣سال آمارهای رسمی می‌گویند كه بیش از ٦٠درصد خانه‌های روستایی هنوز مقاوم نیستند. آنگونه که عزیزاله مهدیان، معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می‌گوید؛ ۱/۹۵میلیون واحد روستایی و آسیب‌دیده در سطح کشور در طول ۱۰سال تاکنون بهسازی شده که از این تعداد ٦,١ میلیون واحد مسکن روستایی در قالب بهسازی و بازسازی و ۳۵۰هزار واحد نیز در مناطق سانحه‌دیده بوده است. حالا در شرایطی که انتظار می‌رفت خانه‌های کرمان که زلزله بم و آثار تخریبی و تلفات بالای جانی را تجربه کرده‌اند، از استحکام بالایی برخوردار باشند. تصاویر منتشرشده از وضع نه‌چندان مناسب این شهر تاریخی حکایت می‌کند. پیربرناش با بیان این‌که سازمان نظام مهندسی هیچ نظارتی بر ساخت‌وساز در روستاهایی کشور ندارد، ادامه داد: این درحالی است ساختمان‌هایی که روستاها ساخته می‌شود، معمولا توسط افراد فاقد صلاحیت ساخته می‌شود و حتی ابتدایی‌ترین شاخص‌های استاندارد در آن رعایت نمی‌شود.
او ادامه داد: تصاویر منتشرشده از زلزله کرمان نشان می‌دهد که خانه‌های شهری آسیب چندانی ندیده‌اند و بیشترین تخریب‌ها در میان خانه‌های روستایی بوده است. به عبارتی، اگر خانه‌های روستایی براساس استانداردهای تعریف‌شده ساخته می‌شد، شاید این میزان خسارت را هم شاهد نبودیم. ضمن این‌که انتظار می‌رفت بعد از زلزله بم و تلفات بالای آن ساختمان‌هایی که دوباره ساخته می‌شدند، استحکام بالاتری را داشته باشند.
این کارشناس نظام مهندسی در ادامه سخنان خود تراکم پایین ساختمان‌ها در کرمان را از دیگر دلایل تخریب پایین در زلزله کرمان اعلام کرد و ادامه داد: حتی اگر امروز تعداد تلفات نهایی این زلزله کمتر از تلفات زلزله بم اعلام شود، علت آن بهبود شرایط سکونتگاه‌ها و خانه‌های روستایی نیست، علت فقط پایین‌آمدن تراکم جمعیتی در نقاط روستایی کشور است. بی‌تردید اگر زلزله‌ای با همین شدت در تهران شهرهای شمالی و دیگر کلانشهرهای کشور رخ دهد، بی‌تردید آثار تخریبی آن بسیار بالاتر خواهد بود.
جهانبخش هم که معتقد است؛ ساختمان‌های ایران از استحکام لازم برخوردار نیست، ادامه داد: برنامه‌هایی که تاکنون بارها و بارها برای بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی به بنیاد مسکن واگذار شده، توفیق چندانی نداشته و آن‌طور که باید و شاید پیش نرفته است.
آمار افتخارآمیز یا شرم‌آور
اما درحالی مسئولان استانی تخریب ١٥٠٠ ساختمان را ناچیز دانسته و معتقدند که مقاوم‌سازی صورت‌گرفته استحکام ساختمان در برابر زلزله را بالا برده است که کارشناسان در این حوزه این میزان تخریب را بالاتر از استانداردهای جهانی می‌دانند. پیربرناش با بیان این‌که این آمار هیچ جایی برای فخرفروشی ندارد، سطح خسارت واردشده به عراق در زلزله کرمانشاه را مورد اشاره قرار داد و گفت: زلزله‌ای که دوهفته پیش مرز ایران و عراق را لرزاند، طبق آمار رسمی ٤٧٤ کشته در سرپل ذهاب و قصرشیرین و روستاهای اطراف بر جای گذاشت؛ اما در شرایطی که گفته می‌شود برخی از اجساد بدون گزارش به پزشکی قانونی دفن شده و در آمار تلفات نیستند، این درحالی است زلزله‌ای که سلیمانیه و اربیل عراق را هم تکان داد، تنها ٧ کشته داشت و ساختمان‌ها کمی دچار خسارت و آسیب‌های جدی شدند؛ اما در کرمانشاه زلزله ٣١هزار ساختمان را دچار خسارت و تخریب کرد که تعداد قابل توجهی از آنها ساختمان‌های نوساز بودند. او ادامه داد: به عبارت دیگر، تخریب ١٥٠٠ ساختمان حتی بسیار شرم‌آور است، چراکه نه‌تنها در کشورهای پیشرفته بلکه در کشورهای همسایه ایران که شرایط بسیار مناسبی هم ندارند، ساختمان‌سازی اصولی‌تر هم دنبال می‌شود.
اظهارنظرهای غیرکارشناسانه
در این میان، برخی دیگر از کارشناسان مقایسه زلزله کرمانشاه با کرمان را غیرکارشناسانه می‌دانند. حیدر جهانبخش دیگر عضو هیأت‌مدیره انجمن نظام مهندسی تهران با بیان این‌که ممکن است در یک زلزله با شدت یکسان تخریب‌ها متفاوت باشد، به «شهروند» توضیح داد: فرم زلزله از دیگر عواملی است که میزان آثار تخریبی را افزایش دهد. به‌عنوان مثال زلزله کرمانشاه علاوه بر این‌که حرکت رفت‌وبرگشتی، شاهد آزادسازی انرژی به صورت افقی بودیم. این مسأله شدت زلزله را تا چندین برابر افزایش داد. ممکن است در زلزله کرمان آزادسازی تنها به صورت رفت‌وبرگشتی باشد.
خسارت به حدود ۱۵۰۰ خانه در زلزله کرمان
برآورد نهایی (تا لحظه تنظیم خبر ساعت ٦ بعدازظهر) از خسارت زلزله ١/٦ ریشتری دیروز حاکی از آن است که حدود ۱۵۰۰واحد مسکونی دچار خسارت شده‌اند. علی‌اکبر سلطانی‌نژاد مدیرکل بنیاد مسکن استان کرمان که سطح خسارت واردشده را ناچیز می‌داند، می‌گوید: بعد از زلزله زرند خوشبختانه طی یک‌دهه اخیر مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی در شهرها و روستاهای استان به خوبی انجام شده؛ بنابراین در این زلزله خسارات بسیار پایین بود. این مقام مسئول با اشاره به مقاوم‌سازی بیش از ٢٣٥هزار واحد مسکونی روستایی می‌افزاید: اگر منازل مسکونی روستایی راور مقاوم‌سازی نشده بود، زمین‌لرزه ٦,١ ریشتری هجدک خسارت‌های گسترده جانی و مالی بر جای می‌گذاشت.
او با بیان این‌که هیچ مورد منجر به فوتی بابت زلزله دیروز گزارش نشده است، گفت: تخریب فقط در واحدهای مسکونی یا دامی صورت گرفته است. خوشبختانه اکنون با مشکل بحرانی مواجه نیستیم و تمام زیرساخت‌ها در منطقه هجدک مهیا شده است. سلطانی‌نژاد با اعلام ینکه در سال ٨٣ بیش از ٣٠هزار واحد مسکونی روستایی مقاوم در شهرستان‌های زرند و راور ساخته شد، گفت: میانگین مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در کشور نزدیک به ٤٢درصد است؛ درحالی که این رقم در استان کرمان به بالای ٥٠درصد رسیده است.
منبع: شهروند