با یک جستجوی ساده در گوگل به اطلاعات جالبی از شهر حیدرآباد خواهید رسید. این شهر با وسعت 625 کیلومتر پایتخت ایالت تلنگانا در جنوب هند و ششمین کلانشهر این کشور است؛ جمعیت آن بالغ بر 6 میلیون نفر است که اکثریت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند. قدمت حیدرآباد که به شهر معابد، مساجد و بازارها مشهور است به حدود 400 سال پیش و زمان حکومت سلسله قطبشاهیان باز می‌گردد. موسس این سلسله سلطان قلی همدانی از ترکان قراقویونلو اهل ایران بود که در سال 1518 همزمان با پادشاهی شاه‌عباس اول در این شهر به تخت پادشاهی نشست، در این شهر حکومت کرد.
قطبشاهیان که حدود 200 سال در این شهر حکومت کردند به دلیل ریشه ایرانی و مذهب شیعه رابطه نزدیکی با دربار صفوی داشتند و در موارد زیادی بخصوص در احداث بناهای فاخر این شهر و دفاع در برابر دشمنان از دربار صفوی و دانش و هنر ایرانیان کمک گرفتند. معماران ایرانی، تلاش کردند تا ساختمان‌های حیدرآباد را مانند اصفهان بنا کنند از این رو نام دوم این شهر «اصفهان نو» است. بنای عظیم و تاریخی چهار منار یا چارمنارعمارتی که سمبل این شهر و به دستور محمد قلی قطبشاه بنا گردید از جمله همین آثار است.
همچنین حضور چندساله ایرانی‌ها در این شهر تاثیر مهمی بر زبان، فرهنگ، هنر، معماری و سایر ابعاد زندگی مردم جنوب هند گذاشته است و عامل مهمی برای ایجاد تحولات سیاسی، اجتماعی واقتصادی مردم این منطقه بوده، به‌طوری که بدون در نظر گرفتن نقش ایرانیان و پادشاهان شیعه مذهب در این منطقه هیچ مورخ و پژوهشگری نمی‌تواند تصویر درست و کاملی از گذشته و حال این منطقه ارائه دهد.
از شهر مساجد و بازارها
تا قطب آی.تی و دانشگاهی
جدای موارد ذکر شده، حیدرآباد به جهات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و علمی از شهرهای مهم و تاثیرگذار هند است. کشاورزی بخش اصلی اقتصاد این شهر را تشکیل می‌دهد، صنایع مهمی چون داروسازی، کشتی‌سازی، هواپیماسازی و ماشین‌سازی در آن فعال است. همچنین این شهر قطب آی.تی هند محسوب می‌شود و تقریبا تمام شرکت‌های بزرگ رایانه‌ای جهان از جمله مایکروسافت که بزرگترین شعبه خود در خارج از آمریکا را در این شهر تاسیس کرده است شعبه دارند.
حیدرآباد شهری دانشگاهی محسوب می‌شود که دانشگاه‌های معتبر و مراکز علمی و فرهنگی زیادی در تمامی رشته‌ها و مقاطع در آن فعال هستند. از جمله می‌توان به دانشگاه تکنولوژی جواهر لعل نهرو که دارای رتبه "آ" است و در تمامی رشته‌های تکنولوژی دانشجو می‌پذیرد. دانشگاه عثمانیه که از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان است و دانشگاه حیدرآباد که در رده دانشگاه‌های معتبر جهان محسوب می‌شود اشاره کرد. بخشی از توسعه چشم‌گیر حیدرآباد که از ابتدای قرن 21 با آن روبه‌رو بوده است مدیون توجه روزافزون شرکت‌ها و بنیادهای علمی و فرهنگی کشورهای مختلف است که در آن فعالیت می‌کنند.
اصفهان - حیدرآباد
یک گام به خواهرخواندگی
هرچند مصوبه خواهرخواندگی این دو شهر در شورای اسلامی شهر اصفهان به‌تصویب رسیده است اما به‌نظر می‌رسد تا امضای کامل این قرار داد هنوز چند مرحله‌ای باقی است.
ایمان حجتی، مدیرکل ارتباطات و اموربین‌الملل شهرداری اصفهان با اشاره به مراحلی که شهرهای ایران برای عقد قرارداد خواهرخواندگی با سایر شهرهای جهان باید طی کنند در این رابطه توضیح می دهد: طبق روالی که وزارت کشور در سال‌های پیش در این ارتباط مشخص کرد، ابتدا باید علاقمندی پیرامون این موضوع میان دو شهر ابراز شود. سپس در وزارت کشور مورد بررسی قرار گیرد و مورد تصویب شورای اسلامی شهر قرار گرفته و در نهایت مراحل پایانی در وزارت امورخارجه طی شود تا شهری از ایران با یکی از شهرهای جهان خواهرخوانده شوند.
حجتی با اعلام اینکه در حال حاضر قرارداد خواهرخواندگی میان این دو شهر مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان را دریافت کرده است و سایر مراحل نیز به خوبی درحال طی شدن است به شکلی که ما در آستانه عقد کامل این قرارداد هستیم در رابطه با چگونگی و دلایل عقد این قرار داد گفت: در سال 1392 هفته فرهنگی ایران در حیدرآباد با مشارکت ویژه شهر اصفهان و شهرداری اصفهان برگزار شد و علاقمندی اولیه برقراری این ارتباط شکل گرفت. خوشبختانه اشتراک فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیادی میان دو شهر وجود دارد. هردو شهر عضو شبکه شهرهای خلاق یونسکو هستند و بخش هایی از معماری این شهر با الهام از اصفهان ساخته شده است.
مدیرکل ارتباطات و اموربین‌الملل شهرداری اصفهان خواهرخواندگی میان این دو شهر را اتفاقی مثبت ارزیابی کرد و گفت: این اولین بار است که میان یک شهر از ایران و شهری در هند قرارداد خواهرخواندگی بسته می‌شود. این درحالی است که از گذشته‌های دور روابط فرهنگی عمیقی میان ایران و هند وجود داشت و در کتابخانه‌های این کشور از جمله کتابخانه‌های شهر حیدرآباد به واسطه محوریت فرهنگی در جنوب هند، نسخ خطی غنی و ارزشمند اسلامی و نسخ زیادی به زبان فارسی وجود دارد. فراموش نکنیم هر قرارداد خواهرخواندگی‌ها ابتدا از لحاظ ارتباط انسانی و فرهنگی برای شهرها ارزش آفرین هستند و سپس در ابعاد مختلف می‌تواند زمینه همکاری میان شهرهای ایجاد کنند. از جمله اینکه در جریان مقابله با ویروس کرونا اصفهان توانست این ظرفیت به خوبی استفاده کند.
تغییر رویکرد، لازمه بهره گیری
از ظرفیت خواهرشهرها
درحال حاضر اصفهان با13 شهر در جهان پیمان خواهرخواندگی دارد و حیدرآباد چهاردهمین شهری است که به زودی با آن خواهرخوانده خواهد شد. با این وجود بنظر می‌رسد این شهر در سال‌های گذشته به آن اندازه که باید از این ظرفیت استفاده کند بهره نبرده است.
علیرضا رجایی، ریس مرکز خواهرخواندگی شهرهای ایران با بیان اینکه انحصارطلبی بخش حاکمیت مانع از کارکرد چنین پیمان‌های شده است، تاکید کرد: معقوله خواهر خواندگی شکلی مردم محور دارد که باید توسط نهادهای مدنی و سمن‌ها در حوزه‌های مختلف محیط‌زیست، میراث‌فرهنگی، بلاهای طبیعی و هرآنچه شهر از جهت زیرساخت و روساخت به آن احتیاج دارد به دو شیوه اداره شود؛ شیوه اول توسط سمن‌هایی که در داخل با جامعه مدنی سایر کشورها در ارتباط است و شیوه دوم انجمن‌هایی مانند انجمن ایرانیان مقیم هند و یا سایر کشورها که در خارج از کشور برای حفظ و ترویج هویت ملی ایران با جامعه مدنی آن کشورها در تعامل و ارتباط است. رجایی ادامه داد: بخش حاکمیت و شهرداری‌ها نیز باید حراست و حمایت آن را برعهده گیرند و مسئولیت‌ها را بدون گزینش، متناسب با تخصص و ظرفیت نهادهای مدنی میان آنها تقسیم کنند تا چنین پیمان‌هایی برای شهرها کارکرد داشته باشد. با این وجود در ایران انحصارطلبی بخش حاکمیت و شهرداری‌ها که می‌خواهند تمام وظایف و مسئولیت اداره شهرها را به دست خود گیرند تاکنون مانع از ورود و حضور سازمان مردم نهاد و جامعه مدنی برای ارتباط با سایر ملل و کارایی چنین پیمان‌هایی شده است. درحالی که اگر بخواهیم این پیمان‌ها جنبه عملی به خود بگیرند و قواعد دیپلماسی میان شهرها رعایت شوند چاره‌ای جز ارتقا تخصص جامعه مدنی نداریم زیرا این پیمان، میان مردم دو کشور است و دولت‌ها صرفا واسطه برقراری ارتباط هستند.
خواهرخوانده تازه اصفهان
چگونه خواهد بود؟
با نگاهی به سابقه رابطه اصفهان و حیدرآباد می‌توان متوجه شد، سده‌ها پیش از اینکه مفهوم خواهرخواندگی در عرصه دیپلماسی جهان متولد شود این دو شهر در عمل خواهرخوانده یکدیگر بودند و دربار صفوی و نخبگان اصفهانی نقش مهمی در توسعه حیدرآباد ایفا کردند. اکنون نیز با توجه به توسعه حیدرآباد در دودهه گذشته و شرایطی ایران با توجه به تحریم‌ها قرار دارد این پیمان به شرط حمایت از نهادهای مدنی و بخش خصوصی در تمامی عرصه‌های علمی، فرهنگی و سیاسی می‌تواند برای اصفهان سودآور بوده و پلی برای ارتباط این شهر با جامعه مدنی و بخش خصوصی سایر کشورهای جهان باشد.