چاشنی موج پنجم کرونا

براساس اعلام ستاد ملی مبارزه با کرونا به‌منظور پیشگیری از اوج‌گیری مجدد شیوع کرونا و آغاز موج پنجم دستور به بستن تمامی مسیرهای جاده‌ای برای خودروهای شخصی در تعطیلات عید فطر صادر شده است که از ساعت ۱۲ روز سه‌شنبه تا ساعت ۱۲ روز شنبه به اجرا درخواهد آمد. اما تصمیمات اتخاذ شده همانند تصمیمات گذشته ضدونقیض و همراه با ابهامات بسیاری است که می‌تواند منجر به بلاتکلیفی فعالان گردشگری و مسافران شود.

از جهتی طبق تصمیمات ستاد ملی کرونا، ترددهای بین استانی و حتی بین شهری با ممنوعیت همراه با جریمه ۵۰۰ تا ۱ میلیون تومانی در تمامی مناطق قرمز، نارنجی و زرد درنظر گرفته شده است که پلیس در مبادی ورودی استان‌ها با خاطیان برخورد خواهد کرد و از ورود مسافران و تورهای گردشگری ممانعت به‌عمل خواهد آمد. اما از سوی دیگر براساس اعلام جامعه هتلداران ایران در تعطیلات عید فطر، هتل‌ها و مراکز اقامتی رسمی باز هستند و به فعالیت خود ادامه خواهند داد. همچنین طبق اعلام انجمن صنفی خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی اجرای تورها مشمول ممنوعیت نمی‌شوند و تاکنون هیچ‌گونه دستوری مبنی بر ممنوعیت سفر با تور در تعطیلات عید فطر برای آژانس‌های مسافرتی ابلاغ نشده است و اجرای تور از طریق دفاتر رسمی انجام می‌شود. این تصمیمات تنها نشان‌دهنده ممنوعیت سفرهای شخصی است و سفرهای گروهی با وسایل حمل‌ونقل عمومی در مراکز اقامتی برقرار خواهد بود. این تصمیمات ضدو نقیض نه تنها به کنترل و کاهش شیوع کرونا کمکی نخواهد کرد بلکه می‌تواند موج پنجم را نیز به‌همراه داشته باشد.

اگرچه سفرهای نوروز را عامل موج چهارم درنظر گرفته‌اند اما در واقع می‌توان آن را به‌دلیل مدیریت ناصحیح، نداشتن برنامه و سیاستگذاری اشتباه تصمیم‌گیران دانست که به‌جای هدف‌گذاری از ماه‌ها پیش از شروع سال جدید و برنامه‌ریزی برای ایجاد سفرهای ایمن، یک روز مانده به سال نو در یک تصمیم آنی، تمامی مسیرها را برای سفرهای نوروزی باز کردند که این امر منجر به هجمه سفرها، ازدیاد جمعیت و سفرهای پرخطری شد که نتیجه آن موج چهارم کرونا بوده است. موج چهارمی که منجر به بسته شدن سه هفته‌ای بسیاری از کسب‌وکارها و افزایش فشار اقتصادی بر خانوارها شده و کاهش یا نداشتن درآمد در این مدت برای تعداد زیادی از کسب‌وکارها مشکلات گسترده مالی را بر افراد تحمیل کرده است.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» سفرهای تهاجمی را می‌توان در نداشتن تعطیلات مناسب طی سال دانست که امکان سفر رفتن را تنها محدود به تعطیلات مناسبتی می‌کند که این امر می‌تواند در تعطیلات مناسبتی پیش‌رو نیز اتفاق بیفتد. هفته کاری و تعطیلات در ایران در مقایسه با دیگر کشورها از تفاوت قابل‌توجهی برخوردار است که این امر ناشی از کمبود تعطیلات سالانه شامل آخر هفته‌ها و تعطیلات مناسبتی است. نسل اول تعطیلات آخر هفته دو روزه از سال ۱۹۳۰ آغاز شده است که درحال‌حاضر بیش از ۱۰۰ کشور در جهان با احتساب تعطیلات آخر هفته سالانه بیش از ۱۱۰ روز تعطیل هستند. همچنین از سال ۲۰۱۸ نیز برخی کشورها وارد نسل دوم تعطیلات با هفته کاری چهار روزه شدند و سیاست «تعطیلات آخر هفته سه‌روزه» را در پیش گرفتند. حتی برخی کشورها از این فراتر رفتند و باتوجه به امکان دورکاری کارکنان و بازدهی بهتر عملکرد آنان و رضایت مدیران درصدد ایجاد نسل سوم تعطیلات هستند که هفته کاری را به سه روز برسانند و کارکنان تعطیلات هفتگی چهار روزه را تجربه کنند. این درحالی است که ایران حتی وارد نسل اول تعطیلات آخر هفته نشده و تعطیلات سالانه آن تنها ۷۸ روز است که این کمبود به‌دلیل یک روزه بودن تعطیلات آخر هفته است. تعطیلات مناسب در بسیاری از کشورها امکان گسترش و افزایش سفرهای داخلی در بحران کرونا را به‌وجود آورده است تا از این طریق ضمن بازیابی گردشگری داخلی، شرایط سفر ایمن برای خانوارها فراهم شود. بازگشت سفرهای داخلی در بسیاری از کشورها منجر به فاصله چشمگیر خسارت این بخش در مقایسه با گردشگری بین‌المللی شده است. در حالی که گردشگری بین‌المللی در بحران کرونای ۲۰۲۰ با کاهش بیش از ۷۰ درصدی مواجه شده، بازار گردشگری داخلی کاهش حدود ۳۰ درصدی را تجربه کرده است.   درحال‌حاضر مناسب‌ترین سیاست در وضعیت فعلی در پیش گرفتن «تعطیلات آخر هفته دو روزه» است که امکان سفر را برای خانوارها در تمامی سال فراهم کند و مانع هجوم ناگهانی مسافران در ایام خاص شود. همچنین این امر ضمن ایجاد تعادل نسبی بین کار و اوقات فراغت در طول هفته در توزیع زمانی گردش و تفریح در سفرهای شهری و برون‌شهری تاثیرگذار است. در واقع اگر زمان مناسبی برای گذران اوقات فراغت خانواده‌ها در طول هفته وجود داشته باشد در تعطیلات مناسبتی هجوم مسافر و انجام عوامل تشدیدکننده کرونا صورت نمی‌گیرد و در عین حال بدون آنکه نیازی به «اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های مقطعی برای رفت و آمد در سطح شهر» باشد، «سبک زندگی مردم» چه برای شهرگردی و چه برای هر نوع فعالیت مرتبط با گذران اوقات فراغت از جمله سفرهای ایمن، به شکل «سازگار با عصر کرونا»، تغییر و تطبیق پیدا می‌کند.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» بستن راه‌ها و ممنوعیت تردد بین‌استانی و پرداخت جریمه که باز هم ناشی از یک تصمیم‌گیری ناگهانی است ضمن آسیب بیشتر به بازار گردشگری کمکی به پیشگیری از موج پنجم نخواهد کرد. زیرا سفر نرفتن نیز می‌تواند تبعات بیشتری به‌همراه داشته باشد و به افزایش دورهمی‌ها برای گذران تعطیلات تبدیل شود. در واقع نه بازگشایی ناگهانی جاده‌ها و سفرهای کنترل نشده تاثیری در مهار کرونا دارند و نه تعطیلی کامل سفرها، بلکه هر دو به یک اندازه می‌توانند درشروع موج‌های بعدی تاثیرگذار باشند. سیاستگذاران باید با در پیش گرفتن یک مدیریت کارآمد و به‌اجرا درآوردن برنامه‌های کارگشا به ارائه راهکارهای کاربردی بپردازند که هم در جهت مهار کرونا اقداماتی صورت گیرد و هم مانع آسیب بیشتر به زندگی اقتصادی مردم شود. در پیش گرفتن راهی میانه می‌تواند ضمن ایجاد سفرهای ایمن، بازار گردشگری را از این رکود بی‌سابقه نجات دهد و منجر به بازگشت کسب‌وکار از دست رفته شود.