نقش تحولات سیاسی و اقتصادی در بازار سرمایه
در هفته اخیر، جریان ورود سرمایه به بازار سرمایه ایران افزایش یافت. از آنجا که سیاست‌های پولی و کاهش تنش‌های سیاسی به‌خصوص در بخش خودرو و پالایشگاه با استقبال مواجه شدند، گروه‌های مذکور به عنوان پیشران بازار نقش ویژه‌ای ایفا کردند، به طوری که با وجود عرضه‌های اولیه در بازار، سرمایه‌گذاران به شدت به خرید سهام خودرو و پالایش تمایل نشان دادند. این واکنش مثبت تا جایی پیش رفت که حتی فروشندگان سهام این گروه‌ها در روزهای گذشته نیز به بازار بازگشتند و به خریداران پیوستند.
بازار در چهارشنبه گذشته، با وجود عرضه‌های بالای ابتدایی، توانست به تعادل برسد و شاهد روند خرید فعال در گروه خودرو بودیم. این گروه که به عنوان «شوالیه تاریکی» نام برده شده، در همان ساعات اولیه توانست بازار را به سوی صف خرید بکشاند و در نهایت منجر به افزایش تقاضا و رشد قیمت‌ها در کل بازار شد. این نشانه‌ای است از اعتماد سرمایه‌گذاران به ادامه روند صعودی و تمایل به ورود سرمایه بیشتر.
چالش‌های پیش‌روی بازار سرمایه در شرایط سیاسی جدید
از سوی دیگر، نگرانی‌هایی پیرامون سیاست‌های دولت ترامپ و پیامدهای آن برای اقتصاد ایران وجود دارد. برخی از سرمایه‌گذاران همچنان به دلیل ریسک‌های سیاسی موجود، از ورود به بازار سرمایه خودداری می‌کنند. دو سناریوی عمده در مورد تاثیر انتخاب ترامپ بر بازار وجود دارد؛ اولی ادامه کاهش تنش‌ها و حرکت به سوی یک شرایط سیاسی باثبات‌تر است که می‌تواند به رشد بیشتر بازار کمک کند و دومی بازگشت به سیاست‌های فشار حداکثری است که در سال‌های گذشته به شدت بر بازار تاثیر منفی گذاشت.
وزیر امور خارجه ایران اخیرا به این موضوع اشاره کرده که تلاش‌های آمریکا برای اعمال فشار حداکثری جدید ممکن است به شکست حداکثری مشابه دوره قبل منجر شود. این پیام هشدارآمیز نشان‌دهنده نگرانی دولت ایران از احتمال بازگشت ترامپ و تیم سیاست خارجی او به سیاست‌های تندروانه و تهدیدآمیز است.
تاثیر تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی بر شاخص‌های کلان اقتصادی
با فرض بازگشت تحریم‌ها، احتمال می‌رود فروش نفت ایران به‌مانند دوره قبل کاهش یابد. کاهش فروش نفت به معنای افزایش کسری بودجه دولت است که می‌تواند منجر به فشار بر نرخ ارز و افزایش تورم شود. افزایش نرخ ارز باعث رشد بیشتر نقدینگی و ورود سرمایه‌ها به بازار دارایی‌هایی مانند دلار، طلا، و سهام خواهد شد اما در صورتی که سیاست‌های منطقی و مبتنی بر عقلانیت در پیش گرفته شود، می‌توان امیدوار بود که بازار سرمایه همچنان به عنوان بازاری امن برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت باقی بماند.
تغییرات در گروه‌های صنعتی و فرصت‌های جدید
در این هفته، گروه‌های خودرو و پالایشگاه بیشترین حجم معاملات و گردش نقدینگی را به خود اختصاص دادند. این دو گروه ازجمله پیشروهای سنتی بازار سرمایه هستند که حرکت‌های صعودی در این حوزه‌ها، جریانات پولی را به سوی بازار سوق می‌دهد. اخیرا نیز تصمیمات عقلانی در حوزه سوخت‌های مختلف و اقدامات منطقی در صنایع خودرو، سنگ‌آهن و نیروگاهی باعث شد تا چراغ سبزی به این صنایع داده شود. این موضوع نشان‌دهنده تغییر سیاست‌های اقتصادی به سمت حمایت از تولید و کنترل شرایط بازار است که می‌تواند در بلندمدت به رشد بازار سرمایه کمک کند.
با نزدیک شدن به موعد انتشار گزارش‌های مالی سالانه و ماهانه در کدال، سرمایه‌گذاران چشم انتظار اخبار مثبت از عملکرد شرکت‌ها هستند. انتشار گزارش‌های ۱۲ماهه و گزارش سود زیرمجموعه‌ها می‌تواند به عنوان یک عامل محرک در بازار عمل کرده و فضای مثبتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند.
سناریوهای پیش‌رو برای بازار سرمایه و نقش دولت در مدیریت ریسک
یکی از چالش‌های اساسی پیش‌روی سیاستمداران ایرانی، انتخاب بین تکرار سیاست‌های نادرست گذشته و اجرای تصمیمات منطقی و اصولی برای کنترل نقدینگی و نرخ تورم است. در سال‌های گذشته، سیاست‌های اشتباه در مدیریت نرخ ارز و کنترل قیمت‌ها منجر به ایجاد بی‌ثباتی در بازار شد اما اکنون دولت با چالشی دوباره مواجه است که باید تصمیمات درست را در پیش گیرد تا جلوی نوسانات ارزی و تورمی گرفته شود.
در صورتی که دولت بتواند سیاست‌های منطقی و دقیق‌تری را برای کنترل تورم و مدیریت جریان نقدینگی در بازار به کار گیرد، بازار سرمایه می‌تواند به عنوان یک بازار پربازده و مثبت به مسیر صعودی خود ادامه دهد. این امر نیازمند این است که دولت از سیاست‌های پولی و مالی اشتباه گذشته عبرت بگیرد و با استفاده از ابزارهای کارآمد، مانع از ورود نقدینگی به بازارهای غیرمولدی چون طلا و ارز شود.
آمار و ارقام روز گذشته چطور بود؟
بازار سرمایه در روز گذشته روندی مثبت را تجربه کرد که شاخص‌ها و آمارهای مختلف حاکی از استقبال گسترده سرمایه‌گذاران و حضور پررنگ‌تر خریداران حقیقی در بازار است. در این روز، شاخص کل بورس با افزایش 13367واحدی، معادل 63/0درصد رشد، به عدد 2146975 رسید. این صعود در شاخص کل هم‌وزن نیز بازتاب داشت، به طوری که شاخص کل هم‌وزن با 547286واحد افزایش (معادل 8/0درصد) به 691811واحد رسید. این وضعیت نشان می‌دهد که بسیاری از نمادهای بازار در حالت صعودی قرار داشتند و تقاضا برای سهام به طور کلی افزایش یافته است.
قدرت خرید حقیقی‌ها در بازار
در روز گذشته، ورود پول حقیقی به بازار به 2/600میلیارد تومان رسید و نسبت قدرت خرید حقیقی به قدرت فروش 24/1بود که نشان می‌دهد خریداران حقیقی با قدرت بیشتری نسبت به فروشندگان در بازار فعالیت داشتند. دو ورودی دیگر سرمایه حقیقی به ترتیب 4/80میلیارد تومان با نسبت 21/1 و 9/87میلیارد تومان با نسبت 23/1 بوده‌اند که باز هم برتری قدرت خرید را نسبت به قدرت فروش در این روز نشان می‌دهد.
معاملات سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در بخش معاملات سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، حجم معاملات به 7/559/15میلیارد تومان رسید که از این میزان، صندوق‌های سهامی و حق‌تقدم سهامی با حجم 8/11میلیارد تومان و صندوق‌های درآمد ثابت با حجم 5/10میلیارد تومان سهم قابل توجهی را به خود اختصاص دادند. در همین بخش، سرانه خرید حقیقی‌ها برابر با 6/64میلیون تومان و سرانه فروش آنها 2/52میلیون تومان بود که نشان از تداوم قدرت خرید در این روز دارد. این آمار و ارقام بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران حقیقی نه‌تنها خرید بیشتری داشتند، بلکه به دنبال سرمایه‌گذاری در نمادهای مختلف بودند.
در صندوق‌های سهامی، ارزش خرید 4/47میلیون تومان و ارزش فروش 1/39میلیون تومان بود که با وجود فروش‌های ابتدایی، همچنان تقاضا برای خرید در این بخش قابل توجه بود. در صندوق‌های درآمد ثابت نیز سرانه خرید 8/35میلیون تومان و سرانه فروش 1/29میلیون تومان ثبت شد که به نوبه خود نشان از استقبال سرمایه‌گذاران به این ابزارهای مالی با ریسک کمتر دارد.
وضعیت نمادهای مثبت و منفی
در بازار روز گذشته، ۲۴درصد از نمادها در وضعیت منفی قرار داشتند و ۷۶درصد از نمادها در حالت مثبت به کار خود پایان دادند. این وضعیت نشان می‌دهد که بیش از سه‌چهارم نمادهای فعال در بازار در روندی صعودی قرار گرفته‌اند و تمایل بیشتری به خرید و سرمایه‌گذاری در این نمادها وجود داشته است.
ارزش سفارش‌ها و درصد خرید و فروش
آمارها نشان می‌دهد که ارزش سفارش‌های خرید در خط‌های اول سفارش به 8/847میلیارد تومان و ارزش سفارش‌های فروش به 9/360میلیارد تومان رسید. این اختلاف چشمگیر نشان‌دهنده وجود تقاضای بالاتر برای خرید در مقابل عرضه است. به علاوه، از لحاظ خرید و فروش حقیقی‌ها و حقوقی‌ها، ۵۴درصد از کل خریدها توسط حقیقی‌ها و ۴۶درصد توسط حقوقی‌ها انجام شده است. در طرف فروش نیز، ۵۸درصد از کل فروش‌ها متعلق به حقیقی‌ها و ۴۲درصد متعلق به حقوقی‌ها بود.
معاملات ۵۰ نماد برتر
در بین ۵۰ نماد برتر بازار، 95/45درصد از خریدها توسط سرمایه‌گذاران حقیقی انجام شد و 11/42درصد از فروش‌ها نیز به حقیقی‌ها اختصاص داشت. از سوی دیگر، 93/53درصد از خریدها و 77/57درصد از فروش‌ها توسط حقوقی‌ها انجام شد. این آمار نشان می‌دهد که در بین نمادهای بزرگ بازار نیز حقیقی‌ها در معاملات به طور فعال حضور داشته‌اند و خریدهای چشمگیری را به ثبت رسانده‌اند.
جریان ورود و خروج نقدینگی
ورود پول حقیقی به سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی در مجموع به 5/153میلیارد تومان رسید که این حجم ورود سرمایه نشانگر تمایل حقیقی‌ها به بازار سرمایه و اعتماد آنها به تداوم رشد بازار است. این حجم ورود نقدینگی در ساعات پایانی بازار، نشان‌دهنده اشتیاق خرید بیشتر در بازار بوده و به تقویت روند صعودی شاخص‌ها کمک کرده است.
تحلیل‌ها چه می‌گوید؟
رشد 367/13واحدی شاخص کل و 472/5واحدی شاخص هم‌وزن نشان می‌دهد که علاوه بر شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های کوچک‌تر نیز از تقاضای خرید بهره‌مند شدند و صعود کردند. این روند بیانگر افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران و جذابیت بازار سرمایه برای خریداران است.
ورود پول حقیقی با رقم 2/600میلیارد تومان و نسبت قدرت خرید 24/1 حاکی از حضور فعال و قدرتمند خریداران حقیقی در بازار است. افزایش خرید حقیقی‌ها در مقابل فروش حقوقی‌ها، به ویژه در نمادهای برتر، نشان از تمایل حقیقی‌ها به خرید و بهبود فضای معاملات دارد. سرانه خرید حقیقی‌ها به 6/64میلیون تومان و سرانه فروش آنها به 2/52میلیون تومان رسید که نشان‌دهنده تعادل نسبی خرید و فروش با برتری نسبی خریداران است.
حجم معاملات به بیش از ۱۵هزار میلیارد تومان رسید که صندوق‌های سهامی و درآمد ثابت نقش مهمی در آن ایفا کردند. این ارقام و حجم‌های بالای معاملات، بیانگر گردش بالای نقدینگی در بازار است. تعداد بالای نمادهای مثبت (۷۶درصد) نسبت به نمادهای منفی (۲۴درصد) نشان می‌دهد که تمایل به خرید و صعود در بخش‌های گسترده‌ای از بازار وجود داشته و روند کلی بازار مثبت بوده است.
این ارقام همگی حاکی از اعتماد دوباره سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه است. ورود سرمایه‌های جدید، افزایش حجم معاملات و رشد نمادهای متنوع نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار بازگشته‌اند و انتظار ادامه روند صعودی را دارند. در صورت تداوم ثبات اقتصادی و سیاسی، این روند مثبت می‌تواند زمینه‌ساز رشد پایدار و جذب بیشتر سرمایه‌ها به بازار باشد.
جامپ با ترامپ
امیرمهدی عطری، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از وضعیت خاص و صعودی بازار در هفته اخیر خبر داد و بیان کرد: «بازار سرمایه ایران در هفته گذشته با ورود دوباره دونالد ترامپ به عرصه سیاست آمریکا رونق گرفته و شاهد افزایش خریدها و تقاضای بالایی بوده است. پاقدم ترامپ، حداقل برای بازار ما، تا این لحظه مثبت بوده و هفته‌ای پر از اخبار خوب و با نرخ سود مناسب و کاهش تنش‌های سیاسی برای صنایع مختلف رقم خورده است.»
وی گفت: «صنایع خودرویی و پالایشی در این هفته پیشتاز بازار بودند و با جذب سرمایه‌های جدید، تاثیر مثبتی بر روند کلی بازار گذاشتند. این دو صنعت همیشه به عنوان موتورهای پیشران بازار شناخته می‌شوند و در این هفته نیز با حمایت‌های مختلف و اخبار مثبت توانستند توجه زیادی را به خود جلب کنند.» عطری در ادامه تاکید کرد که روند فعلی بازار با روزهای گذشته قابل مقایسه نیست و ورود پول جدید و ایجاد صف‌های خرید به خصوص در نمادهای خودرویی، نشانه‌ای از اعتماد سرمایه‌گذاران و خوش‌بینی آنها به آینده بازار است.
عطری تصریح کرد: «هرچند بازار در روز چهارشنبه و با نزدیک شدن به تعطیلات تا حدودی محتاطانه عمل کرد، اما در نهایت خودرو به عنوان یک عامل موثر در بازار عمل کرد و با حرکت صعودی خود موجب افزایش تقاضا و شکل‌گیری صف‌های خرید شد.» وی با اشاره به قاعده دست‌های سوخته فروشنده‌ها افزود: «بازار سرمایه ایران در مسیر یک روند صعودی جدید قرار گرفته و با هر بار بالا رفتن قیمت‌ها و خریده شدن سهام، فروشندگان در موقعیت سخت‌تری قرار می‌گیرند و به این ترتیب خریداران با شجاعت بیشتری به بازار وارد می‌شوند.»
وی در ادامه به اهمیت نقش دولت در این روند اشاره کرد و گفت: «تصمیمات عقلانی اخیر دولت، ازجمله در حوزه‌هایی نظیر بنزین سوپر، گروه خودرو و بورس کالا و همچنین بهبود قوانین صنایع مختلف، چراغ سبزی برای تولیدکنندگان و بازار سرمایه بوده و سرمایه‌گذاران را به آینده امیدوارتر کرده است. این تغییرات همراه با شایعاتی درباره اصلاح قوانین در بخش‌های مختلف، ازجمله نیروگاه‌ها و صنایع معدنی، باعث شده تا فضای بهتری برای بازار ایجاد شود.»
عطری با تحلیل وضعیت فعلی گفت: «اگرچه همچنان نوسانات و فشار فروش در بازار وجود دارد، اما این بار جریان پول به خوبی در مسیر جذب و گردش قرار گرفته و از ایجاد نوسانات شدید جلوگیری کرده است. حجم بالای معاملات در دو گروه خودرو و پالایش نشان‌دهنده تغییرات مثبت در این صنایع و واکنش مثبت سرمایه‌ها به تحولات اخیر است.»
وی همچنین به یکی از نگرانی‌های اصلی بازار اشاره کرد و گفت: «نگرانی‌هایی از تغییرات سیاسی منفی که ممکن است این خوش‌بینی را تحت‌الشعاع قرار دهد، وجود دارد. بسیاری از سرمایه‌گذاران تماشاچی هنوز از ورود به بازار پرهیز می‌کنند چراکه ریسک‌های سیاسی همچنان بر فضای بازار سایه افکنده است. با این حال، اگر نشانه‌های روشن‌تری از کاهش ریسک‌های سیاسی نمایان شود، می‌توان انتظار داشت که سرعت رشد بازار افزایش یابد و سرمایه‌گذاران با اعتماد بیشتری به این عرصه بازگردند.»
عطری در ادامه خاطرنشان کرد: کدال نیز در دو هفته آتی روزهای پرمشغله‌ای خواهد داشت و انتشار گزارش‌های تلفیقی و سود زیرمجموعه‌ها می‌تواند تاثیرات مهمی بر روند بازار داشته باشد. وی بیان کرد: «انتشار گزارش‌های مالی ۱۲ماهه برخی شرکت‌ها و گزارش ماهانه آبان‌ماه در ابتدای آذر، وضعیت روشنی از اثرات تحولات اخیر بورس کالا و نرخ ارز را ارائه خواهد داد و می‌تواند راهنمای خوبی برای سرمایه‌گذاران باشد.»
وی با اشاره به وضعیت سیاسی داخلی و خارجی افزود: «با وجود اخبار مثبت اقتصادی و کاهش تنش‌ها، همچنان اعتماد به سیاست‌های آینده ترامپ و تیم امنیتی او محدود است. حضور افراد تندرو در تیم جدید کاخ سفید نشان‌دهنده رویکرد سختگیرانه‌ای بوده که ممکن است به فشارهای بیشتری بر اقتصاد ایران منجر شود. البته وزارت امور خارجه نیز با ارسال پیام‌هایی، آمریکا را به اجرای سیاست‌های عاقلانه‌تر توصیه کرده و هشدار داده که تلاش برای اعمال «نسخه دوم فشار حداکثری» به شکست منجر خواهد شد.»
عطری با نگاه به سناریوهای پیش‌رو گفت: «ترامپ همچنان می‌تواند به‌مانند گذشته، با ابزارهای مختلف اقتصادی مانند تحریم‌های نفتی به ایران فشار بیاورد که کاهش فروش نفت و کسری بودجه به شدت به اقتصاد ما آسیب می‌رساند. در این شرایط، نرخ ارز در بازارهای غیررسمی افزایش می‌یابد و تلاطمات اقتصادی شروع می‌شود که بهشت دلالان خواهد بود. آنچه در این وضعیت اهمیت دارد، واکنش و تصمیمات عقلانی سیاستگذاران داخلی است.»