کلیات بودجه سال ٩٧ رد شد. این نخستین‌بار پس از انقلاب است که کلیات سند برنامه و بودجه یک‌ساله کشور از سوی نمایندگان در صحن علنی مورد موافقت قرار نمی‌گیرد. دیروز در بررسی کلیات لایحه بودجه ٩٧، ١٢٠ نماینده مخالفتشان را با این سند ثبت کردند و حال کمیسیون تلفیق، سه روز فرصت خواهد داشت تا اصلاحات موردنظر نمایندگان را در این لایحه اعمال کند. رد کلیات لایحه بودجه که در نوع خود اتفاقی نادر است، بدون توجه به وقایع یک‌ماه گذشته قابل‌تحلیل نیست؛ اتفاقاتی که یقینا نمایندگان را مجاب کرده است نقش نظارتی خود را پررنگ‌تر به نمایش بگذارند و اصلاحات کمیسیون تلفیق در لایحه پیشنهادی دولت را کافی ندانند.آنچه در ادامه می‌آید، شرح اتفاقات صحن علنی مجلس در روز گذشته است.
دیروز یکشنبه، ساعت از هشت گذشته بود که جلسه علنی مجلس شورای اسلامی برای بررسی لایحه بودجه سال٩٧ به‌صورت غیررسمی آغاز شد. بارش برف و توقف فعالیت فرودگاه مهرآباد باعث شده بود نمایندگان در صحن به تعداد کافی (بیش از دوسوم) نرسند. به‌همین‌دلیل غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه، گزارشی از بررسی لایحه را در صحن برای نمایندگان حاضر قرائت کرد تا بالاخره ساعت ٩ جلسه رسمی مجلس شورای اسلامی به ریاست علی لاریجانی آغاز شود. در آغاز جلسه علی‌اصغر یوسف‌نژاد، سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه، گزارشی از مصوبات این کمیسیون درباره لایحه پیشنهادی دولت ارائه کرد.
افزایش قیمت حامل‌های انرژی به‌نفع جامعه نبود
یوسف‌نژاد درباره عملکرد کمیسیون تلفیق گفت: این کمیسیون با برگزاری بیش از ٣٠ جلسه در کارگروه‌های مختلف به بررسی مسائل گوناگوني که جامعه با آن درگیر است مانند اشتغال، هدفمندی یارانه‌ها، ایثارگران، صندوق‌های بازنشستگی، طرح تحول سلامت و... پرداخت و در این راه تلاش کردیم با برگزاری جلسات مختلفی با حضور آقای لاریجانی و آقای روحانی به اجماع نظر مناسبی برسیم. جلساتی که به گفته یوسف‌نژاد باعث شد تغییراتی در برخی از بندهای لایحه به وجود بیاید. به گفته یوسف‌نژاد این کمیسیون با توجه به اسناد بالادستی و قانون برنامه ششم توسعه تلاش کرده بود سایه سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در بودجه دیده شود و بودجه ٩٧ برشی از اسناد بالادستی کشور باشد. یوسف‌نژاد همچنین دلیل مخالفت این کمیسیون با افزایش قیمت حامل‌های انرژی را عدم نفع این تصمیم برای جامعه دانست.
در آرزوی اختیارات دولت اسکاندیناوی
در ادامه جلسه جلال میرزایی، نماینده مردم ایلام، به‌عنوان اولین مخالف به بیان نظرات خود پرداخت و لایحه بودجه پیشنهادی را لایحه‌ای غیرصرفه‌جو و با عدم رعایت اولویت‌ها توصیف کرد. به گفته میرزایی برای حل مشکلات اقتصادی به صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش درآمدهای واقعی نیاز است که در لایحه بودجه سال آینده دیده نمی‌شود. میرزایی همچنین از نحوه نگاه بودجه به برقراری عدالت اجتماعی اشاره کرد و گفت: آنچه در کمیسیون تلفیق انجام شده یادآور اقدامات دولت گذشته است و افزایش‌نیافتن حقوق و مزایا در برخی از اقشار جامعه مانند هیئت علمی دانشگاه‌ها، قضات و... نارضایتی‌هایی را ایجاد کرده است. وی در ادامه گفت: کاش دست دولت مانند کشورهای حوزه اسکاندیناوی باز بود و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها زمینه توجه به جوانان بی‌کار فراهم می‌شد.
دفاع از اصلاحات کمیسیون تلفیق
پس از میرزایی نوبت به حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نماینده مردم اسلام‌آباد غرب رسید تا در موافقت با لایحه بودجه سخن بگوید. به گفته فلاحت‌پیشه، اختصاص ٦٥ درصد برداشت‌ها از صندوق توسعه ملی در لایحه بودجه برای تقویت بنیه دفاعی کشور به‌عنوان اصلی‌ترین نیاز امروز کشور، حذف جدول ١٧ و عناوین پنهان‌شده در آن، افزایش دوبرابری کمک به مستمری بازنشستگان و همچنین اصلاحات کمیسیون تلفیق بر لایحه پیشنهادی دولت مانند مخالفت با افزایش قیمت‌ها مهم‌ترین نقاط قوت لایحه بودجه ٩٧ بودند. او در پایان سخنانش از نمایندگان خواست به کلیات لایحه رأی مثبت بدهند و نظرات اصلاحی خود را در جزئیات آن اعمال کنند.
بودجه سال آینده برای پرداخت بدهی‌های گذشته
پس از فلاحت‌پیشه نوبت به محمدحسین فرهنگی، نماینده مردم تبریز رسید تا در مخالفت با کلیات بودجه سخن بگوید. فرهنگی با اشاره به افزایش انتشار اوراق مشارکت در سال‌های گذشته گفت اوراق قبلا برای بودجه‌های عمرانی بود اما حالا به سمت هزینه‌های جاری سوق پیدا کرده و این قابل قبول نيست. او در ادامه افزود: ما برای سال بعد بودجه می‌نویسیم اما در عمل مشغول پرداخت بدهی‌های سال‌های قبل هستيم. او همچنین عدم توجه کافی به مشکل صندوق‌های تأمین اجتماعی را از دیگر مشکلات لایحه بودجه دانست.
شفافیت و بهره‌وری، ویژگی‌های مثبت لایحه بودجه
در ادامه بررسی لایحه بودجه، داوود محمدی، نماینده مردم قزوین به دفاع از لایحه بودجه پرداخت و گفت: ایجاد شفافیت و افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها مهم‌ترین شاخصه‌های مثبت لایحه بودجه ٩٧ هستند. محمدی همچنین توجه به بحث بازسازی بافت‌های فرسوده، واگذاری طرح‌های نیمه‌کاره عمرانی به بخش خصوصی، توجه به گردشگری به‌عنوان فرصتی برای اشتغال‌زایی و توجه به اقشار ضعیف جامعه را از دیگر ویژگی‌های مثبت لایحه بودجه برشمرد.
لایحه‌ای برای اشتغال‌زایی
در ادامه جلسه بهروز بنیادی، سیدمحمدجواد ابطحی، حسین زاده بحرینی، علیرضا سلیمی، نادر قاضی‌پور، حمیدرضا فولادگر، علی‌اکبر کریمی و زهرا سعیدی‌مبارکه به‌عنوان مخالف و سیدفاطمه ذوالقدر، کاظم باباحیدری، محمدرضا تابش، رمضانعلی سبحانی‌فر، رضا انصاری، جمشید جعفرپور، محمدمهدی برومندی و حسین مقصودی به‌عنوان موافق پشت تریبون قرار گرفتند و به بیان نظرات خود پرداختند و در ادامه نوبت به محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور رسید تا به دفاع از کلیات لایحه بودجه بپردازد. نوبخت در دفاع از لایحه بودجه به تشریح نکته نظراتی پرداخت که پیش از این نیز در جلسات مختلف با نمایندگان و رسانه‌ها متذکر شده بود. او با اشاره به اینکه قرار نیست بودجه سال ٩٧ همه مشکلات کشور را حل کند، گفت: این لایحه با هدف اشتغال‌زایی به مجلس ارائه شده و در راستای برنامه ششم توسعه قرار دارد. نوبخت همچنین به این نکته اشاره کرد که در صورت رأی منفی به کلیات لایحه، ٧٢ ساعت از وقت مجلس گرفته خواهد شد.
مخالفت نمایندگان با کلیات لایحه بودجه
پس از سخنان نوبخت، یوسف‌نژاد، سخنگوی کمیسیون تلفیق بار دیگر توضیحاتی درباره لایحه بودجه ارائه کرد و سپس کلیات لایحه بودجه ٩٧ به رأی گذاشته شد. رأی‌گیری درباره لایحه ٩٧ با تذکر پی‌درپی لاریجانی به نمایندگان برای رأی‌دادن همراه بود و دقایقی بعد مشخص شد تنها ٨٣ نماینده از ٢١٦ نماینده حاضر در صحن علنی با کلیات لایحه بودجه موافق هستند و به‌این‌ترتیب کلیات لایحه بودجه سال ٩٧ با ١٢٠ رأی مخالف و ٩ رأی ممتنع مورد موافقت نمایندگان قرار نگرفت.
فرصت ٣روزه
به‌این‌ترتیب کمیسیون تلفیق سه روز فرصت خواهد داشت تا اصلاحات مورد نظر نمایندگان را در لایحه بودجه اعمال کند و آن را بار دیگر به صحن علنی بیاورد. فرصتی که تنها همین یک بار وجود خواهد داشت و از شب گذشته تلاش برای استفاده از این فرصت در کمیسیون تلفیق آغاز شده است.
نمايندگان موافق خوب دفاع نکردند
محمدقسيم عثماني- نماينده مجلس
به نظر مي‌رسد برخي از موضوعات مانند عدم تمرکز بر رفع بي‌کاري، حجم بالاي اوراق و افزايش بدهي دولت و برخي دلايل ديگر که امروز نمايندگان مخالف لايحه در صحن مجلس به آن اشاره کردند، در تصميم نمايندگان براي عدم موافقت با لايحه بودجه بي‌تأثير نبود. انتظاراتي که برخي از نمايندگان از لايحه بودجه داشتند، در لايحه پيشنهادي دولت و در گزارش کميسيون تلفيق وجود نداشت و شايد بتوان گفت که نمايندگان موافق نيز به خوبي نتوانستند از لايحه دفاع و نمايندگان ديگر را براي رأي‌دادن به کليات لايحه قانع کنند. امروز حرف مخالفان لايحه بودجه مشخص بود و به نظر اگر در فرصت سه‌روزه پيش‌رو کميسيون تلفيق اين نگراني‌ها را رفع کند احتمالا مجلس به کليات لايحه رأي مثبت خواهد داد.
فضاي عمومي و مجازي بر تصميم مجلس اثر گذاشت
هادي حق‌شناس-نماينده ادوار مجلس
رد کليات لايحه بودجه پيش از اين در کميسيون تلفيق سابقه داشت اما از رد آن در صحن علني تعجب کردم. به نظر پراکنده‌گويي و همچنين حواشي به‌وجودآمده در فضاي مجازي و عمومي پس از ارائه لايحه بودجه نيز در اين رخداد بي‌تأثير نبوده است. به نظر مي‌رسد انسجام بودجه پس از انتقاداتي که به آن صورت گرفت تا حدودي از بين رفت و کميسيون تلفيق نيز نتوانست به خوبي اين مسئله را ترميم کند به شکلي که به نظر مي‌رسيد حتي برخي موافقان لايحه نيز در صحن علني به نوعي در مخالفت با آن صحبت کردند. گويي نه موافقان و نه مخالفان به صورت جدي وارد موافقت و مخالفت با لايحه نشدند و به جاي صحبت درباره کليات آن به بيان دغدغه‌هاي خود پرداختند. در حال حاضر نيز حدس مي‌زنم اين لايحه تنها با اصلاحاتي جزئي به صحن علني باز خواهد گشت.